Founders agreement, czyli umowa założycielska

Pierwszym i zazwyczaj najważniejszym zalążkiem każdej spółki jest porozumienie pomiędzy przyszłymi wspólnikami. Kilka osób wpada na doskonały pomysł i postanawia go wspólnie zrealizować. Pomysł jest jedynie początkiem, a droga od luźnej rozmowy do oficjalnej umowy spółki jest długa i żmudna. Founders agreement, czyli umowa założycielska może być dużą pomocą dla przyszłych wspólników.

Czy founders agreement to umowa spółki?

Founders agreement nazywane jest po polsku umową założycielską. To rozwiązanie od dawna znane polskim przedsiębiorcom, choć nie pod tą nazwą. Nieformalne umowy i porozumienia są bowiem zawierane od lat, a obecnie za sprawą dużej popularności start upów (innowacyjnych przedsięwzięć ze stosunkowo małym kapitałem początkowym) zyskują na znaczeniu. Ten typ umowy nie powinien być jednak ograniczony tylko i wyłącznie do start upów – mogą z niego skorzystać wszyscy przedsiębiorcy.

Founders agreement nie zostało uregulowane do tej pory w żadnych przepisach polskiego prawa, co oznacza, że pozostaje tzw. umową nienazwaną. Z tego względu przyszli wspólnicy mają szerokie możliwości ukształtowania jej postanowień, pamiętając oczywiście, iż przepisy umowy nie mogą naruszać obowiązujących przepisów. Umowa założycielska ma charakter poufny, jest znana tylko wspólnikom i zazwyczaj nie udostępnia się jej innym podmiotom, np. kontrahentom spółki.

Founders agreement jest porozumieniem, które powinno określać główne założenia i cele działalności, którą zamierzają prowadzić przyszli wspólnicy. Jest to cenne rozwiązanie dla wszystkich, którzy zamierzają rozpoczęcie wspólnego biznesu, albowiem pozwala na ustalenie ram dla planowanego przedsięwzięcia.

W jakiej formie zawrzeć founders agreement? 

Jak wskazano powyżej, żaden przepis nie określa szczegółowych wymagań, jakim musi podlegać founders agreement. Wspólnicy zapewne dokonają zawsze przed podpisaniem umowy spółki ustnych ustaleń odnośnie jej kształtu i charakteru, ale niewątpliwie warto spisać te porozumienia. Forma pisemna gwarantuje bowiem, iż postanowienia dokonane przez wspólników zachowają swoją treść w przyszłości. Wspólnicy mogą rozważyć również zawarcie umowy założycielskiej w formie aktu notarialnego, jednakże będzie wiązało się to z dodatkowymi kosztami z uwagi na konieczność uiszczenia taksy notarialnej. Forma aktu notarialnego, będzie miała silniejszy skutek aniżeli zwykła forma pisemna.

Jeśli przedsięwzięcie okaże się sukcesem, z pewnością będzie trwało przez długie lata. Po pewnym czasie może się okazać, iż postanowienia founders agreement nie znajdują już zastosowania – np. początkowy cel został zrealizowany albo skład spółki zmienił się. Z tego względu founders agreement, podobnie jak umowa spółki, winno być aktualizowane. Wspólnicy mogą wprowadzać do tej umowy zmiany zgodne z aktualną sytuacją spółki i jej potrzebami. Zmiana umowy winna zostać dokonana w takiej samej formie, w jakiej umowa została zawarta – jeśli wspólnicy zachowali formę pisemną, wówczas aneks również musi mieć taką formę.

Co powinno znaleźć się w founders agreement?

Founders agreement powinno być pisemnym odzwierciedleniem początkowych negocjacji, dokonanych pomiędzy przyszłymi przedsiębiorcami. Przyszli wspólnicy przed dokonaniem wszystkich formalności (przed spisaniem umowy spółki, złożeniem wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, itd.), muszą ustalić, jaki cel przyświeca ich przedsięwzięciu i w jaki sposób chcą go zrealizować. Z uwagi na dużą swobodę, jaką dysponują założyciele, mogą oni niezwykle elastycznie kształtować postanowienia founders agreement. W zależności od potrzeb spółki, w umowie założycielskiej powinny znaleźć się postanowienia dotyczące:

1. Charakteru przedsięwzięcia – konieczne jest sprecyzowanie, czym dokładnie będzie zajmowała się tworzona spółka i czego będzie dotyczyła prowadzona przez nią działalność. Założyciele spółki powinni być możliwie jak najbardziej precyzyjni przy określeniu charakteru planowanego biznesu.

2. Celu przedsięwzięcia – przyszli wspólnicy powinni wskazać, jakie dokładnie jest przeznaczenie zakładanej spółki i jaki cel zamierzają osiągnąć. Wspólnicy mogą określić cel w rozmaity sposób (np. osiągnięcie określonego kwotowo zysku, osiągnięcie określonej pozycji na rynku), a nawet zamieścić w umowie założycielskiej harmonogram działalności, który doda do planowanego celu również ramy czasowe.

3. Wkładów wnoszonych przez wspólników – w docelowej umowie spółki wspólnicy będą musieli wskazać, jakim kapitałem dysponuje spółka i jakie wkłady wnoszą poszczególni wspólnicy. Warto jednak już na etapie planowania wskazać, jakim majątkiem rozporządzają wspólnicy i co dokładnie planują wnieść do spółki. Tego rodzaju ustalenia pomogą uniknąć nieporozumień w przyszłości. Wkłady wspólników mogą mieć rozmaity charakter – najczęściej będą to pieniądze lub inne wkłady o charakterze materialnym, ale mogą być to również wkłady niematerialne (np. innowacyjny pomysł, prawa autorskie, a nawet praca wykonywana w przyszłości na rzecz spółki).

