Przedsiębiorcom rozpoczynającym prowadzenie działalności gospodarczej zazwyczaj przysługuje zwolnienie podmiotowe z VAT. Obowiązek rejestracji jako podatnik VAT czynny następuje wówczas w momencie przekroczenia określonego w ustawie o podatku od towarów i usług limitu obrotów, który wynosi 200 000 zł w skali roku. Obowiązujące przepisy przewidują jednak szereg sytuacji, kiedy mimo że przedsiębiorca uzyskuje obroty niższe od wskazanego limitu, nie może korzystać ze zwolnienia podmiotowego w VAT. Sprzedaż określonych rodzajów towarów czy usług implikuje konieczność rejestracji jako czynny podatnik VAT przed dokonaniem pierwszej sprzedaży.
Zwolnienie z VAT ze względu na wartość sprzedaży
Zwolnienie podmiotowe z VAT to zwolnienie ze względu na wysokość obrotów osiąganych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Przedsiębiorca ma prawo do korzystania ze zwolnienia z podatku od towarów i usług do chwili, gdy wartość sprzedaży przekroczy kwotę wskazaną w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT. Aktualnie limit uprawniający do stosowania zwolnienia podmiotowego z VAT wynosi 200 000 zł.
Zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.
Na mocy art. 113 ust. 5 ustawy o VAT, jeżeli wartość sprzedaży zwolnionej z podatku od towarów i usług przekroczy kwotę uprawniającą do korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT, zwolnienie traci moc, począwszy od czynności, którą przekroczono tę kwotę.
Rozpoczęcie prowadzenia działalności w trakcie roku – zwolnienie podmiotowe z VAT
Rozpoczęcie prowadzenia działalności w trakcie roku podatkowego przez przedsiębiorcę stosującego zwolnienie podmiotowe z VAT implikuje konieczność ustalenia indywidualnego limitu obrotów, po którego przekroczeniu przedsiębiorca będzie zobligowany do rejestracji jako podatnik VAT czynny.
Zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatnika rozpoczynającego w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności określonych w art. 5, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty określonej w ust. 1.
Limit obrotów uprawniający do stosowania zwolnienia podmiotowego w VAT dla przedsiębiorcy, który rozpoczął prowadzenie działalności w trakcie roku, ustala się proporcjonalnie do liczby dni prowadzenia działalności. Oznacza to, że do momentu, gdy wartość sprzedaży w proporcji do okresu prowadzonej działalności nie przekroczy kwoty 200 000 zł, przedsiębiorca ma prawo stosować zwolnienie podmiotowe z VAT za dany rok. Utrata zwolnienia podmiotowego z VAT oznacza konieczność rejestracji jako podatnik VAT czynny.
Na mocy art. 113 ust. 10 ustawy o VAT, jeżeli faktyczna wartość sprzedaży, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej, przekroczy w trakcie roku podatkowego kwotę 200 000 zł, zwolnienie traci moc, począwszy od czynności, którą przekroczono tę kwotę.
Jak ustalić okres prowadzenia działalności i limit uprawniający do stosowania zwolnienia podmiotowego z VAT?
Przy ustalaniu okresu prowadzenia działalności niezbędnego do wyliczenia limitu uprawniającego do korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT mogą pojawić się wątpliwości wśród przedsiębiorców. Określając limit uprawniający do stosowania zwolnienia podmiotowego z VAT w danym roku, należy brać pod uwagę liczbę dni prowadzenia działalności gospodarczej. Bez znaczenia jest data dokonania pierwszej sprzedaży ani data wystawienia pierwszej faktury dokumentującej daną czynność.
W interpretacji indywidualnej o sygn. 0115-KDIT1-2.4012.154.2018.1.RS z 25 kwietnia 2018 roku Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wyjaśnił, że dla określenia kwoty uprawniającej do zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 9 ustawy istotny jest dzień, w którym rozpoczęto prowadzenie działalności gospodarczej.
Przykład 1.
Pani Sylwia zarejestrowała jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży obuwia 1 października 2021 roku. Pierwsza sprzedaż towarów miała miejsce 10 października 2021 roku. Pani Sylwia stosuje zwolnienie podmiotowe z VAT. W jaki sposób powinna ustalić limit sprzedaży, do którego momentu przekroczenia może korzystać ze zwolnienia z VAT?
W pierwszej kolejności pani Sylwia powinna obliczyć liczbę dni prowadzenia działalności w 2021 roku. Bez znaczenia jest data dokonania pierwszej sprzedaży, przy ustalaniu limitu uprawniającego do stosowania zwolnienia podmiotowego z VAT w danym roku należy brać pod uwagę liczbę dni prowadzenia działalności gospodarczej.
Pani Sylwia w 2021 roku prowadzi działalność przez 92 dni.
Następnie kwotę limitu odnoszącą się do pełnego roku prowadzenia działalności gospodarczej (200 000 zł) należy podzielić przez liczbę dni w roku (365) i pomnożyć przez liczbę dni prowadzenia działalności w danym roku.
(200 000 zł / 365) × 92 = 50 410,96 zł
W konsekwencji pani Sylwia ma prawo korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT w 2021 roku do momentu przekroczenia limitu sprzedaży w kwocie 50 410,96 zł. W razie przekroczenia tej kwoty w 2021 roku ma ona obowiązek dokonania rejestracji jako podatnik VAT czynny.
Kiedy nie przysługuje prawo stosowania zwolnienia z VAT ze względu na wartość sprzedaży?
