Wiele osób w Polsce prowadzi działalność zwolnioną z opodatkowania podatkiem VAT. Podatnicy ci użytkują także samochody osobowe, ponoszą koszty eksploatacyjne, dokonują po pewnym czasie sprzedaży danych pojazdów. Powstaje pytanie, czy sprzedaż samochodu osobowego używanego w działalności zwolnionej będzie również korzystała ze zwolnienia z podatku VAT?
Zwolnienie podmiotowe z opodatkowania podatkiem VAT
Przepisy art. 113 Ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2021 roku poz. 685 z późn. zm. zwane dalej ustawą o VAT) definiują wymogi korzystania lub rezygnacji ze zwolnienia podmiotowego z opodatkowania podatkiem VAT oraz określają przypadki, w których owo zwolnienie jest wykluczone.
Zwalnia się z obowiązku opodatkowania podatkiem VAT sprzedaży towarów lub usług podatnika, u którego wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł.
Co więcej, w sytuacji gdy wartość sprzedaży zwolnionej z opodatkowania VAT przekroczy kwotę limitu 200 000 zł – zwolnienie traci moc, począwszy od czynności (sprzedaży), którą przekroczono tę kwotę.
Do limitu 200 000 zł podatnik nie powinien wliczać:
kwoty podatku VAT;
odpłatnej dostawy towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji;
wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów;
wewnątrzwspólnotowej sprzedaży towarów na odległość, która nie podlega opodatkowaniu podatkiem na terytorium RP;
sprzedaży na odległość towarów importowanych, która nie podlega opodatkowaniu podatkiem na terytorium RP;
odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług, zwolnionych z opodatkowania podatkiem VAT, z wyjątkiem transakcji związanych m.in. z nieruchomościami, usług związanych ze zbyciem papierów wartościowych, instrumentów finansowych, usług ubezpieczeniowych, jeżeli czynności te nie mają charakteru transakcji pomocniczych.
Rezygnacja a utrata prawa ze zwolnienia podmiotowego z VAT
Podatnicy zwolnieni podmiotowo z VAT mają prawo zrezygnować z tegoż zwolnienia pod warunkiem wysłania pisemnego zawiadomienia o tym zamiarze do właściwego naczelnika urzędu skarbowego:
przed dniem wykonania tej czynności – w przypadku podatników rozpoczynających w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności opodatkowanych, którzy chcą zrezygnować ze zwolnienia od pierwszej wykonanej czynności;
przed początkiem miesiąca, w którym rezygnują ze zwolnienia – w przypadku pozostałych podatników.
Jeżeli podatnik stracił prawo do zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT bądź dokonał rezygnacji z tego prawa, wówczas może nie wcześniej niż po roku ponownie zgłosić do urzędu skarbowego chęć skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT (licząc od końca roku, w którym utracił prawo do zwolnienia lub zrezygnował z tego zwolnienia).
Powyższą zależność należy stosować także w przypadku gdy podatnik przed wyrejestrowaniem działalności gospodarczej stracił prawo do zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT lub zrezygnował z tego prawa, a potem ponownie otworzył działalność opodatkowaną tym podatkiem.
Warto podkreślić, że jeżeli pomiędzy podatnikiem a kontrahentem istnieją poniższe powiązania, które mają wpływ na wartość (zaniżoną) transakcji sprzedaży z tym kontrahentem, to określenie momentu utraty mocy zwolnienia od podatku będzie wiązało się z uwzględnieniem wartości rynkowej tej transakcji. Podmioty powiązane, o których powyżej mowa to:
podmioty, z których 1 podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej 1 inny podmiot, lub
podmioty, na które wywiera znaczący wpływ ten sam inny podmiot lub małżonek, krewny lub powinowaty do 2 stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej 1 podmiot, lub
spółka niebędąca osobą prawną i jej wspólnik, lub,
spółka komandytowa i spółka komandytowo-akcyjna mające siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, i jej komplementariusz, lub
spółka jawna będąca podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych i jej wspólnik, lub
podatnik i jego zagraniczny zakład.
Zwolnienie podmiotowe z VAT podatnika rozpoczynającego działalność gospodarczą
Podatnik, który rozpoczyna działalność gospodarczą w ciągu roku musi obliczyć właściwą kwotę maksymalnego limitu do obowiązkowej rejestracji VAT, która będzie inna niż maksymalny roczny limit 200 000 zł. Limit ten podatnik określi w proporcji do okresu prowadzenia działalności gospodarczej w pierwszym jej roku.
Podatnik ten nie stosuje limitu 200 000 zł, a dzieli go na ilość dni kalendarzowych i mnoży przez ilość dni prowadzenia działalności gospodarczej w trakcie roku.
Jeżeli u podatnika rozpoczynającego działalność gospodarczą wartość sprzedaży przekroczy obliczony według proporcji (według powyższej zasady) limit, wówczas następuje utrata zwolnienia od pierwszej czynności sprzedaży, która spowodowała przekroczenie ww. limitu.
