Leasing zwrotny - możliwe zmiany rozliczania na gruncie VAT

Leasing zwrotny to doskonały sposób na polepszenie płynności finansowej w firmie. Zasady rozliczania leasingu zwrotnego na gruncie podatku VAT są szczególnie korzystne dla podatników będących w posiadaniu środków trwałych o wysokiej wartości rynkowej, których nie chcą się do końca wyzbyć. Sposób rozliczania podatku VAT z tytułu transakcji leasingu zwrotnego może się wkrótce zmienić za sprawą wyroku TSUE z marca 2019 roku. Jakich zmian możemy się spodziewać? Odpowiedź w niniejszym artykule.

Na czym polega leasing zwrotny?

Leasing jako jedna z najpopularniejszych form finansowania może przybierać różne formy. Oprócz leasingu finansowego i operacyjnego występuje także leasing zwrotny. Polega on na:

• sprzedaży przez przedsiębiorcę własnego składnika majątku firmie leasingowej;
• zawarciu z tą firmą leasingową umowy leasingu na ten sam przedmiot (uprzednio sprzedany), który podatnik przyjmuje do używania w firmie na okres określony w umowie;
• w wyniku sprzedaży zmienia się właściciel majątku, jednak przedmiot pozostaje w dalszym ciągu w używaniu przedsiębiorcy na zasadach określonych w umowie leasingowej.

Leasing zwrotny może występować na zasadach leasingu operacyjnego lub finansowego. W przypadku leasingu operacyjnego przedmiot leasingu znajduje się w majątku leasingodawcy, a przedsiębiorca do kosztów uzyskania przychodu zalicza jedynie raty leasingowe, od których przysługuje mu odliczenie VAT. Jeśli leasing zwrotny odbywa się na zasadach leasingu finansowego, przedmiot leasingu jest wówczas ujmowany w ewidencji środków trwałych, a koszt uzyskania przychodu przedsiębiorcy stanowią odpisy amortyzacyjne. Podatek VAT przedsiębiorca ma natomiast prawo odliczyć w całości w miesiącu zawarcia umowy leasingowej.

Jakie korzyści niesie ze sobą leasing zwrotny?

Transakcje leasingu zwrotnego zawierane są zwykle w celu poprawy płynności finansowej firmy. Dzięki takiej transakcji środki pieniężne zamrożone w aktywach stałych zostają uwolnione, przez co przedsiębiorstwo posiada kapitał, który może przeznaczyć na inwestycje lub zapobiec zadłużeniu. Co prawda umowa leasingu zwrotnego powoduje zbycie przedmiotu leasingu na rzecz firmy leasingowej, jednak przedmiot ten pozostaje dalej w używaniu pierwotnego właściciela. W praktyce oznacza to, że mimo sprzedaży podatnik dalej użytkuje ten sam przedmiot, jednak wraz z zawarciem umowy przestaje być jego właścicielem. Trzeba brać pod uwagę, że firmy leasingowe mogą pobierać z tego tytułu dodatkowe prowizje wliczone w comiesięczne raty leasingowe, przez co leasing zwrotny może wydawać się nieopłacalny. Mimo to pod względem podatkowym można zauważyć znaczące korzyści.

Leasing zwrotny na gruncie podatku VAT

Co do zasady, leasing zwrotny może dotyczyć różnego rodzaju składników majątku, jednak najwięcej kłopotów przy rozliczaniu tego typu transakcji pod względem podatku VAT może przysporzyć leasing zwrotny samochodu osobowego.

Odliczenie VAT przy zakupie samochodu osobowego

Decydując się na nabycie samochodu osobowego do firmy, podatnik ma prawo do odliczenia 50% podatku VAT z faktury VAT dokumentującej zakup. Pozostała część nieodliczonego VAT staje się kosztem uzyskania przychodu przedsiębiorcy. Możliwość odliczenia całej kwoty VAT przysługuje jedynie pod warunkiem wykorzystywania samochodu wyłącznie do celów działalności gospodarczej oraz po dopełnieniu dodatkowych formalności, takich jak:

• prowadzenie kilometrówki wraz z ewidencją stanów liczników;
• zgłoszenie pojazdu na druku VAT-26 w terminie 7 dni od daty poniesienia kosztu;
• sporządzenie regulaminu użytkowania pojazdu w firmie.

