Podstawowym warunkiem możliwości dokonania odliczenia podatku naliczonego jest wykazanie związku pomiędzy wydatkiem a wykonywaniem czynności opodatkowanych w podatku VAT. Na kanwie takiej tezy zastanowimy się, czy spółka ma prawo do odliczenia VAT od zakupu sprzętu zainstalowanego w domu prezesa.
Prawo do odliczenia VAT a pośredni związek wydatku z działalnością
Z treści art. 86 ust. 1 ustawy o VAT wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.
Wykluczone jest zatem odliczenie podatku w sytuacji, gdy nabycie jest związane z wykorzystywaniem towarów i usług do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.
Co jednak istotne, ww. przepis nie precyzuje, w jakim zakresie i w jaki sposób towary i usługi muszą być wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, aby pozwoliło to podatnikowi na odliczenie podatku naliczonego. Związek ten może być zatem bezpośredni lub pośredni.
O związku bezpośrednim dokonywanych zakupów z działalnością gospodarczą można mówić wówczas, gdy nabywane towary lub usługi służą np. dalszej odprzedaży, ponieważ bezpośrednio wiążą się z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika.
Natomiast o pośrednim związku dokonanych zakupów z działalnością można mówić wówczas, gdy zakup towarów i usług przyczynia się pośrednio do uzyskania obrotu przez podatnika poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości.
W przypadku wydatków pośrednich nie mamy do czynienia z bezpośrednim wpływem na cenę odsprzedawanych towarów lub usług. Nie ulega jednak wątpliwości, że taki wydatek o charakterze pośrednim ma charakter cenotwórczy.
Kluczowe kryterium wykazania związku pośredniego a prawo do odliczenia VAT
Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia dokonuje podatnik podatku od towarów i usług, a towary i usługi, przy których nabyciu podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.
To po stronie przedsiębiorcy spoczywa ciężar wykazania istnienia ww. związku o charakterze bezpośrednim lub choćby pośrednim. Jeżeli dany wydatek nie spełnia tego kryterium i jest wydatkiem osobistym czy też prywatnym, prawo do odliczenia VAT nie przysługuje.
W rezultacie, aby stwierdzić, czy podatnikowi podatku od towarów i usług przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony, należy zbadać związek ponoszonych wydatków z wykonywanymi przez podatnika czynnościami opodatkowanymi, przy czym związek ten musi mieć charakter niewątpliwy. Podatnik musi wykazać związek zakupów z wykonanymi czynnościami opodatkowanymi.
Jak stwierdził Dyrektor KIS w interpretacji z 3 stycznia 2023 roku (nr 0111-KDIB3-1.4012.780.2022.4.ICZi), użycie w art. 86 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT wyrazu „wykorzystywane” wskazuje, że prawo do odliczenia powstaje w przypadku gdy zakupiony towar jest „wykorzystywany” tylko do działalności gospodarczej opodatkowanej.
Natomiast prawo to zostaje wyłączone w przypadku gdy zakupiony towar choćby przejściowo zostaje wykorzystany do innych celów (np. prywatnych). W konsekwencji organ podatkowy uznał, że sprzęt instalowany w domu prywatnym prezesa nie nosi cech sprzętu „wykorzystywanego” do działalności gospodarczej opodatkowanej.
Zatem co do zasady w celu dokonania pełnego odliczenia muszą zostać spełnione warunki, czyli sposób wykorzystania tego sprzętu przez podatnika musi wykluczać jego użycie do celów prywatnych. Użytkowanie sprzętu audio w mieszkaniu prywatnym spowoduje, że towar zakupiony do działalności gospodarczej będzie się wiązał w sposób bezpośredni z czynnościami niepodlegającymi opodatkowaniu VAT.
W takiej sytuacji (instalowanie i użytkowanie sprzętu audio w mieszkaniu prywatnym), nawet jeżeli prezes będzie za pośrednictwem tego sprzętu odtwarzał muzykę oraz filmy związane z ofertą handlową, i tak dochodzi do przerwania związku pomiędzy poniesionymi przez spółkę wydatkami powodującymi naliczenie podatku a działalnością gospodarczą skutkującą powstaniem podatku należnego.
W dalszej części interpretacji fiskus stwierdził, że wykorzystanie sprzętu nabytego przez spółkę w domu prywatnym prezesa nie daje pewności, że sprzęt ten jest wykorzystywany tylko do czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej opodatkowanej.
Zainstalowanie sprzętu w domu prezesa może prowadzić do wykorzystywania tego sprzętu przez samego prezesa lub jego rodzinę do celów prywatnych.
Konkludując, organ wskazał, że spółka nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego z nabycia sprzętu, który zostanie zainstalowany w domu prywatnym prezesa, gdyż nie zostanie spełniony podstawowy warunek określony w art. 86 ust. 1 ustawy, jakim jest „wykorzystanie” nabytego towaru w związku z wykonywaniem czynności opodatkowanych.
W konsekwencji w takich przypadkach zastosowanie znajdzie ograniczenie wskazane w art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT. Zgodnie z nim prawo do odliczenia VAT nie przysługuje przy nabyciu towarów i usług:
wykorzystywanych do czynności nieobjętych zakresem opodatkowania VAT (tzn. niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem), lub
wykorzystywanych wprawdzie do czynności podlegających zakresowi opodatkowania VAT, jednak na podstawie przepisów szczególnych zwolnionych od tego podatku.
Trzeba pamiętać, że podatnik jest zobowiązany w pierwszej kolejności dołożyć należytych starań, aby odpowiednio przyporządkować podatek naliczony do poszczególnych czynności, aby nie nadużyć prawa do odliczenia. Nie można również rozszerzająco przyjmować braku możliwości dokonania takiego przyporządkowania.
Warto także sięgnąć do wyjaśnień zawartych w interpretacji Dyrektora KIS z 11 lipca 2022 roku (nr 0113-KDIPT1-3.4012.250.2022.1.MJ), gdzie organ podatkowy wskazał, że określenie pośredniego związku nabywanych towarów i usług z konkretną działalnością przedsiębiorcy (czynnościami opodatkowanymi bądź nieopodatkowanymi) może mieć miejsce dopiero w sytuacji, gdy niemożliwe jest wykazanie ich bezpośredniego związku z daną działalnością.
W rezultacie, jeżeli podatnik nie potrafi wykazać, że dany wydatek w żaden sposób nie będzie wykorzystywany do celów prywatnych czy osobistych, nie może argumentować prawa do odliczenia związkiem pośrednim.
Podkreślmy, że związek pośredni to nie przypadek, w którym dany towar jest wykorzystywany do celów mieszanych, tzn. firmowo-prywatnych.
Fiskus konsekwentnie podtrzymuje, że w sytuacjach, w których nie można wykluczyć wykorzystywania nabytego towaru do celów innych niż firmowe, nie występuje związek pomiędzy wydatkiem a działalnością gospodarczą, co dyskwalifikuje możliwość odliczenia podatku naliczonego VAT.
