W stosunku do podatnika może toczyć się postępowanie podatkowe lub kontrola podatkowa mające zasadniczo na celu ustalenie prawidłowej wysokości podatku. Występują jednak przypadki, gdy organ podatkowy podejmuje wobec podatnika mniej formalną procedurę, mianowicie czynności sprawdzające. Czym są czynności sprawdzające i jakie uprawnienia ma organ w ich toku? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć w niniejszym artykule.
Zakres podmiotowy i przedmiotowy czynności sprawdzających
Ogólnie rzecz biorąc, czynności sprawdzające są procedurą najmniej sformalizowaną w porównaniu z postępowaniem podatkowym i kontrolą podatkową. Przepisy dotyczące funkcjonowania czynności sprawdzających znajdziemy w Ordynacji podatkowej w dziale V zatytułowanym „Czynności sprawdzające”. Przywołana ustawa nie zawiera definicji czynności sprawdzającym, wskazuje natomiast ich zakres podmiotowy i przedmiotowy.
Czynności sprawdzające dotyczą podatników, płatników oraz inkasentów. Wykonywane są przez organy podatkowe I instancji oraz przez ministra do spraw finansów publicznych (od 1 marca 2017 r. Szef Krajowej Administracji Skarbowej) w zakresie dokumentów dotyczących wymiany z państwami członkowskimi UE informacji o podatku od towarów i usług.
Ordynacja podatkowa wskazuje także na zakres przedmiotowy. Zgodnie z brzmieniem art. 272 ustawy czynności sprawdzające obejmują:
-
sprawdzenie terminowości składanej deklaracji;
-
sprawdzenie terminowości wpłacania podatku, w tym również tych pobieranych przez płatników i inkasentów;
-
stwierdzenie formalnej poprawności deklaracji;
-
ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami;
-
weryfikację poniesionych przez podatnika wydatków i uzyskanych przychodów (dochodów) nieopodatkowanych w zakresie niezbędnym do ujawnienia podstawy opodatkowania z tytułu przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych;
-
weryfikację danych i dokumentów przedstawionych przez podatników dokonujących rejestracji podatkowej.
Przykład 1.
Pan Hubert w złożonej deklaracji VAT-7 wykazał podatek naliczony do zwrotu w wysokości 100 000 zł. Zwrot wynika z nabycia środka trwałego o dużej wartości. Organ podatkowy przeprowadził wobec Pana Huberta czynności sprawdzające mające na celu ustalenie, czy podatnik faktycznie nabył w okresie rozliczeniowym środek trwały.
Przykład 2.
Pani Paulina w zeznaniu rocznym PIT-37 dokonała odliczenia ulgi internetowej w pełnej wysokości. Organ podatkowy przeprowadził czynności sprawdzające mające na celu ustalenie, czy podatniczka ponosiła w roku podatkowym wydatki na internet uzasadniające pełną kwotę odliczenia.
Korekta deklaracji podatkowej w ramach czynności sprawdzających
Kolejnym uprawnieniem organu podatkowego w ramach czynności sprawdzających jest prawo do dokonania korekty deklaracji podatkowej. Jeżeli organ stwierdzi bowiem, że złożona deklaracja zawiera błędy rachunkowe, inne oczywiste omyłki albo że wypełniono ją niezgodnie z wymaganiami, organ w zależności od charakteru i zakresu uchybień:
-
Samodzielnie koryguje deklarację, dokonując stosownych poprawek lub uzupełnień, jeżeli zmiana wysokości zobowiązania podatkowego, kwoty nadpłaty, kwoty zwrotu podatku albo kwoty nadwyżki podatku do przeniesienia lub wysokości straty w wyniku tej korekty nie przekracza kwoty 5000 zł;
-
W pozostałych przypadkach zwraca się do składającego deklarację o jej skorygowanie oraz złożenie niezbędnych wyjaśnień, wskazując przyczyny, z powodu których informacje zawarte w deklaracji podaje w wątpliwość.