Dodatkowo na mocy art. 86a ust. 5 ustawy o VAT pełne odliczenie VAT przysługuje w odniesieniu do samochodów zakupionych w celu dalszej odsprzedaży, o ile odprzedaż, sprzedaż lub oddanie w odpłatne używanie tych pojazdów stanowi przedmiot działalności podatnika.

W praktyce zdarza się, że przedsiębiorcy dokonują zakupu samochodu osobowego z bezpośrednim zamiarem jego odsprzedaży firmie leasingowej i zawarcia umowy leasingu zwrotnego. Mogłoby się wówczas wydawać, że z tytułu zakupu samochodu osobowego do dalszej odsprzedaży przysługuje prawo do odliczenia 100% VAT od zakupu takiego pojazdu bez dodatkowych formalności. Niemniej jednak musi zostać spełniony dodatkowy warunek odnośnie przedmiotu prowadzonej działalności, jakim jest sprzedaż samochodów. Podatnik, który nie prowadzi działalności związanej ze sprzedażą samochodów, a który zakupił samochód osobowy w celu jego odsprzedaży na rzecz firmy leasingowej, ma zatem prawo do odliczenia 50% VAT od wydatków poniesionych na zakup pojazdu, chyba że spełni wyżej wymienione warunki.

Sprzedaż samochodu i zawarcie umowy leasingu zwrotnego a VAT

Zawierając umowę leasingu zwrotnego na gruncie podatku VAT, dochodzi do dwóch czynności opodatkowanych – dostawy towarów oraz sprzedaży usług. Dokonując sprzedaży środka trwałego, czyli dostawy towaru wykorzystywanego do czynności opodatkowanych, mimo braku prawa do pełnego odliczenia VAT przy zakupie pojazdu, przedsiębiorca ma obowiązek opodatkowania sprzedaży stawką VAT przeznaczoną dla danego towaru. W przypadku samochodów jest to stawka 23% VAT.

Przy sprzedaży samochodu osobowego następuje zmiana jego przeznaczenia z użytku mieszanego (prywatnie i służbowo) na użytek wyłącznie w celach działalności gospodarczej. Na mocy art. 90b ustawy o VAT przedsiębiorca ma prawo do korekty podatku naliczonego w proporcji do pozostałego okresu korekty. Okres korekty ustalany jest w oparciu o wartość pojazdu. Dla samochodów o wartości początkowej:

• poniżej 15 000 zł okres korekty wynosi 12 miesięcy;
• powyżej 15 000 zł okres korekty wynosi 60 miesięcy.

W praktyce oznacza to, że podatnik w momencie sprzedaży ma możliwość odzyskania całości lub części nieodliczonego VAT w proporcji do pozostałego okresu przysługującego na korektę.

Drugą czynnością opodatkowaną jest sprzedaż usług leasingowych przez firmę leasingową sprzedawcy samochodu. Z tytułu comiesięcznych rat leasingowych wystawiana jest faktura z naliczonym podatkiem VAT.

Taki sposób dokumentowania transakcji leasingu zwrotnego powoduje, że podatnik oraz firma leasingowa mają prawo do odliczenia podatku VAT od wzajemnie wystawionych sobie faktur. Do niedawna taka praktyka była powszechnie stosowana i akceptowana przez organy podatkowe.

Możliwe zmiany w rozliczaniu leasingu zwrotnego

Przełom w sposobie rozliczania leasingu zwrotnego nastąpił za sprawą wydanego wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej 27 marca 2019 roku, akt C-201/18, który kwestionuje stosowane do tej pory praktyki rozliczania podatku VAT z tytułu tego typu transakcji. Zdaniem TSUE leasing zwrotny to transakcja mająca na celu wyłącznie zwiększenie płynności finansowej przedsiębiorstwa i powinna być traktowana jako jedna usługa finansowa. W opinii TSUE nie dochodzi wówczas do dostawy towaru na gruncie podatku VAT, gdyż leasingobiorca nabywający przedmiot leasingu od przedsiębiorcy nie jest w pełni uprawniony do rozporządzania nim jak właściciel.

Co istotne, usługi finansowe podlegają zwolnieniu przedmiotowemu z podatku VAT. Faktury dokumentujące tego typu transakcje nie będą zatem dawały prawa do odliczenia podatku VAT.

Obecnie w Ministerstwie Finansów trwają prace nad ujednoliceniem zasad dotyczących leasingu zwrotnego, tak aby podatnicy nie mieli wątpliwości co do sposobu opodatkowania takich transakcji. Wkrótce możemy spodziewać się interpretacji ogólnej, wyjaśniającej powyższe wątpliwości.