Wykluczenie z możliwości zastosowania zwolnienia podmiotowego z opodatkowania podatkiem VAT
Prawodawca przewidział wyłączenia ze stosowania zwolnienia podmiotowego z opodatkowania podatkiem VAT dla sprzedaży niektórych towarów i usług.
Szczegółowy wykaz zawarto w poniższej tabeli.
Dostawy towarów lub usług, które wyłączają podatnika z możliwości skorzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT | |
Rodzaj sprzedawanych towarów | Rodzaj świadczonych usług |
Towary wymienione w załączniku nr 12 do ustawy o VAT | Usługi prawnicze |
Towary opodatkowane podatkiem akcyzowym, w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, z wyjątkiem:
| Usługi w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego |
Budynki, budowle lub ich części, nieobjęte zwolnieniem z VAT, w stosunku do których nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do odliczenia podatku VAT lub dokonujący ich dostawy:
| Usługi jubilerskie |
Tereny budowlane | Usługi ściągania długów, w tym factoringu |
Nowe środki transportu | |
Poniższe towary, w związku z zawarciem umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem 1 lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie:
| |
Hurtowe i detaliczne części i akcesoria do:
| |
Ponadto, zwolnienia podmiotowego z opodatkowania podatkiem VAT nie można zastosować w odniesieniu do podatników, którzy nie posiadają siedziby działalności gospodarczej na terytorium RP.
Uwaga na akcyzę
Zgodnie z art. 100 ust. 1 Ustawy z dnia 6 grudnia 2008 roku o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2022 roku poz. 143 z późn. zm. zwanej dalej ustawą o podatku akcyzowym) w przypadku samochodu osobowego przedmiotem opodatkowania akcyzą jest:
import samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym,
nabycie wewnątrzwspólnotowe samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym,
pierwsza sprzedaż na terytorium kraju samochodu osobowego niezarejestrowanego na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym wyprodukowanego na terytorium kraju albo od którego nie została zapłacona akcyza z tytułu czynności importu lub WNT.
Opodatkowaniu akcyzą podlega także sprzedaż samochodu osobowego na terytorium Polski, który nie został jeszcze w Polsce zarejestrowany, następująca po pierwszej sprzedaży w Polsce, jeżeli oczywiście podatek akcyzowy nie został wcześniej uregulowany.
Co bardzo ważne, jako sprzedaż samochodu osobowego na potrzeby opodatkowania podatkiem akcyzowym rozumie się także czynności zaprezentowane w poniższej tabeli.
Pozostałe czynności zrównane ze sprzedażą samochodu osobowego w podatku akcyzowym | |
Lp. | Rodzaj czynności |
1. | Sprzedaż, w rozumieniu Kodeksu cywilnego |
2. | Zamiana, w rozumieniu kc |
3. | Wydanie w zamian za wierzytelności |
4. | Wydanie w miejsce świadczenia pieniężnego |
5. | Darowizna, w rozumieniu kc |
6. | Wydanie w zamian za dokonanie określonej czynności |
7. | Przekazanie lub wykorzystanie na potrzeby reprezentacji albo reklamy |
8. | Przekazanie przez podatnika na jego potrzeby osobiste oraz potrzeby osobiste jego wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, a także zatrudnionych przez niego pracowników oraz byłych pracowników |
9. | Użycie na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej |
Od 1 lipca 2021 roku przedmiotem opodatkowania podatkiem akcyzowym jest również:
dokonanie w pojeździe samochodowym, innym niż samochód osobowy, zarejestrowanym na terytorium RP zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, zmian konstrukcyjnych zmieniających rodzaj tego pojazdu na samochód osobowy;
nabycie lub posiadanie samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium RP zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, jeżeli nie można ustalić podmiotu, który dokonał wcześniejszego importu lub WNT tegoż samochodu, a w wyniku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony.
A zatem nie tylko nabycie samochodu osobowego poprzez powyższe rodzaje nabyć, ale także dokonywanie zmian konstrukcyjnych w aucie oraz kupno lub posiadanie auta wcześniej niezarejestrowanego bez możliwości podmiotu, który dokonał jego importu lub WNT będzie przedmiotem opodatkowania akcyzą.
Dlaczego akcyza jest tak istotna?
Sprzedaż samochodu osobowego w działalności zwolnionej może zostać sklasyfikowana jako sprzedaż środka trwałego podlegającego amortyzacji albo sprzedaż towaru handlowego. Zatem samochód osobowy może zostać wprowadzony do firmy jako środek trwały albo towar handlowy. Dlaczego jest to tak ważne?
Zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT nie stosuje się do podatników, którzy m.in. dokonali dostawy towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym.