Warto pamiętać, że jeżeli organ dokona korekty, to przesyła podatnikowi uwierzytelnioną kopię skorygowanej deklaracji wraz z informacją o zmianie wraz z pouczeniem o prawie do wniesienia sprzeciwu. Na wspomnianą korektę podatnik może wnieść sprzeciw w terminie 14 dni od dnia doręczenia kopii deklaracji. Złożenie sprzeciwu automatycznie powoduje anulowanie korekty dokonanej przez organ. W sytuacji natomiast gdy podatnik w wyznaczonym terminie nie wniesienie takiego sprzeciwu, korekta zostaje uznana za złożoną przez podatnika i wywołuje wszelkie skutki prawne.
Przykład 3.
Organ podatkowy w ramach czynności sprawdzających stwierdził, że podatnik nie ujął zaliczki pobranej od należności z umowy zlecenia. Organ dokonał korekty deklaracji, w wyniku której kwota nadpłaty zwiększyła się o 1500 zł. Następnie przesłał do podatnika kopię deklaracji wraz z pouczeniem o prawie do wniesienia sprzeciwu. Podatnik w ciągu 14 dni nie wniósł sprzeciwu, wobec czego korekta została uznana za prawnie skuteczną.
Przykład 4.
Organ podatkowy w ramach czynności sprawdzających ustalił, że podatnik nieprawidłowo wpisał dochód z należności ze stosunku pracy wynikającej z informacji PIT-11. Ustalono, że korekta spowoduje zwiększenie kwoty podatku o 5500 zł. W związku z tym organ nie ma prawa do samodzielnego skorygowania deklaracji i zwrócił się stosownym pismem do podatnika o dokonanie korekty.
Czynności sprawdzające w zakresie podatku VAT
Szczególne uprawnienia w ramach czynności sprawdzających przewidziano dla badania zasadności zwrotu podatku VAT. Otóż jeżeli przeprowadzenie czynności sprawdzających zasadność zwrotu podatku wymaga przedłużenia terminu zwrotu podatku wynikającego z odrębnych przepisów, organ podatkowy może postanowić o przedłużeniu tego terminu do czasu zakończenia czynności sprawdzających.
Również przepisy ustawy o podatku od towarów i usług zawierają odniesienie do zagadnienia analizowania poprawności wykazanego zwrotu VAT. Zgodnie z brzmieniem art. 87 ust. 2 zdanie drugie i trzecie ustawy VAT, w brzmieniu jakie otrzyma od 1 marca 2017 r., jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego zweryfikowania, naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć, w drodze postanowienia, termin zwrotu do czasu zakończenia tej weryfikacji. Jeżeli przeprowadzona weryfikacja wykaże zasadność zwrotu, wypłaca się należną kwotę zwrotu wraz z odsetkami w wysokości odpowiadającej opłacie prolongacyjnej. Oczywiście taka weryfikacja może odbyć się w poprzez czynności sprawdzające.
Przykład 5.
Pani Iwona złożyła deklarację VAT-7 25 stycznia z wykazanym zwrotem podatku. Termin zwrotu podatku przypada na 25 marca. Organ podatkowy powziął wątpliwość co do prawidłowości transakcji dokonywanych przez panią Iwonę w miesiącu rozliczeniowym. W ramach czynności sprawdzających w zakresie weryfikacji zasadności zwrotu wydano postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu. W toku czynności organ nie stwierdził nieprawidłowości i zakończył czynności 10 kwietnia. Oznacza to, że podatniczce przysługuje zwrot w wykazanej kwocie oraz odsetki w wysokości opłaty prolongacyjnej (tj. w wysokości 50% odsetek ustawowych) za okres od 25 marca do 10 kwietnia.
W ramach powyższych czynności organ może dokonywać sprawdzenia rozliczenia podatnika, rozliczeń innych podmiotów biorących udział w obrocie towarami lub usługami, będącymi przedmiotem rozliczenia podatnika, oraz sprawdzenie zgodności tych rozliczeń z faktycznym przebiegiem transakcji (dodany art. 87 ust. 2b ustawy VAT).
