Otrzymanie środków pieniężnych z rachunku firmowego na prywatne konto podatnika rodzi pytanie o konsekwencje podatkowe takiego zdarzenia. W poniższej analizie odniesiemy się do dwóch przypadków, tj. gdy transfer odbywa się w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej oraz gdy przekazanie ma miejsce z rachunku firmowego spółki osobowej.
Otrzymanie środków pieniężnych z rachunku jednoosobowej działalności gospodarczej
Zdarzeniem neutralnym podatkowo jest przypadek, w którym jednoosobowy przedsiębiorca przekazuje środki pieniężne z rachunku firmowego na rachunek prywatny. Należy zauważyć, że w takiej sytuacji nie zmienia się właściciel środków pieniężnych, a więc nie mamy do czynienia z żadną czynnością rozporządzającą. W konsekwencji nie można tu mówić o powstaniu żadnego nowego przychodu podatkowego. Z naturalnych przyczyn nie można też uznać takiej czynności za darowiznę, gdyż byłaby to czynność z samym sobą.
W tym miejscu można zastanowić się, czy ewentualne skutki podatkowe powstają w sytuacji, gdy dochodzi do przekazania środków pieniężnych z rachunku firmowego męża na rachunek prywatny żony (lub odwrotnie). W tym zakresie wskażmy, że zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.
Oznacza to, że środki finansowe wypracowane w ramach działalności gospodarczej jednego z małżonków są objęte wspólnością małżeńską, która ma charakter bezudziałowy. To z kolei powoduje, że każdy z małżonków ma pełne prawo do przedmiotów objętych wspólnością małżeńską. W rezultacie, o ile transfer środków nie wiąże się z dokonaniem darowizny z majątku wspólnego do majątku osobistego jednego z małżonków, mamy do czynienia z czynnością neutralną podatkowo.
Przykład 1.
Pan Igor prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą przelał kwotę 10 000 zł z firmowego rachunku na rachunek swojej żony, z którą pozostaje w ustroju wspólności małżeńskiej. Czy taki transfer rodzi skutki podatkowe?
Przede wszystkim należy zauważyć, że samo posiadanie rachunku bankowego nie przesądza o własności środków zgromadzonych na tym rachunku. Dokonanie wpłaty pieniędzy na rachunek bankowy małżonki bez zawierania umowy darowizny czy chociażby działania w celu dokonania nieodpłatnego przysporzenia w majątku tego posiadacza nie skutkuje zmianą w zakresie własności. Środki te cały czas objęte są wspólnością małżeńską, nawet jeżeli ich przechowywanie ma miejsce wyłącznie na rachunku bankowym małżonki.
Otrzymanie środków pieniężnych z rachunku firmowego spółki osobowej
Działalność gospodarcza może być prowadzona również w formie spółki osobowej, np. spółki jawnej. Przypomnijmy, że na gruncie art. 8 ksh spółka osobowa prawa handlowego stanowi odrębny od wspólników podmiot, który ma zdolność prawną, w pełnym zakresie uczestniczy w obrocie gospodarczym i może być podmiotem stosunków prawnych. Natomiast na gruncie prawa podatkowego – zgodnie z art. 5b ust. 2 ustawy o PIT – spółka ta jest transparentna podatkowo, co oznacza, że podatnikami zobowiązanymi do rozliczenia podatku z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej są wspólnicy spółki (proporcjonalnie do posiadanego udziału w zyskach).
Możliwa jest sytuacja, w której spółka jawna przekazuje w drodze darowizny określone środki pieniężne wspólnikowi. W takim przypadku wspólnik jako zaliczany do III grupy podatkowej jest zobowiązany do zapłaty podatku od spadków i darowizn z tytułu występowania w roli obdarowanego.
Trzeba jednak podkreślić, że zgodnie z art. 888 kc darowizna jest rodzajem umowy, w związku z czym dla jej ważności i skuteczności konieczne jest złożenie zgodnych oświadczeń woli co do chęci zawarcia nieodpłatnej umowy. To z kolei powoduje, że nie każdy transfer środków pieniężnych z rachunku firmowego spółki na rachunek prywatny wspólnika będzie analizowany z perspektywy przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Takim właśnie specyficznym przypadkiem zajmował się WSA w Białymstoku w wyroku z 1 kwietnia 2015 roku (I SA/Bk 664/14). Sprawa ta dotyczyła przekazania wspólnikowi spółki jawnej środków na jego prywatny rachunek w ramach depozytu. Wspólnik spożytkował jednak środki znajdujące się w depozycie na własne prywatne potrzeby.
Sąd w tej sprawie przyznał rację organom podatkowym i potwierdził, że nieodpłatne korzystanie z gotówki otrzymanej od spółki kwalifikuje się jako przypadek otrzymania nieodpłatnego świadczenia, tj. przysporzenia majątku mającego konkretny wymiar finansowy. Zatem zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o PIT wartość otrzymanych świadczeń organ I instancji prawidłowo uznał za przychód podatnika. Nieodpłatność powyższego świadczenia wyraża się w tym, że podatnik przez określony czas korzystał z kapitału spółki, nie ponosząc z tego tytułu żadnych ciężarów w przeciwieństwie do podmiotów, które korzystają z pożyczek od podmiotów zawodowo udzielających takich świadczeń.
Dodatkowo po stronie wspólnika rozpoznano przychód z nieodpłatnych świadczeń w wysokości odpowiadającej odsetkom na podstawie średnich stóp oprocentowania kredytu. Wynika to z treści art. 11 ust. 2a pkt 4 ustawy o PIT, zgodnie z którym wartość świadczenia ustala się na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem – w szczególności – ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
Dodatkowo sąd słusznie uznał, że w opisanej sprawie nie można zastosować zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o PIT. W myśl tego przepisu zwalnia się od podatku wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczoną zgodnie z art. 11 ust. 2-2b, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Jednak w sytuacji, gdy wspólnik otrzymuje nieodpłatne świadczenie od spółki – będącej osobnym podmiotem gospodarczym zaliczanym do III grupy podatkowej – ww. zwolnienie nie znajdzie zastosowania, nawet jeżeli wspólnikami spółki są członkowie najbliższej rodziny.
Powyższe stanowisko została następnie podtrzymane przez NSA w wyroku z 27 lipca 2017 roku (II FSK 1905/15).
Przykład 2.
Pani Iwona jest wspólnikiem spółki jawnej razem ze swoimi rodzicami. Zawarła ona ze spółką umowę depozytu, na podstawie której spółka przelała na jej rachunek bankowy kwotę 10 000 zł. Kobieta wydała całą kwotę na zakup akcji na swoje imię i nazwisko. Na skutek kontroli podatkowej organ określił pani Iwonie przychód w kwocie 10 000 zł z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Czy organ podatkowy postąpił prawidłowo?
Tak, taki transfer środków pieniężnych z rachunku bankowego spółki jawnej na prywatne konto i prywatne potrzeby pani Iwony wiąże się z powstaniem przychodu z nieodpłatnych świadczeń. Dodatkowo kobieta nie może skorzystać ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o PIT, ponieważ nieodpłatne świadczenie otrzymała nie od rodziców, lecz od spółki.
Podsumowując powyższe wyjaśnienia, należy zauważyć, że nie każdy transfer środków pieniężnych z rachunku firmowego na rachunek prywatny będzie automatycznie traktowany jak darowizna. Jednak nie oznacza to, że w żadnym wypadku nie wystąpi podatek, ponieważ może pojawić się konieczność rozpoznania przychodu z nieodpłatnych świadczeń generującego obowiązek w podatku PIT.