Nie każdy przedsiębiorca rozpoczynający prowadzenie działalności może korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT, czyli do momentu przekroczenia limitu obrotów 200 000 zł w skali roku. Część przedsiębiorców jest zobligowana do rejestracji do VAT przed dokonaniem pierwszej sprzedaży, w razie gdy ma mieć miejsce sprzedaż określonego rodzaju towarów czy usług. Ustawodawcy wyszczególnili katalog czynności, przed których dokonaniem należy zarejestrować się jako czynny podatnik VAT. Zwolnienia ze względu na wartość sprzedaży nie stosuje się do podatników dokonujących dostaw towarów i świadczących usługi wymienione w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT. Zwolnienia podmiotowego z VAT nie stosuje się m.in. do podatników dokonujących dostaw terenów budowlanych, nowych środków transportu, a także świadczących usługi doradcze, prawnicze czy jubilerskie.
Jeżeli zatem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej przedsiębiorca nie dokonuje dostaw towarów ani nie świadczy usług wymienionych w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT, to przysługuje mu prawo do korzystania ze zwolnienia z VAT ze względu na wartość sprzedaży do momentu przekroczenia limitu tego zwolnienia. W przeciwnym razie, czyli gdy dokonuje przynajmniej jednej czynności wyszczególnionej w art. 113 ust. 13 ustawy o podatku od towarów i usług, ma obowiązek rejestracji jako czynny podatnik VAT nawet wówczas, gdy nie przekroczy limitu zwolnienia z VAT.
PKD obejmujące usługi doradcze – interpretacja indywidualna
Świadczenie usług doradczych wyklucza przedsiębiorcę z możliwości korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Może się jednak zdarzyć, że przedsiębiorca zgłosił w CEIDG kod PKD obejmujący usługi doradcze, które w istocie nie są świadczone w działalności gospodarczej.
W interpretacji indywidualnej o sygn. 0111-KDIB3-3.4012.196.2021.2.JSU z 7 lipca 2021 roku wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej potwierdzono możliwość skorzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT w odniesieniu do jednoosobowej działalności gospodarczej prowadzącej działalność w zakresie inżynierii i związanego z nią doradztwa technicznego (PKD 71.12.Z oraz 74.90.Z), w której ramach nie są świadczone usługi doradcze.
Wnioskodawca nie zdecydował się na rejestrację jako czynny podatnik VAT, mimo że zarejestrowane PKD obejmuje doradztwo techniczne, w rzeczywistości wykonuje on działalność w zakresie pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w zakresie sieci, instalacji i urządzeń wodno-kanalizacyjnych, grzewczych, gazowych i klimatyzacyjno-wentylacyjnych. Działalność obejmuje:
- projektowanie, które rozumie się jako opracowywanie rysunków, obliczeń prowadzących do zastosowania danych rozwiązań technicznych oraz kosztorysów związanych z usługami projektowania niestanowiących doradztwa, a dzieło techniczno-inżynieryjne;
- pełnienie samodzielnych funkcji technicznych, tj. kierownika robót oraz inspektora nadzoru, które zaś polegają na prowadzeniu i kontroli wykonywanych robót poprzez wydawanie poleceń wykonawcy. Wydawanie poleceń związane z kierowaniem robót oraz nadzorem jest obligatoryjne dla adresata, co według opinii wnioskodawcy w tej materii stanowczo odróżnia je od doradztwa.
Wnioskodawca zadał pytanie, czy w zaistniałej sytuacji występuje konieczność zarejestrowania się jako czynny podatnik VAT oraz czy przysługuje mu zwolnienie od podatku VAT zgodnie z art. 113 ust. 9 ustawy.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej potwierdził stanowisko zaprezentowane przez wnioskodawcę, czyli brak obowiązku rejestracji jako podatnik VAT czynny. Podatnik może korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT na podstawie art. 113 ust. 9 ustawy o VAT, czyli do momentu przekroczenia limitu obrotów 200 000 zł rocznie. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zaznaczył, że podatnik świadczący usługi m.in. w zakresie doradztwa nie może korzystać ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 113 ustawy. Ustawa o podatku od towarów i usług nie definiuje pojęcia „doradztwo”, a w potocznym rozumieniu termin ten obejmuje szereg usług doradczych, np. podatkowe, prawne, finansowe, techniczne i inne. Należy zatem odwołać się do definicji zawartej w Słowniku Języka Polskiego PWN 2006. „Doradzać” oznacza „udzielić porady, wskazać sposób postępowania w jakiejś sprawie”. Użyty w ustawie o podatku od towarów i usług termin „usługi w zakresie doradztwa” należy rozumieć w związku z tym szeroko.
Z przedstawionego opisu sprawy wynika, że wnioskodawca w ramach prowadzonej jednoosobowej działalności gospodarczej wykonuje działalność w zakresie pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w zakresie sieci, instalacji i urządzeń wodno-kanalizacyjnych, grzewczych, gazowych i klimatyzacyjno-wentylacyjnych. Mimo że zarejestrowane PKD (71.12.Z oraz 74.90.Z) obejmuje doradztwo techniczne, to jak wskazał wnioskodawca, wykonywana działalność obejmuje inne czynności. W związku z tym Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, że o ile wnioskodawca nie będzie wykonywał czynności doradczych, to do momentu przekroczenia limitu obrotów 200 000 zł w skali roku może korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Wnioskodawca nie będzie miał zatem obowiązku rejestrowania się jako podatnik VAT do chwili utraty zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ustawy.
