Brak faktury WNT a odliczenie VAT - czy jest możliwe?

Niekiedy zdarza się, że sprowadzanie towarów lub przedmiotów z krajów Unii Europejskiej jest bardziej opłacalne niż zakup z Polski. W związku z tym wielu przedsiębiorców decyduje się na dokonywanie zakupów od kontrahentów z UE. W wyniku złej komunikacji pomiędzy nabywcą i sprzedawcą może dojść do sytuacji, w której podatnik nie otrzyma faktury za dokonany zakup. Mimo braku dokumentu zakupu ma on obowiązek rozliczenia transakcji na gruncie VAT. Sprawdźmy więc, w jaki sposób zagadnienie takie jak brak faktury WNT a odliczenie VAT wpływa na rozliczenie podatkowe VAT u polskiego podatnika!

Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów w pigułce

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o VAT „przez wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 4, rozumie się nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz”.

Omawiany przepis należy stosować w sytuacji, gdy nabywcą towarów jest:

• podatnik, o którym mowa w art. 15, lub podatnik podatku od wartości dodanej, a nabywane towary mają służyć działalności gospodarczej podatnika,
• osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa powyżej.

W związku z powyższym, niezależnie czy przedsiębiorca korzysta ze zwolnienia z VAT, czy też jest podatnikiem VAT czynnym, powinien dokonać rozliczenia transakcji WNT. W przypadku podatnika VAT zwolnionego, jeśli ten przy nabyciu nie posłużył się numerem VAT UE z przedrostkiem PL bądź nie dokonał dobrowolnej rejestracji do transakcji unijnej, możliwe jest skorzystanie ze zwolnienia z wykazywania WNT, jeśli łącznie zakupy w ramach WNT w danym roku podatkowym nie przekroczyły wartości 50 000 zł.

Dokonując transakcji WNT, należy pamiętać, że w przypadku podatników VAT czynnych istnieje obowiązek rejestracji do VAT-UE za pomocą druku VAT-R w części C.3.:

• w przypadku czynnych podatników VAT zaznacza się opcję 65,
• w przypadku zwolnionych podatników VAT, którzy dobrowolnie chcą dokonać rejestracji bądź przekroczyli limit transakcji WNT, zaznacza się opcję 66.

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy w przypadku transakcji WNT?

W przypadku transakcji WNT obowiązek podatkowy powstaje co do zasady z chwilą wystawienia faktury. Przy czym jeśli faktura zostanie wystawiona w terminie późniejszym niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru, to wówczas obowiązek podatkowy powstaje 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu po dostawie. Obowiązek podatkowy reguluje art. 20 ust. 5 ustawy o VAT. Zasadę tę należy zastosować również w przypadku, gdy podatnik nie uzyska od sprzedawcy faktury.

Przykład 1.

Dostawa towarów miała miejsce 15 marca 2023 roku, a faktura została wystawiona 1 kwietnia 2023 roku. W jakiej dacie powstanie obowiązek podatkowy?

Obowiązek podatkowy w tym przypadku powstanie z datą 1 kwietnia 2023 roku.

Przykład 2.

Dostawa towarów miała miejsce 15 kwietnia 2023 roku, a faktura została wystawiona 16 maja 2023 roku. W jakiej dacie powstanie obowiązek podatkowy?

Obowiązek podatkowy w tym przypadku powstanie 15 maja 2023 roku.

Przykład 3.

Dostawa towarów miała miejsce 10 marca 2023 roku. Do 15 kwietnia 2023 roku nie została uzyskana faktura, w związku z czym podatnik wykazał w październiku WNT z datą 15 kwietnia 2023 roku. 15 maja 2023 roku podatnik otrzymał fakturę z datą wystawienia 1 kwietnia 2023 roku. Czy w związku z tym powinien dokonać korekty rozliczenia?

Tak, podatnik powinien dokonać korekty pliku JPK_V7 za kwiecień 2023 roku, ponieważ wykazał WNT z datą 15 kwietnia 2023 roku, a w związku z otrzymaną fakturą musi wykazać WNT z datą 1 kwietnia 2023 roku. Jako że poprawa wykazania WNT obejmuje ten sam miesiąc, konieczne będzie skorygowanie tylko części ewidencyjnej pliku JPK_V7.

Brak faktury WNT a odliczenie VAT – zmiany w związku ze SLIM VAT 3

Otrzymanie faktury dokumentującej WNT zobowiązuje podatnika (zamiast sprzedawcy) do rozliczenia podatku VAT należnego z tytułu sprzedaży. W sytuacji gdy nabycie służy do czynności opodatkowanych, podatnik może dokonać równoległego odliczenia podatku naliczonego. Dzięki temu transakcja ta jest dla niego neutralna podatkowo.

