Kontakty z urzędami skarbowymi w Polsce są mocno demonizowane. Dlatego też każde wezwanie przed oblicze tego organu kojarzy się przedsiębiorcom z groźną kontrolą skarbową, której konsekwencje mogą być bardzo poważne (grzywna lub kara pozbawienia wolności włącznie). Tymczasem żeby rzeczywiście zostać poddanym kontroli podatnik, musi zwykle przeskrobać nieco więcej niż np. literówka w deklaracji. Jeśli urząd skarbowy zainteresuje się takim błędem, to wykorzysta do tego nieco mniej groźne i sformalizowane narzędzie – czyli czynności sprawdzające.
Czym są czynności sprawdzające?
W potocznym rozumieniu czynności sprawdzające i kontrolne wydają się być synonimami. W praktyce podatkowej są one jednak odrębnymi narzędziami – na co wskazuje sama Ordynacja podatkowa. W ustawie każdemu z narzędzi poświęcony został osobny dział – V dla czynności sprawdzających oraz VI dla kontroli podatkowej.
Właśnie w tej ustawie można odnaleźć definicję czynności sprawdzających. Zgodnie z art. 272 Ordynacji postępowanie ma na celu sprawdzenie terminowości składania oraz formalnej poprawności deklaracji lub terminowości wpłacania zadeklarowanych podatków (także pobieranych przez płatników oraz inkasentów), a także ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami. Czynności sprawdzające dotyczą również weryfikacji danych i dokumentów dotyczących rejestracji podatkowej, a także weryfikacji poniesionych wydatków i uzyskanych przychodów (dochodów) opodatkowanych lub nieopodatkowanych, w zakresie niezbędnym do ujawnienia podstawy opodatkowania związanej z przychodami nieznajdującymi pokrycia w ujawnionych źródłach lub przychodach ze źródeł nieujawnionych.
Zatem jeśli w deklaracji podatkowej pojawi się błąd, zostanie ona złożona po terminie lub też po terminie zostanie opłacony podatek, podatnik może zostać wezwany w celu wyjaśnienia zaistniałej sytuacji. W ramach czynności powinien on także skorygować ewentualne niedociągnięcia i uregulować opłaty.
| Ważne! Zgodnie z art. 274 par. 1 Ordynacji w razie stwierdzenia, że deklaracja zawiera błędy rachunkowe lub inne oczywiste omyłki bądź że wypełniono ją niezgodnie z ustalonymi wymaganiami, organ podatkowy w zależności od charakteru i zakresu uchybień: pkt 1 – koryguje deklarację, dokonując stosownych poprawek lub uzupełnień, jeżeli zmiana wysokości zobowiązania podatkowego, kwoty nadpłaty, kwoty zwrotu podatku lub wysokości straty w wyniku tej korekty nie przekracza kwoty 5 000 zł; pkt 2 – zwraca się do składającego deklarację o jej skorygowanie oraz złożenie niezbędnych wyjaśnień, wskazując przyczyny, z powodu których informacje zawarte w deklaracji podaje się w wątpliwość. |
Zatem jak widać, same czynności sprawdzające nie powinny być traktowane jako zagrażające, gdyż ich celem jest wyłącznie przeprowadzenie formalnego skontrolowania poprawności. Natomiast jeśli zdarzy się, że w ramach postępowania sprawdzającego organ skarbowy nabierze wątpliwości co do tego, czy podatnik stosuje się odpowiednio do prawa podatkowego, po dokonaniu czynności sprawdzających może zostać przeprowadzona kontrola podatkowa.
Formalności – kto, kiedy i jak?
Do przeprowadzenia czynności sprawdzających uprawnione są organy skarbowe pierwszej instancji. Tym mianem określa się:
- w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych i od osób prawnych, podatku od towarów i usług, podatku od czynności cywilnoprawnych oraz podatku od spadków i darowizn – naczelnika urzędu skarbowego,
- w przypadku podatku akcyzowego – naczelnika urzędu celnego,
- w przypadku podatków od nieruchomości, środków transportowych, leśnego, rolnego albo opłat lokalnych – wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starostę lub marszałka województwa,
- dyrektora izby skarbowej,
- dyrektora izby celnej.
Co może być przyczyną? Jak wskazano na podstawie przepisu, chodzi tu najczęściej o drobne błędy formalne w deklaracjach, niedotrzymane terminy złożenia dokumentów czy uregulowania podatków itp.
Sam przebieg czynnościsprawdzających nie jest mocno sformalizowany, nie został też ściśle określony w przepisach Ordynacji. W praktyce czynności sprawdzające rozpoczynają się od wezwania podatnika do złożenia wyjaśnień i ewentualnie dodatkowych dokumentów w kwestiach niejasnych. O jakie dodatkowe dokumenty może chodzić? Najpopularniejszym przykładem są wszelkiego rodzaju faktury, zezwalające podatnikowi na skorzystanie z ulg.
W ramach czynności sprawdzających podatnik może zostać wezwany do skorygowania błędnie podanych informacji bądź też - jak wskazano wcześniej - takiej autokorekty może dokonać za niego urząd skarbowy (patrz ramka). Formalnie przebieg zostaje zakończony podpisaniem protokołem czynności, który następnie zostaje zarchiwizowany w aktach urzędowych podatnika. Najczęściej organy nie praktykują przekazania takiego protokołu podatnikowi, z tego powodu, że jest to dokument wyłącznie informacyjny, niezawierający natomiast żadnej decyzji czy też oceny sytuacji, od której podatnik mógłby się ewentualnie odwołać.
