Umowa uaktywniająca
Pojęcie umowy uaktywniającej wprowadziła Ustawa z dnia z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. 2011 nr 45 poz. 235). Umowa uaktywniająca jest to umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Wynika to również wprost z art. 50 ust. 1 Ustawy o opiece na dziećmi do lat 3. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ustala się na zasadach określonych dla zleceniobiorców.
Umowa uaktywniająca zawierana jest między nianią a rodzicami lub rodzicem samotnie wychowującym dziecko. Niania sprawuje opiekę nad dziećmi w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia.
Przez rodzica samotnie wychowującego dziecko rozumie się: pannę, kawalera, wdowę, wdowca, rozwódkę, rozwodnika albo rodzica, w stosunku do którego orzeczono separację, a także rodzica pozostającego w związku małżeńskim, jeżeli jego małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności. Są to również osoby, które sprawują rolę opiekuna prawnego lub sąd powierzył im sprawowanie opieki nad dzieckiem.
Rodzice lub rodzic samotnie wychowujący dziecko powinni być zatrudnieni na podstawie stosunku pracy, świadczyć usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych lub prowadzić pozarolniczą działalność gospodarczą.
Nianią może być osoba spokrewniona z rodzicami dziecka (babcia, ciocia, siostra).
Umowa powinna zostać zawarta w formie pisemnej i zawierać:
- strony umowy,
- cel i przedmiot umowy,
- czas i miejsce sprawowania opieki,
- liczbę dzieci powierzonych opiece,
- obowiązki niani,
- wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin wypłaty,
- czas, na jaki umowa została zawarta,
- warunki i sposób zmiany, a także rozwiązania umowy.
Ubezpieczenia społeczne niani
Niania zatrudniona na podstawie umowy uaktywniającej podlega obowiązkowo ubezpieczeniu:
- emerytalnemu,
- rentowemu,
- wypadkowemu,
- zdrowotnemu
Dobrowolne jest dla niej ubezpieczenie chorobowe. Na rodzicu (płatniku składek) spoczywa obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń, składanie dokumentów rozliczeniowych, a także wyrejestrowanie w razie zakończenia współpracy.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych opłaca za nianię składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na dany rok.
Rodzic natomiast płaci składki od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą minimalnego wynagrodzenia. Jeśli niania wyraża chęć dobrowolnego przystąpienia do ubezpieczenia chorobowego, to w każdym przypadku, bez względu na to, czy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, czy nie, finansuje w całości z własnych środków niania, a opłaca do ZUS rodzic.
Aby Zakład Ubezpieczeń Społecznych opłacił składki z budżetu państwa od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż minimalne wynagrodzenie za pracę, muszą zostać spełnione łącznie poniższe warunki:
- niania została zgłoszona przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego;
- rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych, prowadzą pozarolniczą działalność lub działalność rolniczą;
- dziecko nie jest umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym oraz nie zostało objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.
W przypadku gdy niania nie wykonuje pracy przez część miesiąca, z uwagi, np. na pobieranie zasiłku chorobowego, podstawa wymiaru składek finansowanych z budżetu państwa podlega proporcjonalnemu zmniejszeniu. W przypadku, gdy rodzice zawrą w tym samym okresie umowy uaktywniające z kilkoma nianiami, składki z budżetu państwa będą finansowane przez budżet państwa jedynie za jedną z nich.
Natomiast w sytuacji, gdy rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko straci zatrudnienie, zaprzestanie świadczenia usług lub działalności, składki opłaca się przez okres 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych przyczyn. Także w przypadku, gdy rodzic zatrudniający nianię przebywa na urlopie bezpłatnym lub nie podlega ubezpieczeniom społecznym z uwagi na zawieszenie działalności gospodarczej, brak jest podstaw do finansowania składek na ubezpieczenia społeczne niani po upływie 3 miesięcy od dnia rozpoczęcia urlopu bezpłatnego lub zawieszenia działalności.
W myśl art. 51 ust. 54 Ustawy o opiece na dziećmi w wieku do lat 3 Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie opłaca składek w przypadku, gdy:
- rodzic dziecka korzysta z ulgi na podstawie umowy aktywizacyjnej, o której mowa w art. 61c ust. 1 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w brzmieniu obowiązującym przed dniem 26 października 2007 r., z osobą bezrobotną w celu wykonywania pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym lub
- umowa uaktywniająca została zawarta między nianią a osobami pełniącymi funkcję rodziny zastępczej zawodowej,
- rodzic dziecka podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego w związku z przebywaniem na urlopie macierzyńskim, dodatkowym urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowym urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie ojcowskim albo z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym (niezależnie od tego z tytułu urodzenia którego dziecka przysługują).
Porady online
Prowadzisz firmę i masz pytania?
Skorzystaj z porad ekspertów Poradnika Przedsiębiorcy
