Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się co do zasady z koniecznością odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne do ZUS-u. Czy emeryci również są objęci tym obowiązkiem? Czy działalność gospodarcza emeryta jest dozwolona przez prawo, gdy pobierają świadczenie emerytalne?
Czy emeryci mogą prowadzić działalność gospodarczą?
Obecny system prawny pozwala każdemu na prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Dotyczy to w zasadzie każdej formy prowadzenia przedsiębiorstwa – zarówno tej wpisywanej do CEIDG, KRS, jak i działalności nierejestrowanej. Podstawowym warunkiem, który należy spełnić, aby otworzyć własną firmę, jest posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych. Dotyczy to więc osób pełnoletnich, które nie zostały ubezwłasnowolnione. W pozostałym zakresie wiek przedsiębiorcy nie odgrywa tutaj większego znaczenia, co oznacza, że mogą nimi zostać również seniorzy. Uzyskanie prawa do emerytury lub renty nie stoi na przeszkodzie, aby dana osoba kontynuowała swoją dotychczasową działalność, a nawet założyła całkowicie nową firmę. Podobnie jest, kiedy dana osoba ma co prawda prawo do emerytury lub renty, jednak zdecydowała się nie pobierać jeszcze tego świadczenia.
Przykład 1.
Pan Kazimierz skończył w lutym 2024 roku 65 lat i uzyskał prawo do przejścia na emeryturę. Nie chce jednak korzystać z tego świadczenia, ponieważ obawia się, że będzie musiał zamknąć swoją działalność, którą prowadził przez całe życie. Czy pobieranie świadczenia emerytalnego powoduje konieczność zakończenia prowadzenia działalności?
Nie, pan Kazimierz może jednocześnie pobierać świadczenie emerytalne i prowadzić swoją firmę.
Przykład 2.
Pani Mariola przez całe życie pracowała na etacie w prywatnej firmie. Wraz z przejściem na emeryturę zrezygnowała z zatrudnienia, pobierała przysługujące jej świadczenie emerytalne. Po upływie pół roku postanowiła otworzyć własną niewielką działalność gospodarczą, którą zamierza wpisać do CEIDG. Pani Mariola obawia się jednak, że nowa firma zmusi ją do zawieszenia emerytury – czy ma rację?
Nie, ponieważ emerytka ma pełne prawo do prowadzenia działalności gospodarczej i jednoczesnego pobierania świadczenia z ZUS-u. Pani Mariola nie musi więc rezygnować z emerytury na rzecz nowej działalności.
Przykład 3.
Pan Witold jest pracującym emerytem – pobiera jednocześnie wynagrodzenie za pracę oraz świadczenie emerytalne z ZUS-u. Z racji tego, że ma dużo wolnego czasu, chciałby otworzyć swoją działalność gospodarczą i w ten sposób zwiększyć swoje dochody. Mężczyzna obawia się jednak, że kolejne źródło dochodów spowoduje konieczność zawieszenia wypłaty emerytury. Czy chęć utworzenia nowego przedsiębiorstwa oznacza w tej sytuacji rezygnację ze świadczenia wypłacanego przez ZUS?
Nie, pan Witold może w dalszym ciągu pracować na etacie, pobierać emeryturę z ZUS-u i jednocześnie otworzyć własną działalność gospodarczą.
Przykład 4.
Pani Elwira jest emerytką, która nigdzie nie pracuje. Za namową swojej koleżanki zastanawia się nad rozpoczęciem własnej działalności gospodarczej. Przyjaciółka poradziła jej jednak, aby była to działalność nierejestrowana, tj. aby pani Elwira nie osiągała dochodów, których wartość miesięczna przekraczałaby kwotę aktualnego minimalnego wynagrodzenia za pracę. Emerytka chciałaby rozpocząć działalność w pełnym wymiarze, tzn. nastawia się na dochody przekraczające poziom minimalnego wynagrodzenia za pracę, ale obawia się, że rzeczywiście utraci wówczas prawo do pobierania emerytury z ZUS-u. Czy w tym przypadku pani Elwira może otworzyć wyłącznie działalność nierejestrowaną, aby nie stracić świadczenia emerytalnego?
Nie, ponieważ ustawodawca pozwala emerytom na prowadzenie działalności gospodarczej i jednoczesne pobieranie emerytury bez względu na to, czy mamy do czynienia z działalnością nierejestrowaną, czy też wpisaną do CEIDG albo nawet do KRS. Pani Elwira może otworzyć swoją działalność w dowolnie wybranej formie prawnej.
Działalność gospodarcza emeryta a składki do ZUS-u
Wiemy już, że każdy emeryt ma prawo do kontynuowania i założenia nowej działalności gospodarczej, co nie będzie oznaczało dla niego utraty prawa do świadczenia emerytalnego. Czy pobieranie emerytury i prowadzenie przedsiębiorstwa wpływa jednak na wysokość należnych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne? Okazuje się, że tak. Emeryt, który prowadzi własną działalność, jest zwolniony z obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Musi jednak pamiętać o opłacaniu składki zdrowotnej, chyba że i w tym zakresie korzysta z ustawowego zwolnienia. Zgodnie z obowiązującymi przepisami pobieranie niskiej emerytury (tj. takiej, która nie przekracza aktualnego minimalnego wynagrodzenia za pracę) i osiąganie miesięcznego przychodu z działalności gospodarczej, który nie przekracza połowy wartości najniższej emerytury krajowej, skutkuje zwolnieniem danej osoby z obowiązku odprowadzania składki zdrowotnej. Będzie tak również w przypadku emerytów, którzy pobierają niskie świadczenie i rozliczają dochody firmowe w formie karty podatkowej. Pamiętajmy jednak, że zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej nie zwalnia emeryta z obowiązku wysyłania deklaracji rozliczeniowej.
