Od 24 marca 2020 r. będą obowiązywać nowe przepisy dotyczące upadłości konsumenckiej w związku z nowelizacją Ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw. Ustawa wprowadza szereg zmian, które mają wpłynąć na szybkość postępowania o upadłość konsumencką.
Warto przypomnieć, że upadłość konsumencka to postępowanie sądowe dla osób, które stały się niewypłacalne i nie mogą sprostać wykonaniu zobowiązań, które zaciągnęli. Zatem po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej może dojść do spłaty zadłużenia i zaspokojenia wierzyciela lub umorzenia długów w całości bądź w części.
Upadłość konsumencka także dla przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność
Dotychczas upadłość konsumencka mogła zostać ogłoszona wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Natomiast nowe przepisy pozwalają na zastosowanie wobec zadłużonych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą postępowania tak, jak w przypadku konsumentów.
Sąd będzie badał winę za powstanie niewypłacalności dopiero na dalszym etapie postępowania
W nowych przepisach został usunięty cały art. 4914 Prawa upadłościowego (dalej: pu) zawierający przesłanki do oddalenia przez sąd wniosku o upadłość. Zatem sąd upadłościowy przy złożeniu wniosku o upadłość konsumencką nie będzie poświęcał czasu na badanie, czy niewypłacalność dłużnika powstała umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Oczywiście sąd upadłościowy będzie badał przyczynę niewypłacalności dłużnika, ale na kolejnym etapie postępowania, przy ustalaniu planu spłaty wierzycieli. Wobec tego osoby zadłużone, które doprowadziły do niewypłacalności świadomie i z własnej winy, będą mogły uzyskać postanowienie o upadłości konsumenckiej.
Zgodnie z nowymi przepisami wniosek o upadłość konsumencką powinien zawierać:
-
NIP dłużnika, jeżeli dłużnik miał taki numer w ciągu ostatnich 10 lat przed dniem złożenia wniosku;
-
informację o osiągniętych przychodach oraz o kosztach poniesionych na swoje utrzymanie oraz osób pozostających na utrzymaniu dłużnika w ostatnich 6 miesiącach przed dniem złożenia wniosku;
-
informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich 12 miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były nieruchomości, akcje lub udziały w spółkach;
-
informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich 12 miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były ruchomości, wierzytelności lub inne prawa, których wartość przekracza 10 000 zł;
-
oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.
Powyższe informacje, przy ustalaniu planu spłaty wierzycieli pozwolą sprawdzić sądowi, czy dłużnik być może wcześniej planował upadłość w taki sposób, by nie ponosić konsekwencji i liczyć na zwolnienie ze spłaty długów.
W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd ustala, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Ponadto określa, w jakim zakresie i okresie, nie dłuższym niż 36 miesięcy, upadły jest zobowiązany spłacać wierzytelności, które nie zostały wykonane w toku postępowania upadłościowego na podstawie planów podziału oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli (art. 370a pu).
W przypadku ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż 36 miesięcy ani dłuższy niż 7 lat.
Sąd przy ustalaniu planu spłaty wierzycieli bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym.
Jeżeli brak możliwości wywiązania się z obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli ma charakter trwały i wynika z okoliczności niezależnych od upadłego, sąd na wniosek upadłego, po wysłuchaniu wierzycieli, może uchylić plan spłaty wierzycieli i umorzyć niewykonane zobowiązania upadłego (art. 370d ust. 1a pu).
Niewypłacalny dłużnik nie zostanie bez miejsca zamieszkania
Nowe przepisy w ustawie o prawie upadłościowym będą zabezpieczać dłużnika przed całkowitą utratą miejsca zamieszkania. Zgodnie z nowym art. 342a ust. 1 pu jeżeli upadły jest osobą fizyczną i w skład masy upadłościowej wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym on zamieszkuje, a konieczne jest zaspokojenie jego potrzeb mieszkaniowych i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od 12 do 24 miesięcy.
Kwotę tę na wniosek upadłego określa sędzia-komisarz, biorąc pod uwagę potrzeby mieszkaniowe upadłego, w tym liczbę osób pozostających na jego utrzymaniu, jego zdolności zarobkowe, sumę uzyskaną ze sprzedaży lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego oraz opinię syndyka. Jeżeli fundusze masy upadłościowej na to pozwalają, a opuszczony przez upadłego lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny nie został jeszcze zbyty, sędzia-komisarz może przyznać upadłemu zaliczkę na poczet kwoty, o której mowa powyżej.
Sąd może zabezpieczyć majątek dłużnika przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego
Zgodnie z nowym art. 43 pu zabezpieczenia zastosowane przez sąd upadają z dniem ogłoszenia upadłości albo uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu lub oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, albo umorzeniu postępowania w przedmiocie rozpoznania tego wniosku. O upadku zabezpieczenia w postaci ustanowienia tymczasowego nadzorcy sądowego albo zarządu przymusowego przekazuje się informacje do publicznej wiadomości.
Na szybkość postępowania upadłościowego będzie również wpływać to, że zgłoszenie wierzytelności będzie kierowane bezpośrednio do kancelarii syndyka, a nie do sędziego-komisarza. Dotychczas syndyk mógł oczekiwać na informacje od sędziego-komisarza dotyczące zgłoszonych wierzytelności nawet kilka miesięcy.
