Rodzinny Kapitał Opiekuńczy (RKO) to kolejne prorodzinne rozwiązanie zaproponowane przez ustawodawcę w ramach Polskiego Ładu. Kwestia przyznawania tego świadczenia regulowana jest w osobnej ustawie. W poniższym artykule przeanalizujemy zasady przyznawania RKO oraz zastanowimy się, jakie skutki podatkowe wywołuje takie przysporzenie finansowe.
Zasady przyznawania Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego (RKO)
Rozpatrywane przez nas zagadnienie jest regulowana Ustawą z dnia 17 listopada 2021 roku o Rodzinnym Kapitale Opiekuńczym.
Zgodnie z założeniami ustawowymi celem kapitału jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych.
Kapitał przysługuje matce albo ojcu, przez których rozumie się także osobę, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia, na drugie i każde kolejne dziecko w rodzinie, jeżeli dziecko to wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki lub ojca.
Kapitał przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12 miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 36 miesiąc życia.
Kapitał przysługuje w wysokości 500 zł albo 1000 zł miesięcznie na dziecko w rodzinie. Łączna wysokość wypłaconego kapitału nie może być wyższa niż 12 000 zł na dziecko.
Kapitał nie przysługuje, jeżeli:
- dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej;
- rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej;
- członkowi rodziny przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do kapitału, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Co ciekawe, przepisy ustawy posługują się również pojęciem „marnotrawienia kapitału”. Jak czytamy w art. 7 ustawy, w przypadku gdy matka albo ojciec marnotrawią wypłacany im kapitał lub świadczenie wychowawcze bądź wydatkują je niezgodnie z celem, należny kapitał w całości albo w części jest im przekazywany odpowiednio przez kierownika ośrodka pomocy społecznej lub dyrektora centrum usług społecznych w formie rzeczowej bądź w formie opłacania usług.
Wniosek o przyznanie RKO
Rodzinny Kapitał Opiekuńczy jest przyznawany na wniosek, który matka lub ojciec dziecka składają do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Wniosek o przyznanie kapitału składa się w okresie między pierwszym dniem trzeciego miesiąca poprzedzającego miesiąc ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia a ostatnim dniem pierwszego miesiąca przypadającego po miesiącu ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia.
W przypadku złożenia wniosku po upływie ww. okresu kapitał przysługuje od miesiąca złożenia wniosku.
Jeżeli w stosunku do osoby ubiegającej się lub otrzymującej kapitał wystąpią wątpliwości dotyczące sprawowania opieki nad dzieckiem, wydatkowania kapitału niezgodnie z celem lub marnotrawienia kapitału, ZUS może zwrócić się do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się lub otrzymującej kapitał kierownika ośrodka pomocy społecznej bądź do dyrektora centrum usług społecznych o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego w celu weryfikacji tych wątpliwości.
Jeżeli w wyniku rodzinnego wywiadu środowiskowego ustalone zostanie, że kapitał jest wydatkowany niezgodnie z celem lub marnotrawiony, informację o tym przekazuje się do ZUS-u.
W takim przypadku ZUS przekazuje należny osobie uprawnionej kapitał na rachunek płatniczy odpowiedniego ośrodka pomocy społecznej albo centrum usług społecznych.
Ustalenie prawa do kapitału następuje w terminie 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku wraz z dokumentami. Natomiast wypłata przysługującego kapitału następuje nie wcześniej niż w miesiącu, od którego przysługuje prawo do kapitału.
Możliwy jest także przypadek pobrania kapitału przez osobę, której się on nie należy. W takim przypadku jest ona zobowiązana do zwrotu.
Za nienależnie pobrany kapitał uważa się kapitał wypłacony:
- na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę otrzymującą ten kapitał;
- mimo braku prawa do tego kapitału;
- osobie innej niż osoba uprawniona do tego kapitału z przyczyn niezależnych od organu, który przyznał ten kapitał.
Rodzinny Kapitał Opiekuńczy na gruncie PIT
Jak wskazaliśmy na wstępie, maksymalna wysokość RKO wynosi maksymalnie 12 000 zł. Nie ulega wątpliwości, że kwota ta stanowi przysporzenie majątkowe. W związku z tym pojawia się pytanie, czy należy od tej kwoty odprowadzić podatek dochodowy.
W tym zakresie trzeba zwrócić uwagę na dodany do ustawy o PIT art. 21 ust. 1 pkt 8c, który stanowi, że wolny od podatku jest RKO, o którym mowa w ustawie o RKO.
Zatem to powoduje, że cała kwota przyznana w ramach RKO jest zwolniona od podatku i nie generuje konieczności zapłaty podatku dochodowego z tego tytułu. Kwoty tej nie trzeba również wykazywać w rocznym zeznaniu podatkowym.
Przepis ten obowiązuje od 1 stycznia 2022 roku.
Dodatkowo wskażmy, że od 1 kwietnia 2022 roku wejdzie w życie jeszcze jedno zwolnienie. Chodzi mianowicie o art. 21 ust. 1 pkt 8d ustawy o PIT, który będzie stanowić, że wolne od podatku jest dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, o którym mowa w art. 64c ust. 1 Ustawy z dnia 4 lutego 2011 roku o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3.
Dofinansowanie to wynosi 400 zł miesięcznie na dziecko w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, nie więcej jednak niż wysokość opłaty ponoszonej przez rodziców za pobyt dzieci w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna i również będzie w całości zwolnione od podatku.
Z perspektywy prawa podatkowego najważniejszą informacją w kontekście przyznanego RKO jest całkowite zwolnienie od podatku. W zakresie skutków podatkowych mamy zatem do czynienia ze zdarzeniem neutralnym podatkowo.
