W obrocie gospodarczym nie wszystkie zdarzenia gospodarcze stanowiące wydatek dla przedsiębiorstwa bezpośrednio uznać można za koszty uzyskania przychodu. Zdarzają się bowiem sytuacje, w których występują szczególne rodzaje kosztów, które - aby mogły pomniejszyć dochód - muszą spełnić pewne warunki. Do najbardziej specyficznych kosztów podatkowych należą m.in. amortyzacja, umorzone wierzytelności nieściągalne oraz leasing.
Amortyzacja środków trwałych
Zgodnie z definicją, środki trwałe są to rzeczowe składniki majątku, o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż jeden rok - kompletne, zdatne do użytku i wykorzystywane na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Jednak ich zakup nie może zostać zaliczony bezpośrednio do kosztów podatkowych. Jak wynika z art. 22 ust. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, kosztem uzyskania przychodów są odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych - odpisy amortyzacyjne - dokonywane wyłącznie zgodnie z art. 22a-22o oraz z uwzględnieniem art. 23.
Zatem zakup środków trwałych, a także wartości niematerialnych i prawnych można ująć w kosztach jedynie na podstawie dokonywanych miesięcznych odpisów amortyzacyjnych, począwszy od wartości początkowej ustalonej przy wprowadzaniu ich do ewidencji. Wysokość odpisów jest zależna od wartości początkowej oraz od stosowanej metody amortyzacji.
Amortyzacji podlegają m.in.:
- budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
- maszyny, urządzenia i środki transportu,
- przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych,
- spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
- autorskie lub pokrewne prawa majątkowe,
- licencje.
Wartość początkowa
Wprowadzając majątek do ewidencji środków trwałych koniecznym warunkiem jest określenie jego wartości początkowej. W praktyce stanowi ją nic innego, jak cena nabycia powiększona o koszty uzyskania danego środka lub wartości niematerialnej i prawnej. Dodatkowe wydatki mogą wynikać z: kosztów transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia podczas przewozu, opłat notarialnych, skarbowych i innych, które należy pomniejszyć o należny podatek VAT. Co istotne, podatek od towarów i usług, niepodlegający odliczeniu według odmiennych przepisów, powiększy wartość początkową składników majątku.
Jeżeli środek trwały został wytworzony we własnym zakresie, wówczas wartość początkową należy określić jako sumę wszystkich kosztów poniesionych podczas jego wykonania. Będą to zatem m.in. koszty surowców i materiałów potrzebnych do jego utworzenia, wynagrodzenia pracowników, a także wydatki poniesione na usługi obce i inne koszty dające się zakwalifikować jako wartość wytworzonego środka trwałego.
Przyjęcie do ewidencji środków trwałych
Składniki majątku o wartości poniżej 3.500 zł mogą podlegać amortyzacji jednorazowej. Wówczas przyjęcia składnika majątku do ewidencji środków trwałych należy dokonać w miesiącu, w którym rozpoczęto jego użytkowanie.
Zgodnie z obecną definicją amortyzacji, stanowi ona wyrażone w pieniądzu zużycie środków trwałych należących do przedsiębiorstwa. Odpisy amortyzacyjne dokonywane są w drodze systematycznego rozłożenia wartości początkowej na przewidywany okres amortyzacji. Co do zasady rozpoczęcie amortyzacji następuje w kolejnym miesiącu po przyjęciu środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do użytkowania. Zakończenie tego procesu nie powinno wystąpić później niż z końcem miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową, czy też postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór.
Metody amortyzacji
Podatnik wprowadzający środek trwały do majątku przedsiębiorstwa może wybrać metodę amortyzacji spośród czterech dostępnych:
jednorazowa: zastosowanie tej metody jest możliwe jedynie przez małych podatników oraz przedsiębiorców rozpoczynających działalność gospodarczą w danym roku podatkowym (mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych do wysokości 50.000 EUR). Polega na dokonaniu jednego odpisu amortyzacyjnego obejmującego całą wartość składnika majątku;
liniowa: najczęściej wykorzystywana metoda amortyzacji środków trwałych, polegająca na dokonywaniu równomiernych odpisów o stałej wysokości od wartości początkowej składnika majątku;
degresywna: polega na zastosowaniu wyższych odpisów w początkowych latach amortyzacji, ponieważ założeniem metody jest, iż użyteczność środków trwałych maleje, wraz z upływem czasu;
progresywna: jest przeciwieństwem metody degresywnej, gdzie odpisy amortyzacyjne rosną, wraz z upływem czasu eksploatacji danego środka trwałego.
Warto także pamiętać, że przedsiębiorca nie może wykorzystywać metody degresywnej oraz indywidualnych stawek przy amortyzacji wartości niematerialnych i prawnych.