4. Podziału zysków – z uwagi na to, iż celem każdego przedsiębiorstwa jest osiągnięcie sukcesu finansowego, ustalenie sposobu, w jakim wspólnicy spółki będą uczestniczyli w zyskach spółki, ma kluczowe znaczenie. Najbardziej typowym rozwiązaniem jest przyjęcie, iż dochód spółki jest dzielony równo pomiędzy wszystkich wspólników, ale wspólnicy mogą uregulować tę kwestię inaczej i np. procentowo określić sposób podziału zysku.

5. Udziału w stratach – postanowienia dotyczące sposobu podziału strat spółki mają równie istotne znaczenie, jak ustalenia dotyczące sposobu podziału zysków. Może okazać się tak, iż spółka przyniesie straty, zwłaszcza w początkowym okresie jej istnienia. Przyszli wspólnicy muszą ustalić, co zrobią w przypadku, gdy majątek spółki wyczerpie się, a spółka będzie potrzebowała dodatkowych środków na kontynuację działalności. Jeśli wspólnicy nie chcą uczestniczyć w stratach w równym stopniu, mogą ustalić na przykład, iż wspólnik, który będzie zobowiązany do pokrycia strat spółki w większym stopniu otrzyma dodatkowe udziały w spółce.

6. Roli założycieli spółki – warto, aby przyszli wspólnicy określili, jaką dokładnie rolę będą pełnili w spółce, jakie zadania będą wykonywać i w jaki sposób będzie przebiegał proces podejmowania decyzji w sprawach istotnych z punktu widzenia interesów przedsiębiorstwa.

7. Wystąpienia wspólnika ze spółki – sytuacja, w której jeden ze wspólników chce zrezygnować z dalszego udziału w pracach spółki, może być potencjalnie niebezpieczna i grozić nawet zakończeniem działalności. Z tego względu wspólnicy powinni zastanowić się, co stanie się w takim przypadku. Wspólnicy mogą na przykład postanowić, iż w przypadku wystąpienia wspólnika jeden z pozostałych wspólników przejmie jego udziały.

8. Rozszerzenia składu osobowego spółki – wspólnicy powinni określić, czy dopuszczają rozszerzenie składu osobowego tworzącego spółkę i w jaki sposób będą przejmowane udziały w spółce. W tym miejscu założyciele mogą również doprecyzować rozwiązania, na wypadek wejścia do spółki zewnętrznego inwestora.

9. Zakazu konkurencji – założyciele spółki mogą postanowić, iż z uwagi na powagę podejmowanego przez nich przedsięwzięcia, działanie w sposób konkurencyjny jest niedopuszczalne. Tego rodzaju postanowienia muszą być dokładnie przemyślane, zarówno w umowie spółki, jak i w umowie założycielskiej. Wspólnicy muszą dokładnie określić, jaka działalność będzie miała charakter konkurencyjny i co stanie się w przypadku, gdy jeden ze wspólników zdecyduje się na jej podjęcie.

10. Klauzuli dotyczących tzw. vestingu – vesting pozwala na zmiany w strukturze udziałów spółki. Wspólnicy mogą ustalić, iż po spełnieniu określonych warunków (np. po upływie określonego czasu) wspólnik nabędzie dodatkowe udziały.

11. Klauzuli dotyczących tzw. liquidation preference – klauzula ta określa sposób wyjścia wspólnika ze spółki. Wspólnik rezygnując z dalszego prowadzenia działalności ma w takim przypadku pozycję uprzywilejowaną w sposób ustalony przez wspólników, np. otrzymuje zwrot pełnego wniesionego wkładu nawet w przypadku, w którym spółka przynosi straty.

12. Praw autorskich i patentów – zazwyczaj własność intelektualna stanowi największy i najcenniejszy majątek nowo zakładanej spółki. Założyciele spółki powinni zdecydować, komu będą przysługiwały prawa związane z własnością intelektualną – czy będzie to sama spółka, czy też jej wspólnicy. W drugim przypadku konieczne jest również określenie, na jakich zasadach spółka będzie mogła korzystać z własności intelektualnej przysługującej wspólnikowi.

13. Rozwiązań na wypadek zakończenia działalności – tzw. exit plan pozwala na ustalenie, co stanie się w przypadku, gdy wspólnicy podejmą decyzję o zakończeniu działalności, albo gdy zostaną zmuszeni do jej zakończenia. Choć celem każdego przedsięwzięcia jest osiągnięcie sukcesu finansowego, spółka może okazać się przysłowiową klapą. Z tego względu już przy projektowaniu działalności, przyszli wspólnicy powinni przewidzieć, w jaki dokładnie sposób będzie przebiegała likwidacja spółki (podział strat, spłata zobowiązań, wypłata należności dla wspólników, itd.).

Przy zawieraniu founders agreement, założyciele powinni zachować ostrożność – umowa założycielska może zostać uznana przez urząd skarbowy za umowę spółki cywilnej. Celowym wydaje się zatem wyłączenie w treści umowy stosowania przepisów o spółce cywilnej.

Dobrze skonstruowana umowa założycielska, pozwoli wspólnikom na uniknięcie sporów i skupienie się wyłącznie na planowanej działalności. Wewnętrzne porozumienie wspólników może okazać się cennym atutem w prowadzonym przez nich biznesie.