To oznacza, że jeżeli podatnik zaklasyfikuje nabyty samochód osobowy w działalności zwolnionej jako towar handlowy i towar ten podlega opodatkowaniu podatkiem akcyzowym (dostawa samochodu osobowego podlega akcyzie), wówczas podatnik w momencie dokonania tej czynności traci możliwość dalszego korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT.
Bez znaczenia pozostaje, czy podatnik przy sprzedaży danego samochodu osobowego przekroczy limit obrotów, czy też nie.
Powyższe stanowisko potwierdza interpretacja indywidualna z 9 marca 2016 roku wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach o sygn. IBPP2/4512-1066/15/EK.
Zgodnie z wcześniej wymienionym momentem rejestracji do VAT, w tym wypadku podatnik będzie zobligowany do rejestracji do VAT jeszcze przed dokonaniem zbycia samochodu osobowego stanowiącego towar handlowy (albo niskocenny składnik majątku niepodlegający amortyzacji, tzn. ujęty jednorazowo w koszty) w działalności zwolnionej.
Samochód osobowy będący towarem (także, gdy jest ujęty jednorazowo w koszty firmy) stanowi towar akcyzowy. Zatem jego dostawa również w działalności zwolnionej będzie powodowała utratę dotychczasowego zwolnienia z VAT, z którego podatnik do tej pory korzystał.
Czynność sprzedaży będzie stanowiła czynność opodatkowaną podatkiem VAT, a więc podatnik po dokonaniu rejestracji do VAT będzie zobligowany do udokumentowania danej transakcji sprzedaży samochodu osobowego stanowiącego towar (jednorazowy koszt do 10 000 zł):
fakturą sprzedaży z zastosowaniem właściwej stawki VAT dla tej sprzedaży, jeżeli kupującym jest inny przedsiębiorca;
fakturą sprzedaży z zastosowaniem właściwej stawki VAT dla tej sprzedaży, jeżeli nabywcą samochodu osobowego jest osoba prywatna nieprowadząca działalności, która zgłosiła żądanie wystawienia faktury;
paragonem sprzedaży, jeżeli podatnik stosuje ewidencję sprzedaży za pomocą kasy rejestrującej, a kupującym jest osoba prywatna nieprowadząca działalności.
Wyjątek od reguły
Na mocy art. 113 ust. 13 pkt 1b ustawy o VAT zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT nie można zastosować dla podatnika, który dokonuje dostawy m.in. towaru opodatkowanego podatkiem akcyzowym z wyjątkiem:
energii elektrycznej (CN 2716 00 00);
wyrobów tytoniowych;
samochodów osobowych (nie dotyczy nowych środków transportu) zaliczanych przez podatnika, na podstawie przepisów o podatku dochodowym, do środków trwałych podlegających amortyzacji.
Tak więc zwolnienie podmiotowe z VAT zostanie utrzymane, jeżeli podatnik dokona zbycia samochodu osobowego który, pomimo że jest towarem podlegającym akcyzie:
został wprowadzony do ewidencji środków trwałych,
podlega amortyzacji na zasadach przepisów ustawy o podatku dochodowym.
Należy jednak pamiętać, że podatnik w takim wypadku ma obowiązek wystawić fakturę sprzedaży, na której dodatkowo ujmuje powód zastosowanego zwolnienia z opodatkowania VAT.
Podatnik stosujący kasę rejestrującą nie ma obowiązku wystawiania paragonu sprzedaży dotyczącego zbycia samochodu osobowego stanowiącego u niego środek trwały. Jednak musi pamiętać o udokumentowaniu danej transakcji fakturą sprzedaży.
Zwolnienie przedmiotowe a sprzedaż samochodu osobowego używanego w działalności zwolnionej
Zdarzają się sytuacje, w których podatnik prowadzi działalność w większości zwolnioną przedmiotowo z opodatkowania z VAT oraz znikomą działalność opodatkowaną VAT.
Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT zwolnieniu z opodatkowania VAT podlega dostawa towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Jeżeli podatnik prowadzi działalność zwolnioną oraz opodatkowaną w takiej proporcji do zwolnionej, że nie ma obowiązku stosowania współczynnika, a jednocześnie samochód osobowy był użytkowany w całości do działalności zwolnionej, to na mocy ww. przepisu zbycie tegoż samochodu osobowego będzie korzystało ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT.
Zupełnie odmiennie będzie traktowany poniższy przypadek: podatnik prowadził działalność mieszaną, nabył samochód osobowy, gdzie odliczenie VAT od nabycia zostało rozliczone współczynnikiem VAT (zakup na działalność mieszaną). Następnie zaprzestał wykonywania działalności mieszanej (nie zamknął działalności), a rozpoczął wykonywanie wyłącznie działalności zwolnionej i sprzedał samochód osobowy.
Tutaj, pomimo że zbył samochód, prowadząc wyłącznie działalność zwolnioną, to jednak przy zakupie przysługiwało mu prawo do odliczenia w części podatku VAT, a zatem sprzedaż samochodu osobowego będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT według właściwej stawki VAT.
