Działalność wykonywana osobiście

Z działalnością wykonywaną osobiście teoretycznie sprawa jest prosta. Jednak w praktyce okazuje się, że wiele osób nawet nie zdaje sobie sprawy z tego, że właśnie z nią ma do czynienia. Co więcej, niektórzy mylą ją z prowadzeniem działalności gospodarczej. Tymczasem działalności wykonywanej osobiście nie trzeba nigdzie rejestrować. Wykonuje się ją na podstawie różnego rodzaju umów. Poniżej przedstawiamy jej szczegółową specyfikę.

Zawirowania podatkowe

Osoba wykonująca działalność osobiście podlega podatkowi dochodowemu od osób fizycznych na zasadach ogólnych, gdzie obowiązują dwa progi podatkowe:

do 85 528 zł podatek wynosi 18 proc. minus kwota zmniejszająca podatek 556,02 zł;
ponad 85 528 zł podatek wynosi 14 839 zł 02 gr. + 32 proc. nadwyżki ponad 85 528 zł.

Miesięczna kwota zmniejszająca podatek wynosi 46,33 zł, a roczna 556,02 zł. W przypadku, gdy przychody z działalności wykonywanej osobiście są jedynymi przychodami uzyskanymi w roku podatkowym i nie przekraczają kwoty wolnej od podatku, czyli 3 091 zł (roczny dochód), zeznania rocznie nie są konieczne. Jednak warto je złożyć, gdyż odzyska się w ten sposób zaliczki na podatek pobrane w trakcie roku podatkowego przez płatnika. Takie zeznanie roczne składa się na formularzu PIT-36.

Kwestia przychodów

Za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się przychody otrzymane z:

kontraktu menedżerskiego;

umowy o dzieło lub zlecenie na rzecz tylko i wyłącznie przedsiębiorców, osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej (ale nie na rzecz ludności) lub właściciela czy działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora, przy czym usługi wykonywane są wyłącznie na potrzeby tej nieruchomości;

działalności twórczej: publicystycznej, oświatowej, naukowej, artystycznej, literackiej i trenerskiej;

konkursów naukowych, kulturowych, dziennikarskich i związanych ze sztuką;

uprawiania sportu;

stypendium sportowego;

spełniania funkcji sędziego na zawodach sportowych;

działalności duchownych (ale nie z umowy o pracę);

działalności społecznej lub obywatelskiej (także odszkodowanie za utracony zarobek);

działalności arbitrażowych – polscy arbitrzy uczestniczący w procesach z partnerami zagranicznymi;

spełniania funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji lub innych organów stanowiących osoby prawne (bez względu na sposób powoływania);

udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji samorządowej czy państwowej;

czynności zleconych przez organy władzy, administracji samorządowej lub państwowej, a również przez sąd i prokuraturę (biegli w postępowaniach sądowych, dochodzeniowych i administracyjnych, inkasenci publiczni oraz płatnicy pod warunkiem, że nie są nimi osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą naliczający sobie wynagrodzenie).

Kwestia umów

Umowa o dzieło i zlecenie

Osobiste wykonywanie usług na podstawie umowy o dzieło lub zlecenie wykonuje się na rzecz tylko i wyłącznie przedsiębiorców, osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej (ale nie na rzecz ludności).

Możliwe jest wykonywanie działalności osobiście na rzecz dwóch zleceniodawców. Drugi zleceniodawca ma takie same obowiązki płatnicze co pierwszy zleceniodawca, przy czym uwzględnia on zakres ubezpieczeń społecznych u pierwszego zleceniodawcy. Zleceniobiorca w rezultacie otrzymuje dwa formularze PIT-8B i przy rocznym rozliczeniu uwzględnia je oba.

Natomiast jeśli wykonuje się osobiście usługi na rzecz byłego pracodawcy, można zawrzeć z nim umowę zlecenia i wówczas były pracodawca staje się płatnikiem i ma obowiązek: opłacania składek ubezpieczenia zdrowotnego i społecznego (uwzględnia pewne fakty, np. to, że zleceniobiorca jest emerytem), ustalania i pobierania zaliczek na podatek dochodowy (PIT-4), wystawienia zleceniobiorcy PIT-8B oraz uwzględnienia zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodu.

