Reguła ogólna wskazuje, że raz przyjęta metoda amortyzacji obowiązuje do końca, tj. do czasu pełnego umorzenia wartości początkowej środka trwałego. Jednocześnie dopuszczalna jest zmiana formy opodatkowania prowadzonej działalności gospodarczej. W takim układzie pojawia się pytanie, czy możliwa jest optymalizacja amortyzacji środka trwałego? Sprawdź!
Podstawowe zasady amortyzacji środka trwałego
Na mocy art. 22 ust. 8 ustawy PIT odpisy amortyzacyjne dokonywane od wartości początkowej środków trwałych stanowią koszty uzyskania przychodów w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej.
Podatnik może wybrać opcję polegającą na dokonywaniu odpisów amortyzacyjnych w równych ratach co miesiąc, co kwartał lub jednorazowo na koniec roku podatkowego.
Jak wskazuje art. 22h ust. 2 ustawy PIT, podatnicy, z zastrzeżeniem art. 22l i 22ł, wybierają jedną z metod amortyzacji określonej w art. 22i–22k dla poszczególnych środków trwałych przed rozpoczęciem ich amortyzacji; wybraną metodę stosuje się do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego.
Przepis ten wprowadza zatem bezpośrednio zakaz zmiany metody amortyzacji.
W pewnych okolicznościach podatnicy mogą stawki amortyzacyjne podwyższać (gdy środki trwałe są wykorzystywane w warunkach złych lub pogorszonych). Ponadto stawki amortyzacyjne mogą być również obniżane.
Jak wynika z treści art. 22i ust. 5 ustawy PIT, podatnicy mogą obniżać podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych stawki dla poszczególnych środków trwałych. Zmiany stawki dokonuje się począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.
Co ciekawe, możliwe jest obniżenie stawki amortyzacyjnej aż do zera.
Obniżenie takie może być dokonywane kilkakrotnie w stosunku do danego środka trwałego. Ponadto istnieje opcja podwyższenia stawek amortyzacyjnych uprzednio obniżonych i to nawet od razu do wysokości tych wynikających z Wykazu stawek amortyzacyjnych.
Amortyzacja podatkowa nie musi odzwierciedlać faktycznego zużycia środków trwałych, dlatego też w latach ponoszenia lub rozliczania poniesionej straty podatnik może obniżyć stawki amortyzacyjne, aby nie generować dodatkowych kosztów podatkowych.
Obniżenie stawek amortyzacyjnych może nastąpić zarówno odnośnie środków trwałych wprowadzonych po raz pierwszy do ewidencji, jak i tych będących już przedmiotem amortyzacji. Wysokość obniżenia, a następnie podwyższenia stawki dla danego środka trwałego jest dowolna, nie zależy od żadnych okoliczności o charakterze obiektywnym i pozostaje w gestii przedsiębiorcy.
Zmiana formy opodatkowania a optymalizacja amortyzacji
Po zakończonym roku podatkowym przedsiębiorca ma możliwość zmiany formy opodatkowania, gdzie jedną z opcji jest przejście na ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.
Zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy o zryczałtowanym podatku podatek płatny jest od przychodu bez pomniejszenia go o koszty podatkowe. Zasada ta ma swoje odniesienie również do odpisów amortyzacyjnych, które w przypadku tej formy opodatkowania nie stanowią kosztu podatkowego.
Nie oznacza to jednak, że przedsiębiorca przestaje naliczać odpisy amortyzacyjne.
W świetle art. 15 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku podatnicy oraz spółki, których wspólnicy są opodatkowani w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, są obowiązani posiadać i przechowywać dowody zakupu towarów, prowadzić wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz, odrębnie za każdy rok podatkowy, ewidencję przychodów.
Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych i wykorzystujący w tej działalności środek trwały ma zatem ustawowy obowiązek prowadzenia wykazu środków trwałych na zasadach określonych w Rozporządzeniu z dnia 17 grudnia 2021 roku w sprawie prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
W § 12 rozporządzenia czytamy, że wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych zawiera m.in. następujące dane:
- wartość początkową;
- stawkę amortyzacyjną;
- zaktualizowaną wartość początkową.
Za środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne uznaje się składniki majątkowe, o których mowa w art. 22a–22o ustawy o podatku dochodowym. Zapisów dotyczących środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonuje się w wykazie najpóźniej w miesiącu przyjęcia ich do używania.
Natomiast w razie zmiany formy opodatkowania, jeżeli podatnik prowadził ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, może kontynuować prowadzenie tej ewidencji w sposób określony w przepisach rozporządzenia.
Optymalizacja amortyzacji środka trwałego w okresie opodatkowania działalności gospodarczej ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
W kontekście przedstawionych przepisów dobrym rozwiązaniem wydaje się obniżenie stawki amortyzacyjnej środka trwałego do zera, w okresie kiedy przedsiębiorca opodatkowuje swoją działalność ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
Ewentualne odpisy amortyzacyjne naliczane w tym czasie i tak nie mogłyby stanowić kosztów podatkowych. Trzeba mieć tu jednak na uwadze treść art. 22i ust. 8 ustawy PIT, który podaje, że przepisów dotyczących obniżania stawki amortyzacyjnej nie stosuje się do środków trwałych wykorzystywanych przez podatników w działalności, z której przychody podlegają:
- zwolnieniu z opodatkowania podatkiem dochodowym – w okresie korzystania z takiego zwolnienia;
- opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, podatkiem tonażowym lub zryczałtowanym podatkiem od wartości sprzedanej produkcji, o którym mowa w Ustawie z dnia 6 lipca 2016 roku o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych – w okresie tego opodatkowania.
Powyższa norma została dodana do ustawy 1 stycznia 2021 roku, a zgodnie z przepisem przejściowym podatnicy będący na ryczałcie ewidencjonowanym mogą obniżać stawkę amortyzacyjną środków trwałych pod warunkiem, że są to składniki majątku wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych do 31 grudnia 2020 roku.
Przykład 1.
Przedsiębiorca opodatkowany na zasadach ogólnych 1 stycznia 2023 roku zmienił formę opodatkowania na ryczałt. W zakresie prowadzonej działalności wykorzystuje środek trwały wprowadzony do ewidencji ŚT 1 grudnia 2020 roku. Czy po zmianie formy opodatkowania na ryczałt przedsiębiorca może obniżyć stawkę amortyzacji do zera?
Po zmianie formy opodatkowania podatnik ma prawo do obniżenia stawki amortyzacyjnej do zera. Gdyby przykładowo wprowadził środek trwały do ewidencji 1 lutego 2021 roku, wówczas takie obniżenie nie byłoby dopuszczalne.
W przypadku planowanej optymalizacji w zakresie obniżenia stawek amortyzacyjnych w związku ze zmianą formy opodatkowania na ryczałt należy mieć na uwadze, że obowiązują tu ograniczenia. Konieczne jest również sięgnięcie do właściwych przepisów przejściowych.