Zgodnie z art. 86 ust. 10b pkt 2 lit. a i b ustawy o VAT podatnik ma prawo do obniżenia podatku VAT należnego o naliczony w przypadku transakcji WNT, gdy spełnione są poniższe warunki:

1. otrzyma fakturę dokumentującą dostawę towarów, stanowiącą u niego wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, w terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy,
2. uwzględni kwotę podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów w deklaracji podatkowej, w której jest on obowiązany rozliczyć ten podatek.

W sytuacji gdy upłyną 3 miesiące i podatnik nie otrzyma faktury, a wykazał WNT, to w dacie powstania obowiązku podatkowego należy wyksięgować podatek VAT naliczony, ponieważ brak faktury w tym terminie odbiera podatnikowi prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego. Wówczas podatek VAT naliczony trzeba wyksięgować w miesiącu, w którym upłynął termin 3 miesięcy.

W obecnym brzmieniu przepisów transakcja WNT może utracić charakter neutralności na gruncie VAT. Jeżeli bowiem przedsiębiorca spostrzeże, że nie posiada faktury po upływie 3 miesięcy, musi skorygować rozliczenie podatku VAT ze względu na utratę prawa do odliczenia VAT. W związku z planowanymi zmianami wprowadzanymi przez SLIM VAT 3 uproszczona ma zostać możliwość odliczenia podatku VAT naliczonego z tytułu WNT. Zmiana ta ma polegać na tym, że odliczenie VAT nie będzie zależne od posiadania faktury od kontrahenta, a od tego, czy wykazany został podatek VAT należny. Usunięty ma zostać przepis art. 86 ust. 10b pkt 2 lit. a ustawy o VAT. Dzięki temu zostanie zachowana główna cecha WNT, czyli neutralność podatkowa na gruncie VAT po stronie nabywcy.

Przykład 4.

Pani Joanna otrzymała towary od kontrahenta z Niemiec w lipcu. Nie dostała faktury dokumentującej WNT, w związku z czym wykazała transakcję WNT w dacie 15 sierpnia. Naliczyła podatek VAT należny, jak również naliczony. Przez 3 miesiące od wykazania WNT nie otrzymała faktury dokumentującej WNT (termin 3 miesięcy minął w grudniu). Czy pani Joanna powinna wyksięgować podatek VAT naliczony?

W związku z tym, że jeszcze nie weszły przepisy SLIM VAT 3, pani Joanna powinna wyksięgować VAT naliczony w miesiącu, w którym upłynął termin 3 miesięcy, tj. w grudniu. Jeśli wszedłby SLIM VAT 3, pani Joanna nie musiałaby wyksięgowywać podatku VAT naliczonego pomimo braku faktury w związku z tym, że wykazała podatek VAT należny.

Brak faktury WNT a odliczenie VAT – na jakiej podstawie dokonujemy zapisu?

Transakcje WNT nie muszą być dokumentowane za pomocą dokumentów wewnętrznych, przy czym nie jest wskazane, że nie jest możliwe sporządzenie takiego dokumentu.

W pliku JPK_V7 zapisu WNT bez faktury dokonuje się z oznaczeniem „WEW”. Wynika to z odpowiedzi Ministerstwa Finansów na pytania dotyczące JPK, w której przeczytać można, że:

„transakcje, które dotyczą importu usług, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów czy dostaw, dla których podatnikiem jest nabywca, wykazuje się w ewidencji na podstawie dokumentu zakupu (bez oznaczenia »WEW«), jeżeli taki dokument został wystawiony”.

Podsumowując, brak faktury WNT nie stanowi przeszkody w rozliczeniu transakcji na gruncie VAT. Jednak nieotrzymanie faktury może mieć istotny wpływ na uprawnienia do rozliczania podatku naliczonego. Dlatego podatnicy muszą zwracać uwagę na dokumenty otrzymywane od zagranicznych sprzedawców. W praktyce zdarza się, że podatnicy w innych krajach zamiast faktur przesyłają inne dokumenty, np. wyciągi. Niestety nie są to faktury, co mocno utrudnia rozliczenie podatku VAT. Slim VAT 3 znacznie uprości rozliczenia WNT, ponieważ zachowana zostanie neutralność podatkowa nawet w przypadku braku faktury dokumentującej WNT.