Zgodnie z art. 51 pu, uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości, w którym wymienia imię i nazwisko dłużnika (upadłego) albo jego nazwę, miejsce zamieszkania albo siedzibę, adres oraz numer PESEL albo numer w Krajowym Rejestrze Sądowym lub inne dane umożliwiające jego identyfikację. Ponadto wzywa wierzycieli upadłego do zgłoszenia wierzytelności syndykowi na wskazany adres, w terminie 30 dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Rejestrze.
Likwidacja majątku dłużnika wraz ze sprzedażą przedsiębiorstwa w upadłości konsumenckiej
Nowe przepisy wprowadzają możliwość dokonania upadłości konsumenckiej poprzez zaplanowaną likwidację majątku dłużnika, tj. na etapie składania wniosku o upadłość konsumenta zostaje złożona propozycja sprzedaży przedsiębiorstwa wraz ze wskazaniem jego nabywcy lub nabywców.
Zgodnie z nowym art. 56a pu w postępowaniu o ogłoszenie upadłości może zostać złożony wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży przedsiębiorstwa dłużnika lub jego składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa na rzecz nabywcy. Do wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży wnioskodawca załącza dowód wpłaty przez nabywcę, listę znanych mu zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na majątku, którego dotyczy ten wniosek, z podaniem adresów tych wierzycieli. Wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży może dotyczyć więcej niż jednego nabywcy. Następnie sąd ustanawia tymczasowego nadzorcę sądowego, który składa w wyznaczonym terminie sprawozdanie obejmujące w szczególności informacje na temat stanu finansowego dłużnika, rodzaju i wartości jego majątku oraz przewidywanych kosztów postępowania upadłościowego i innych zobowiązań masy upadłości.
Sąd może uwzględnić wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży, jeżeli cena jest zbliżona do kwoty możliwej do uzyskania w postępowaniu upadłościowym przy likwidacji, jeżeli przemawia za tym ważny interes publiczny lub możliwość zachowania przedsiębiorstwa dłużnika. Wówczas Syndyk zawiera umowę sprzedaży zgodnie z ustaleniami zawartymi w postanowieniu sądu o zatwierdzeniu warunków sprzedaży, nie później niż w terminie 30 dni od dnia stwierdzenia prawomocności tego postanowienia, chyba że zaakceptowane przez sąd warunki umowy przewidywały inny termin.
Warto dodać, że zgodnie z nowymi przepisami syndyk będzie mógł sam wybrać sposób usunięcia masy upadłościowej, np. poprzez sprzedaż nieruchomości i innych wartościowych składników firmy w celu szybszej likwidacji majątku upadłego. Dotychczas zgodę na sprzedaż przedsiębiorstwa syndyk musiał uzyskać od sędziego-komisarza.
Dochód upadłego w szczególnych przypadkach nie wejdzie do masy upadłościowej
Zgodnie z art. 63 ust. 1a pu w przypadku ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, na której utrzymaniu nie pozostają inne osoby, do masy upadłości nie wchodzi także część dochodu upadłego, która łącznie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości odpowiada kwocie stanowiącej 150% kwoty określonej zgodnie z Ustawą o pomocy społecznej.
Sędzia-komisarz na wniosek upadłego lub syndyka może w inny sposób określić część dochodu upadłego, która nie wchodzi do masy upadłości, biorąc pod uwagę szczególne potrzeby upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich stan zdrowia, potrzeby mieszkaniowe oraz możliwości ich zaspokojenia. Zatem ta część dochodu upadłego, która nie wchodzi do masy upadłości, nie może podlegać egzekucji.
Warto wspomnieć, że rozwiedziony małżonek upadłego albo małżonek upadłego może żądać uznania rozdzielności majątkowej w stosunku do masy upadłości, jeżeli w chwili powstania rozdzielności majątkowej nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości, a powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli. Powództwo wnosi się do sądu upadłościowego. Sąd może zabezpieczyć powództwo przez ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania mienia, które stanowiło majątek wspólny małżonków (art. 125 ust. 3 pu).
Nowe przepisy dopuszczają częściowe lub całkowite umorzenie długu w upadłości konsumenckiej
Upadły konsument może złożyć wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie pozostałej części zobowiązań, które nie zostały zapłacone w postępowaniu upadłościowym. Może również złożyć wniosek o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.
Jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie jest trwała, sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli pod warunkiem, że w terminie 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego żaden z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli, ponieważ ustała niezdolność upadłego do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.
W okresie 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego upadły nie może dokonywać czynności prawnych dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć jego sytuację majątkową. W szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd, na wniosek upadłego, może wyrazić zgodę na dokonanie czynności prawnej albo zatwierdzić jej dokonanie.
Zatem na umorzenie całkowite majątku upadłego konsumenta może wpłynąć brak majątku lub jego trwała niezdolność do spłaty długów, np. poprzez utratę zdolności do wykonywania pracy zarobkowej.
Podsumowując, nowe przepisy mają przyspieszyć ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą również będą mogły składać wnioski o upadłość konsumencką. W trakcie postępowania upadłościowego syndyk przejmuje nadzór nad majątkiem upadłego konsumenta, zajmuje się likwidacją majątku dłużnika, sprzedażą nieruchomości i innych składników wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Zadłużony konsument nie będzie mógł korzystać ze swojego majątku w trakcie trwania postępowania upadłościowego. W przypadku, w którym jeden z małżonków ogłosi upadłość konsumencką, dochodzi do rozdzielności majątkowej pomiędzy nimi. Jednak małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym wierzytelności z tytułu udziału w majątku wspólnym. Upadły konsument wraz ze złożeniem wniosku o upadłość może przedłożyć propozycję sprzedaży swojego majątku wraz z ofertą nabywcy.
