Prowadząc działalność gospodarczą, wielu nowych podatników staje przed dylematem czy dokonać rejestracji do celów podatku VAT. Zdarza się, że przedsiębiorcy w początkowym okresie nie rejestrują się jako podatnicy VAT. Wybór zwolnienia związany jest często z chęcią uniknięcia konieczności prowadzenia odpowiednich ewidencji oraz raportowania ich do organów podatkowych. Czy możliwa jest rejestracja do VAT w trakcie miesiąca? Odpowiadamy!
Działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy o VAT
W ustawie o podatku od towarów i usług znajduje się legalna definicja działalności gospodarczej. Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, zwanej dalej jako ustawa o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2 – bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Działalność gospodarcza, mocą art. 15 ust. 2 ustawy, obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. W szczególności są to czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Oznacza to, że pojęcie działalności do celów podatku od towarów i usług jest bardzo szerokie.
Przykład 1.
Osoba fizyczna odziedziczyła cztery lokale handlowe. Powyższe lokale postanowiła wynająć, ponieważ nie chce kontynuować wcześniej prowadzonej tam działalności gospodarczej. Czy w tym przypadku prywatny wynajem lokali należy uznać za działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT?
W tym przypadku nie jest istotny status osoby wynajmującej, aby daną czynność uznać za działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. Jedną z czynności, które powodują, że osoba fizyczna wykonuje działalność gospodarczą, jest m.in. najem lokalu. W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 września 2018 r. (sygn. akt I FSK 1326/16) czytamy, że nie jest istotny status bycia podatnikiem, ani cel, ani wynik prowadzonej działalności.
Przykład 2.
Podatnik postanowił otworzyć w swojej miejscowości działalność polegającą na uczeniu osób wykluczonych zawodowo. Podatnik, wykonując tę działalność, nie jest nastawiony na zysk. Głównym celem poza pomocą osobom wykluczonym, jest poprawienie wizerunku podatnika.
W tym przypadku, pomimo że działalność nie jest nastawiona na zysk, podatnik wykonuje działalność będącą opodatkowaną podatkiem VAT.
Przykład 3.
Osoba fizyczna dokonała zakupu mieszkania w Warszawie w celu jego wynajmu. Nieruchomość tę wynajęła firmie, na cele mieszkaniowe jej prezesa. Umowę najmu podpisano na okres pięciu lat. Osoba fizyczna zastanawia się, czy w tym przypadku wykonuje działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT.
Również w tym przypadku, w rozumieniu ustawy o VAT, najem jest uznawany za działalność gospodarczą. Należy jednak podkreślić, że w tej sytuacji podatnik będzie mógł korzystać ze zwolnienia z podatku od towarów i usług, ponieważ dokonuje najmu na cele mieszkaniowe.
Rejestracja do VAT
W myśl art. 96 ust. 1 ustawy o VAT podmioty, o których mowa w art. 15, są obowiązane przed dniem wykonania pierwszej czynności określonej w art. 15 złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne, z zastrzeżeniem ust. 3.
Z kolei zgodnie z ust. 3 ww. artykułu, podmioty wymienione w art. 15, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 lub wykonujące wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1, lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, mogą złożyć zgłoszenie rejestracyjne. To oznacza, że również podatnicy zwolnieni z podatku od towarów i usług mogą wybrać, czy chcą być podatnikami czynnymi. Zgłoszenia dokonuje się na druku VAT-R. Druk ten należy złożyć do właściwego naczelnika urzędu skarbowego.
Rejestracja do VAT następuje zatem z chwilą zgłoszenia rejestracyjnego, tj. złożenia w urzędzie skarbowym druku VAT-R. W tym momencie podmiot uzyskuje formalne znamiona statusu podatnika podatku od towarów i usług i od tego dnia przysługuje mu prawo do odliczania podatku naliczonego od dokonywanych zakupów. Przepisy podatku VAT nie wiążą możliwości rejestracji podmiotu jako czynnego podatnika VAT z kwestią rejestracji tego podmiotu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG).
Przykład 4.
Podatnik założył działalność gospodarczą polegającą na sprzedaży przez internet telefonów komórkowych i ich akcesoriów. Dokonał on założenia działalności w gminie. Przedsiębiorca chce być także czynnym podatnikiem VAT. Czy w tym celu powinien on wypełnić poza drukiem CEIDG jakieś inne formularze?
Jak zostało opisane wyżej, w tym przypadku podatnik powinien dokonać rejestracji na druku VAT-R. Samo wypełnienie druku CEIDG nie jest wystarczające.
