Odprawa emerytalna, a także odprawa rentowa to uprawnienia przysługujące ogółowi pracowników – po spełnieniu warunków przewidzianych prawem. Świadectwo pracy stanowi zbiorczą informację o istotnych zdarzeniach, jakie wystąpiły w trakcie zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy. Czy informacja o wypłacie odprawy emerytalnej w świadectwie pracy jest informacją istotną? Czy wymaga ona odnotowania we wspomnianym dokumencie?
Znaczenie prawne świadectwa pracy
Wydawane pracownikowi świadectwo pracy zawiera informacje dotyczące okresu i rodzaju wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk, trybu rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy, a także inne informacje niezbędne do ustalenia uprawnień pracowniczych i uprawnień z ubezpieczenia społecznego. Ponadto w świadectwie pracy zamieszcza się wzmiankę o zajęciu wynagrodzenia za pracę w myśl przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. Na żądanie pracownika w świadectwie pracy należy podać także informację o wysokości i składnikach wynagrodzenia oraz o uzyskanych kwalifikacjach (art. 97 § 2 Kodeksu pracy).
Pracodawca jest obowiązany wydać świadectwo pracy w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy – w dniu, w którym następuje ustanie stosunku pracy, jeżeli nie zamierza nawiązać z pracownikiem kolejnego stosunku pracy w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy. Jeżeli z przyczyn obiektywnych wydanie świadectwa pracy pracownikowi albo osobie przez niego upoważnionej w tym terminie nie jest możliwe, pracodawca w ciągu 7 dni od dnia upływu tego terminu przesyła świadectwo pracy pracownikowi lub tej osobie za pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu Ustawy z dnia 23 listopada 2012 roku – Prawo pocztowe albo doręcza je w inny sposób. Świadectwo pracy dotyczy okresu lub okresów zatrudnienia, za które dotychczas nie wydano świadectwa pracy (art. 97 § 1 kp).
W przypadku nawiązania z tym samym pracownikiem kolejnego stosunku pracy w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy pracodawca jest obowiązany wydać pracownikowi świadectwo pracy wyłącznie na jego wniosek, złożony w postaci papierowej lub elektronicznej; wniosek może być złożony w każdym czasie i dotyczyć wydania świadectwa pracy dotyczącego poprzedniego okresu zatrudnienia albo wszystkich okresów zatrudnienia, za które dotychczas nie wydano świadectwa pracy. Pracodawca jest obowiązany wydać pracownikowi świadectwo pracy w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku (art. 97 § 11-12 kp).
Jak wskazano w Uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1990 roku, III PZP 15/90, świadectwo pracy samo przez się nie tworzy praw podmiotowych ani ich nie pozbawia (ma charakter deklaratywny, a nie konstytutywny). Nie ma też cech wyłączności w zakresie dowodowym, choć – można dodać – jest głównym środkiem dowodowym, służącym ustaleniu lub potwierdzeniu uprawnień (a niekiedy również obowiązków) pracownika związanych z zatrudnieniem u danego pracodawcy, w szczególności dotyczących relacji z kolejnymi pracodawcami oraz organami właściwymi w zakresie ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.
Treść świadectwa pracy
Szczegółową treść świadectwa pracy, sposób i tryb jego wydawania, prostowania i uzupełniania, a także pomocniczy wzór świadectwa pracy określono w Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 roku w sprawie świadectwa pracy – dalej „rozporządzenie”.
Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia w świadectwie pracy zamieszcza się informacje niezbędne do ustalenia uprawnień ze stosunku pracy i uprawnień z ubezpieczeń społecznych, dotyczące:
- okresu lub okresów zatrudnienia;
- wymiaru czasu pracy pracownika w czasie trwania stosunku pracy;
- rodzaju wykonywanej pracy lub zajmowanych stanowisk, lub pełnionych funkcji;
- trybu i podstawy prawnej rozwiązania lub podstawy prawnej wygaśnięcia stosunku pracy, a w przypadku rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem – strony stosunku pracy, która dokonała wypowiedzenia;
- okresu, za który pracownikowi przysługuje odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia umowy o pracę na podstawie art. 361 § 1 kp;
- zwolnienia od pracy przewidzianego w art. 1481 § 1 kp, wykorzystanego w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy;
- urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy i wykorzystanego w tym roku;
- urlopu opiekuńczego wykorzystanego w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy;
- wykorzystanego urlopu bezpłatnego i podstawy prawnej jego udzielenia;
- wykorzystanego urlopu ojcowskiego;
- wykorzystanego urlopu rodzicielskiego i podstawy prawnej jego udzielenia;
- wykorzystanego urlopu wychowawczego i podstawy prawnej jego udzielenia;
- okresu, w którym pracownik korzystał z ochrony stosunku pracy, o której mowa w art. 1868 § 1 pkt 2 kp;
- zwolnienia od pracy przewidzianego w art. 188 kp, wykorzystanego w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy;
- liczby dni pracy zdalnej, przewidzianej w art. 6733 § 1 kp, wykonywanej w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy;
- liczby dni, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie, zgodnie z art. 92 kp, w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy;
- okresu odbytej czynnej służby wojskowej lub jej form zastępczych;
- okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze;
- wykorzystanego dodatkowego urlopu albo innego uprawnienia lub świadczenia, przewidzianego przepisami prawa pracy;
- okresów nieskładkowych, przypadających w okresie zatrudnienia, którego dotyczy świadectwo pracy, uwzględnianych przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty;
- zajęcia wynagrodzenia za pracę w myśl przepisów o postępowaniu egzekucyjnym;
- należności ze stosunku pracy uznanych i niezaspokojonych przez pracodawcę do dnia ustania tego stosunku z powodu braku środków finansowych;
- informacji o wysokości i składnikach wynagrodzenia oraz o uzyskanych kwalifikacjach – na żądanie pracownika.