Przykład 5.
Pan Tomasz jest emerytem, który pobiera świadczenie z ZUS-u w wysokości 2600 zł brutto. Jednocześnie prowadzi on działalność gospodarczą, którą założył po 2 miesiącach od przejścia na emeryturę. Jego firma generuje niewielki przychód w wysokości ok. 1000 zł miesięcznie. Jakie składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne musi opłacać pan Tomasz w związku z prowadzoną przez siebie działalnością?
W tym przypadku przedsiębiorca nie musi opłacać żadnych składek – ani na ubezpieczenia społeczne, ani na ubezpieczenie zdrowotne.
Przykład 6.
Pani Klaudia jest emerytką, która pobiera świadczenie z ZUS-u w wysokości 5200 zł brutto. Jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą, która generuje przychód o wartości ok. 1500 zł miesięcznie. Czy emerytka musi opłacać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od prowadzonej przez siebie działalności?
Pani Klaudia nie musi opłacać składek na ubezpieczenia społeczne, musi jednak opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Jej emerytura przekracza bowiem wartość minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Przykład 7.
Pan Roman jest emerytem, który pobiera świadczenie z ZUS-u w wysokości 2300 zł brutto. Jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą, która generuje przychód o wartości ok. 5000 zł miesięcznie. Czy emeryt musi opłacać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne?
Pan Roman nie musi opłacać składek na ubezpieczenia społeczne, musi jednak opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Przychód, który generuje jego firma, jest bowiem wyższy niż 50% wartości najniższej emerytury, która w 2024 roku wynosi 1780,96 zł brutto.
Przykład 8.
Pan Bogdan jest emerytem, który pobiera świadczenie z ZUS-u wysokości 5500 zł brutto. Jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą, która generuje przychód o wartości ok. 6000 zł miesięcznie. Czy emeryt musi opłacać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne?
Pan Bogdan nie musi opłacać składek na ubezpieczenia społeczne, musi jednak opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Przychód, który generuje jego firma, jest bowiem wyższy niż 50% wartości najniższej emerytury, która w 2024 roku wynosi 1780,96 zł brutto. Dodatkowo przedsiębiorca osiąga emeryturę, której wartość przekracza wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę, które od 1 lipca 2024 roku wynosi 4300 zł brutto.
Prawo do zwolnienia z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne nie stoi jednak na przeszkodzie temu, aby takie składki można było regulować dobrowolnie. Każdy emeryt, który prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, może opłacać składki w ramach swojej firmy. Pamiętajmy jednak, że opłacanie składek emerytalno-rentowych oznacza również obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie wypadkowe. Emeryci nie mogą jednak przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, więc te składki nie muszą być regulowane.
Emerytura pomostowa a działalność gospodarcza
Przejście na całkowitą emeryturę nie rodzi obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne do ZUS-u przez emeryta prowadzącego własną działalność. A jak wygląda to w przypadku emerytury pomostowej? Dla przypomnienia jest to świadczenie pieniężne, które przysługuje osobom wykonującym pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przysługujące do czasu nabycia przez uprawnionego prawa do normalnej emerytury lub osiągnięcia przez niego odpowiedniego wieku. W przypadku posiadania prawa do emerytury pomostowej uprawniony do tego świadczenia może prowadzić jakąkolwiek działalność gospodarczą i jest z tego tytułu zwolniony od obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Obowiązują tutaj takie same zasady jak w przypadku pełnoprawnych emerytów, którzy prowadzą swoje firmy.
Interpretacja indywidualna oddziału ZUS-u w Lublinie z 16 marca 2018 roku (znak: WPI/200000/43/243/2018).
„Emerytura pomostowa jest świadczeniem emerytalnym z FUS, wobec tego osoba uprawniona do tego świadczenia, która ma ustalone do niego prawo decyzją ZUS, w przypadku równoczesnego prowadzenia działalności gospodarczej nie ma obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Są one dla niej dobrowolne. Sytuacji tej nie zmieni także fakt zawieszenia prawa do wypłaty wskazanego świadczenia”.
Podsumowanie
Przejście na emeryturę nie oznacza zakazu kontynuowania lub zakładania działalności gospodarczej. Emeryt nie musi przy tym rezygnować ze świadczenia otrzymywanego z ZUS-u. W tym przypadku nie ma obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne, choć oczywiście można robić to dobrowolnie. W przypadku składki zdrowotnej istnieje możliwość skorzystania ze zwolnienia od obowiązku jej odprowadzania, jeśli emeryt spełni konkretne warunki ustawowe. Identyczne zasady stosujemy do osób, które pobierają emerytury pomostowe.
