E-Zwolnienia lekarskie z datą wsteczną a nadużycia w związku z wypowiedzeniem umowy

Telemedycyna to usługi cieszące się coraz większą popularnością. Możliwość konsultacji swojego problemu zdalnie, bez narażania się na dodatkowe niebezpieczeństwa, zwłaszcza w perspektywie pandemii COVID-19 spowodowała wzmożony rozwój tego sektora usług. Warto jednak przyjrzeć się formalnościom prawnym  e-zwolnień i poddać dyskusji to, czy wystawianie takich dokumentów z datą wsteczną nie stanowi pola manewru do ewentualnych nadużyć pracowniczych.

Niezdolność do świadczenia pracy stanowi podstawę do wydania zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego stan zdrowia ubezpieczonego w aspekcie jego możliwości świadczenia umówionej pracy. Jednocześnie zaświadczenie potwierdza istnienie określonego stanu faktycznego w postaci choroby danej osoby.

Po 1 stycznia 2016 w obiegu funkcjonowały zarówno tradycyjne zwolnienia lekarskie, które to należało doręczyć pracodawcy, jak i te w formie elektronicznej, które bezpośrednio zgodnie z procedurą trafiały do organu, a za jego pośrednictwem dopiero do pracodawcy. Ten stan rzeczy trwał do końca listopada 2018 r., gdyż od 1 grudnia 2018 r. lekarze wystawiają wyłącznie zwolnienia elektroniczne.

Zgodnie z ustawą o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zaświadczenie lekarskie jest:

• wystawiane zgodnie ze wzorem ustalonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych,

• wystawiane za pośrednictwem systemu teleinformatycznego udostępnionego bezpłatnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych,

• w formie dokumentu elektronicznego,

• podpisane kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo z wykorzystaniem sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych dostępnego w systemie teleinformatycznym udostępnionym bezpłatnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Zaświadczenie lekarskie zawiera:

1. identyfikator i datę wystawienia zaświadczenia lekarskiego;

2. dane ubezpieczonego: pierwsze imię, nazwisko, numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności, zwany dalej "numerem PESEL” albo serię i numer paszportu i datę urodzenia, jeżeli nie nadano numeru PESEL, oraz adres miejsca pobytu ubezpieczonego w czasie trwania niezdolności do pracy;

3. dane płatnika składek: numer identyfikacji podatkowej, zwany dalej "NIP” lub numer PESEL albo serię i numer paszportu, jeżeli nie ma obowiązku posługiwania się NIP i nie nadano numeru PESEL, oraz rodzaj identyfikatora płatnika składek;

4. imię, nazwisko i numer prawa wykonywania zawodu wystawiającego zaświadczenie lekarskie oraz adres miejsca udzielania świadczeń zdrowotnych;

5. okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy, w tym okres pobytu w szpitalu;

6. informacje o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłku chorobowego lub jego wysokość, podane z zastosowaniem kodów literowych,

7. wskazania lekarskie - odpowiednio: chory powinien leżeć albo chory może chodzić;

8. okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad chorym członkiem rodziny, datę urodzenia tego członka rodziny i stopień jego pokrewieństwa lub powinowactwa z ubezpieczonym;

9. numer statystyczny choroby ubezpieczonego ustalony według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych;

10. oznaczenie instytucji, w której ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia.

Czy istnieje możliwość wystawienia zwolnienia z datą wsteczną?

Rzeczywiście przepisy dają taką możliwość. Zasadniczo zaświadczenie lekarskie wystawia się na okres od dnia, w którym przeprowadzono badanie lub od dnia bezpośrednio następującego po dniu badania, na okres, w którym ubezpieczony ze względu na jego stan zdrowia nie jest w stanie świadczyć pracy.  

Mając na uwadze powyższe, wskazać należy, że przede wszystkim w każdym wypadku musi odbyć się badanie osoby, której ma zostać wystawione zwolnienie lekarskie. Z kolei, z samego badania musi wynikać, że osoba taka nie była w stanie wykonywać pracy i była niezdolna do pracy, także w okresie poprzedzającym badanie. 

Ustawodawca wyraźnie wskazał, że okres ten nie może być dłuży niż 3 dni. Wyjątkiem są tutaj przypadki badania przeprowadzonego przez lekarza psychiatrę. Zgodnie z przepisami, okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy przez lekarza psychiatrę może obejmować okres wcześniejszy niż wspomniane 3 dni, w przypadku stwierdzenia lub podejrzenia zaburzeń psychicznych ograniczających zdolność ubezpieczonego do oceny własnego postępowania.

Przykład: Pracodawca w dniu 20 sierpnia 2020 r. zauważył, że w profilu PUE otrzymał wiadomość o wystawieniu jego pracownikowi zwolnienie e-ZLA, któremu to pracodawca dzień wcześniej tj. w dniu 19 sierpnia 2020 r. wręczył wypowiedzenie umowy o pracę na koniec dnia pracy. Zaświadczenie obejmowało okres niezdolności do pracy począwszy od 19 sierpnia 2020 r. Czy oznacza to, że wypowiedzenie wręczone pracownikowi jest nieprawidłowe?

Zgodnie z kodeksem pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy. Niezdolność do pracy z powodu choroby jest przyczyną usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy (art. 41 k.p.).

Aby pracownik mógł podważyć skutki wręczonego wypowiedzenia umowy o pracę, będzie musiał skorzystać z prawa do odwołania się od wypowiedzenia do właściwego Sądu Pracy. To sąd będzie rozstrzygał, stosownie do wniosku pracownika o przywróceniu do pracy, czy o zasądzeniu odpowiedniego odszkodowania. W każdym przypadku pracodawca będzie uprawniony do podjęcia polemiki z twierdzeniami pracownika w odpowiedzi na pozew a dalej podczas trwającej rozprawy.

W świetle art. 41 KP, Pracownik, który był obecny w pracy (tj. wykonywał obowiązki pracownicze wynikające z umowy o pracę lub był gotów do ich wykonywania), nie korzysta z ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę, nawet jeżeli posiada zaświadczenie lekarskie potwierdzające jego niezdolność do pracy.

Mając na uwadze powyższe, mogą pojawić się próby nadużyć w związku z wypowiedzeniem umowy, ale nie należy oczekiwać ich wzrostu - bo możliwość wystawiania zwolnień z datą wsteczną istniała także wtedy, kiedy jeszcze niedawno wystawiano tylko zwolnienia w formie papierowej.

Być może należy zwrócić uwagę, że zagrożenie nadużyć może się urzeczywistnić także w przypadku obecnie wdrożonych rozwiązań związanych z e-wizytami, które mają charakter zdalny. W przypadkach kontrowersyjnych, które miałby miejsce i byłby związane z nadużyciem tych możliwości w kontekście wypowiedzeń umowy o pracę, decyzję zawsze może podjąć bezstronny sąd. 

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, Dz.U.2020.870 t.j.

• ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, Dz.U.2019.736 t.j.

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U.2020.1320 t.j.

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 10 listopada 2015 r. w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświadczeniu lekarskim (Dz.U.2015.2013).

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.