Weryfikacja zgłoszenia
Podatnik, który składa zgłoszenie rejestracyjne do naczelnika urzędu skarbowego, musi liczyć się weryfikacją danych podanych w zgłoszeniu rejestracyjnym. Po jej dokonaniu organ podatkowy rejestruje podatnika jako "podatnika VAT czynnego" (patrz art. 96 ust.4 ustawy o VAT).
Naczelnik urzędu skarbowego może nie dokonać rejestracji podmiotu jako podatnika VAT. Organ nie rejestruje podmiotu jako podatnika czynnego bez konieczności zawiadamiania podmiotu, jeżeli:
- dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym są niezgodne z prawdą lub
- podmiot ten nie istnieje, lub
- mimo podjętych, udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z tym podmiotem albo jego pełnomocnikiem, lub
- podmiot albo jego pełnomocnik nie stawia się na wezwania naczelnika urzędu skarbowego, lub
- z posiadanych informacji wynika, że podatnik może prowadzić działania z zamiarem wykorzystania działalności banków w rozumieniu art. 119zg pkt 1 Ordynacji podatkowej lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi w rozumieniu art. 119zg pkt 9 Ordynacji podatkowej, lub
- wobec tego podmiotu sąd orzekł, na podstawie odrębnych przepisów, zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.
Rejestracja do VAT w trakcie miesiąca
Kwestia rejestracji jako podatnik VAT czynny pierwszego dnia miesiąca lub rejestracja do VAT w trakcie miesiąca została uregulowana w art. 113 ust. 4 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem podatnicy, o których mowa w art. 113 ust. 1 i 9, mogą zrezygnować ze zwolnienia określonego powyższych przepisach. Warunkiem jest pisemne zawiadomienie o tym zamiarze, dostarczone do naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca. Nieco inaczej jest natomiast w przypadku podatników rozpoczynających wykonywanie czynności określonych w art. 5 ustawy o VAT w trakcie roku podatkowego. Mogą oni zrezygnować ze zwolnienia od pierwszej wykonanej czynności opodatkowanej, czyli przed dniem wykonania tej czynności.
Przykład 5.
Podatnik 15 sierpnia rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej. Nie zrezygnował on ze zwolnienia z VAT przed pierwszą dokonaną czynnością. Podatnik, chcąc wygrać przetarg, musi być czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Zgłoszenia na VAT-R 23 dokonał września. Od kiedy będzie on zarejestrowany jako podatnik VAT czynny?
W tym przypadku podatnik będzie czynnym podatnikiem podatku VAT od początku października. Dzieje się tak, ponieważ przedsiębiorca nie dokonał rejestracji przed rozpoczęciem wykonywania czynności opodatkowanych.
Utrata prawa do zwolnienia
Zgodnie z art. 113 ust. 9 ustawy o VAT zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatnika rozpoczynającego w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności określonych w art. 5, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty określonej w ust. 1 (czyli obecnie 200 000 zł).
Ponadto na mocy art. 113 ust. 10 ww. ustawy o VAT, jeżeli faktyczna wartość sprzedaży zwolnionej od podatku na podstawie ust. 9, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej, przekroczy w trakcie roku podatkowego kwotę określoną w ust. 1, to zwolnienie traci moc, począwszy od czynności, którą przekroczono tę kwotę.
Tym samym podatnik może utracić prawo do zwolnienia z VAT od momentu przekroczenia wyżej określonej kwoty. W takim przypadku podatnik dokonuje zakupów towarów i usług, które wcześniej były związane z czynnościami zwolnionymi. W przypadku jednak zmiany statutu podatnika VAT będą one już związane z czynnościami opodatkowanymi. W tym przypadku podatnik ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony, wynikający ze wcześniejszych zakupów. Powyższe potwierdza interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 03.07.2015 r. numer IPTPP3/4512-113/15-4/BM: w której czytamy, że:
„[w] przypadku zmiany prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony od towarów i usług, innych niż wymienione w ust. 7a i 7b, w szczególności towarów handlowych lub surowców i materiałów, nabytych z zamiarem wykorzystania ich do czynności, w stosunku do których przysługuje pełne prawo do obniżenia podatku należnego lub do czynności, w stosunku do których prawo do obniżenia podatku należnego nie przysługuje, i niewykorzystanych zgodnie z takim zamiarem do dnia tej zmiany, korekty podatku naliczonego dokonuje się w deklaracji podatkowej składanej za okresy rozliczeniowe, w których wystąpiła ta zmiana”.
