Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy

Oprócz sytuacji, w której wystąpi zdarzenie wypadkowe podczas wykonywania normalnych obowiązków pracowniczych, mogą pojawić się okoliczności wykonywania pośrednich czynności służbowych, podczas których może dojść do wypadku traktowanego na równi z wypadkiem przy pracy. Za taki uważa się wypadek, któremu uległ pracownik: w czasie podróży służbowej; podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony; przy wykonywaniu zadań zleconych przez organizacje związkowe, które działają u pracodawcy. Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy powinien też zostać zgłoszony i powinno się przeprowadzić odpowiednie postępowanie.

Wypadek w podróży służbowej

Zgodnie z art. 3 ust. 2 Ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (zwanej dalej ustawą wypadkową) na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu uległ pracownik:

• w czasie podróży służbowej;

•  podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;

• przy wykonywaniu zadań zleconych przez organizacje związkowe, które działają u pracodawcy.

Aby wypadek w podróży służbowej mógł zostać uznany za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy, musi on pozostawać w związku z wykonywaniem zadań powierzonych podczas podróży służbowej. Różnica między wypadkiem przy pracy a wypadkiem w podróży służbowej dotyczy okoliczności zdarzenia.

Czy zdarzenie wypadkowe, jakiemu uległ pracownik w czasie podróży służbowej podczas części rekreacyjnej zaplanowanego spotkania służbowego, jest wypadkiem przy pracy?

Jak orzekł Sąd Apelacyjny w Katowicach, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń społecznych w wyroku z 7 maja 2014 r., zdarzenie, jakiemu uległ pracownik w czasie podróży służbowej w trakcie części rekreacyjnej zaplanowanego spotkania, jest wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy wypadkowej.

Pracownik w podróży służbowej ma prawo do korzystania z odpoczynku, spacerów czy spożywania posiłków poza miejscem wykonywania obowiązków służbowych. Ma także prawo do regeneracji sił przed podjęciem działań służbowych. W ocenie Sądu Apelacyjnego udział pracownika w części rekreacyjnej spotkania służbowego pozostaje w związku z pracą. Wypadek, jakiego doznał pracownik podczas spotkania w części rekreacyjnej, zostanie uznany jako wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy, chyba że zachowanie pracownika będzie miało cechy naganności, które pozwolą stwierdzić, że doszło do zerwania związku z podróżą służbową.

Szkolenie w zakresie powszechnej obronności

Sytuacją, w której możliwe jest zakwalifikowania wypadku jako wypadku zrównanego z wypadkiem przy pracy, jest wypadek w czasie szkolenia w zakresie powszechnej obronności.

Szkolenie w zakresie powszechnej samoobronności ludności, o którym mowa w art. 168 Ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej, ma na celu przygotowanie do samoobrony przed środkami masowego rażenia oraz innymi działaniami nieprzyjaciela. Szkoleniu podlegają wszystkie osoby, które posiadają obywatelstwo polskie i którym stan zdrowia pozwala na uczestnictwo w zajęciach prowadzonych w formie zajęć podstawowych lub ćwiczeń praktycznych.

Zadania zlecone przez organizacje związkowe

Za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy może być uznany wypadek, który wystąpi przy wykonywaniu zadań zleconych przez organizacje związkowe, które działają u danego pracodawcy. Jako organizację związkową należy rozumieć związek zawodowy, o którym mowa w art. 1 Ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. 

Ustawa wypadkowa wymaga, aby wypadek nastąpił przy wykonywaniu określonych zadań zleconych przez daną organizację (np. podczas pełnienia funkcji związkowej poza zakładem pracy). Oznacza to, że pracownik będzie uprawniony do odpowiednich świadczeń, nawet w sytuacji, gdy do wypadku dojdzie poza miejscem jego pracy. Bez znaczenia jest miejsce jego wystąpienia. 

Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy - postępowanie

Procedura postępowania w związku z wypadkiem w podróży służbowej lub podczas szkolenia w zakresie powszechnej obronności, a także w wyniku zdarzenia wypadkowego podczas realizacji zadań zleconych przez organizację związkową jest taka sama jak przy wypadku przy pracy.

Pracownik, który uległ zdarzeniu zrównanemu z wypadkiem przy pracy, zawiadamia niezwłocznie pracodawcę, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala.

Okoliczności i przyczyny wypadku ustala powołany przez pracodawcę zespół powypadkowy. Co do zasady w skład takiego zespołu wchodzi pracownik służby bhp oraz społeczny inspektor pracy. Jednak u pracodawcy, który zgodnie z art. 23711 § 1 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej kp) nie ma obowiązku tworzenia służby bhp, czyli zatrudnia do 100 pracowników, w skład zespołu powypadkowego zamiast pracownika służby bhp wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bhp, albo specjalista spoza zakładu pracy. Natomiast u pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu powypadkowego wchodzi przedstawiciel pracowników, który posiada aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bhp, zgodnie z przepisami dotyczącymi szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jeżeli pracodawca nie może dopełnić obowiązku tworzenia zespołu powypadkowego w składzie dwuosobowym ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników, okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół powypadkowy złożony z pracodawcy oraz specjalisty spoza zakładu pracy. 

Zadaniem zespołu powypadkowego jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku oraz dokonanie prawnej kwalifikacji danego zdarzenia. W związku z tym niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany w szczególności do:

1. dokonania oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadania warunków wykonywania pracy i innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;

2. sporządzenia szkicu lub wykonania fotografii miejsca wypadku;

3. wysłuchania wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala;

4. zebrania informacji dotyczących wypadku od jego świadków;

5. zasięgnięcia opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku;

6. zebrania innych dowodów dotyczących wypadku.

Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza, nie później niż w ciągu 14 dni od daty zawiadomienia o wypadku, protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku zgodny z Rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 maja 2019 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy.

Protokół powypadkowy podlega zatwierdzeniu przez pracodawcę poszkodowanego pracownika w ciągu 5 dni od dnia sporządzenia. Następnie niezwłocznie doręcza się go poszkodowanemu, a w razie wypadku śmiertelnego – jego rodzinie.

Świadczenia wypadkowe

Pracownikowi, który uległ wypadkowi zrównanemu z wypadkiem przy pracy, przysługują wszystkie świadczenia przewidziane dla wypadku przy pracy określone w art. 6 ustawy wypadkowej:

1. zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;

2. świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy;

3. zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;

4. jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;

5. jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;

6. renta z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;

7. renta szkoleniowa – dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;

8. renta rodzinna – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;

9. dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej;

10. dodatek pielęgnacyjny;

11. pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.