Analizując treść świadectwa pracy, można zauważyć, że większość zawartych w nim informacji służy ustaleniu, czy i w jakim zakresie pracownik wykorzystał określone uprawnienia w czasie zatrudnienia dotychczasowego pracodawcy, a w konsekwencji – czy i w jakim zakresie uprawnienia te przysługują mu u kolejnego pracodawcy.
Jednorazowy charakter prawa do odprawy emerytalnej
W myśl art. 921 § 1 kp pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia.
W wyroku z 28 lipca 1999 roku (I PKN 174/99) Sąd Najwyższy wskazał, że związek rozwiązania stosunku pracy z przejściem na emeryturę (podobnie jak z przejściem na rentę) może mieć charakter przyczynowy, czasowy, funkcjonalny albo mieszany – w praktyce jest najczęściej przyczynowo-czasowy lub czasowo-funkcjonalny. Przejście na emeryturę nie musi być jedyną, wyłączną i bezpośrednią przyczyną rozwiązania stosunku pracy. Odprawa przysługuje bowiem z uwagi na fakt przejścia na emeryturę, niezależnie od przyczyn, które legły u podstaw rozwiązania stosunku pracy. Przejście na emeryturę powinno co do zasady zbiegać się w czasie z rozwiązaniem stosunku pracy. Nabycie prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego powinno wobec tego nastąpić w czasie zatrudnienia, najpóźniej w dniu rozwiązania stosunku pracy. Od zasady tej są jednak wyjątki. Nabycie prawa do emerytury, ustalenie do niej prawa, a nawet wypłata emerytury przed podjęciem zatrudnienia nie wyłącza prawa do odprawy, jeżeli świadczenie to nie było wypłacane w czasie trwania stosunku pracy. Nie zawsze też stanowi przeszkodę w nabyciu prawa do odprawy powstanie prawa do emerytury po rozwiązaniu stosunku pracy.
Informacja o wypłacie odprawy emerytalnej w świadectwie pracy - podsumowanie
Dla naszych rozważań kluczowe znaczenie ma treść art. 921 § 2 kp, zgodnie z którym pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa. Płynie stąd praktyczny wniosek, że dla pracodawcy, który zatrudnia nowego pracownika, istotne znaczenie ma informacja, czy osobie tej nie wypłacono już w przeszłości odprawy emerytalnej (analogicznie – rentowej). W razie braku takiej wiedzy pracodawca ryzykuje, że ewentualna wypłacona przez niego odprawa będzie świadczeniem pracownikowi nienależnym (a dla pracodawcy – zbędnym kosztem).
Skoro – jak wynika z przywołanego wyżej § 2 ust. 1 rozporządzenia (a dokładniej z § 2 ust. 1 pkt 16) – w świadectwie pracy podaje się informację o wykorzystanym dodatkowym urlopie albo innym uprawnieniu lub świadczeniu, przewidzianym przepisami prawa pracy, a informacja o wypłacie odprawy emerytalnej jest niezbędna do ustalenia uprawnień ze stosunku pracy, to pracodawca, który dokonał wypłaty wspomnianej odprawy, informację w tym zakresie powinien zawrzeć w świadectwie pracy. Zgodnie z objaśnieniem dotyczącym sposobu wypełniania świadectwa pracy, zamieszczonym we wzorze stanowiącym załącznik do rozporządzenia, taką informację należy podać w ust. 6 pkt 15 świadectwa pracy. Odpowiadając zatem na pytanie we wstępie artykułu, informacja o wypłacie odprawy emerytalnej w świadectwie pracy jest istotna przede wszystkim z perspektywy kolejnego pracodawcy, do którego świadectwo zostanie dostarczone.