Gdy osoba wykonująca działalność osobiście jednocześnie świadczy usługi na rzecz byłego pracodawcy i z obecnym pracodawcą łączy ją stosunek pracy, wówczas obaj pracodawcy mają te same obowiązki płatnicze, z tym, że składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne będą potrącane tylko raz. Następnie osoba wykonująca działalność osobiście bilansuje dochody u zleceniodawcy – byłego pracodawcy (PIT-8B, uwzględnia zryczałtowane koszty uzyskania dochodu) oraz dochody uzyskane u obecnego pracodawcy (PIT-11, uwzględnia pracownicze koszty uzyskania przychodu).

Jeśli osoba wykonująca działalność osobiście świadczy usługi na rzecz byłego pracodawcy oraz osób prywatnych, wówczas były pracodawca pozostaje płatnikiem tylko do uzyskania pierwszego przychodu ze świadczenia usług na rzecz osób prywatnych. Następnie osoba wykonująca działalność osobiście musi spełnić wszystkie obowiązki, które nakładają na nią przepisy dotyczące osób fizycznych podejmujących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz przestaje być osobą osiągającą przychody z działalności wykonywanej osobiście. Od tego czasu byłemu pracodawcy-zleceniodawcy wystawia faktury i rachunki. Obecny przedsiębiorca składa roczne rozliczenie na formularzu PIT-36, w którym uwzględnia zarówno przychodu z działalności wykonywanej osobiście jak i z pozarolniczej działalności gospodarczej. Ponadto ma prawo do zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodu za okres wykonywania działalności osobiście.

Jednak warto zauważyć, że możliwe jest równoległe rozliczanie przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej (PIT-5, przedsiębiorca ma prawo pomniejszenia przychodu tylko o udokumentowane koszty uzyskania w rzeczywistej wysokości) oraz z działalności wykonywanej osobiście (rozliczenia dokonuje płatnik). Ale tylko wtedy, gdy przedmiot działalności gospodarczej nie będzie się pokrywał z przedmiotem działalności wykonywanej osobiście. Na koniec roku taka osoba składa PIT-36 i rozlicza się z przychodów uzyskanych zarówno z działalności wykonywanej osobiście jak i z działalności gospodarczej.

Kontrakt menadżerski

Generalnie kontrakt menadżerski jest umową prawnie nienazwaną, ale działa w oparciu o umowę zlecenie. W przypadku kontraktu menadżerskiego opartego na działalności wykonywanej osobiście nie uwzględnia się zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodu – dwudziestoprocentowa zaliczka na podatek pobierana jest od uzyskanego przychodu i od niej może być odliczona tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne. Dlatego też bardziej opłacalne jest rozliczanie przychodów w ramach działalności gospodarczej.

Jednak gdy kontrakt menadżerski został zawarty w ramach wykonywania działalności osobiście, wówczas przychody z kontraktu menedżerskiego uwzględnia się w rozliczeniu rocznym, dodaje się je do innych przychodów i rozlicza na zasadach ogólnych.

Działalność twórcza

Sprawa tu ma się podobnie jak w przypadku umów zlecenia i o dzieło. Jeśli zostaje zawarta umowa o dzieło lub zlecenie pracodawca potrąca zaliczkę na podatek, uwzględniając przy tym zryczałtowane formy uzyskania przychodu – 20 proc. lub 50 proc. w zależności, czy np. z artykułem związana jest sprzedaż praw autorskich.

W przypadku umowy o dzieło pracodawca nie ma obowiązku zgłaszania osoby wykonującej działalność osobiście do ubezpieczeń społecznych. Natomiast jeśli chodzi o umowę zlecenie pracodawca występuje w roli płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne. Taki płatnik wystawia PIT-8B, na podstawie którego osoba wykonująca działalność osobiście dokonuje rocznego rozliczenia podatku.

Warto zauważyć, że działalność wykonywana osobiście nie musi być adresowana wyłącznie do firmy (obowiązki podatkowe spoczywają na płatniku), może być wykonywana także na rzecz osoby prywatnej, ale wówczas obowiązki podatkowe spoczywają na osobie wykonującej działalność osobiście.

Działalność wykonywana osobiście na rzecz właściciela nieruchomości

W przypadku działalności wykonywanej osobiście na rzecz właściciela nieruchomości usługi świadczy się wyłącznie na potrzeby danej nieruchomości, dlatego też podobnych usług nie można wykonywać na rzecz ludności oraz nie można podobnej umowy zawrzeć jednocześnie z innym właścicielem podobnej nieruchomości (chyba że wykonuje się dla niego innego rodzaju usługi). W przeciwnym razie osoba wykonująca usługi osobiście zobowiązana jest do zarejestrowania pozarolniczej działalności gospodarczej.

Przy czym dany właściciel nieruchomości jest zleceniodawcą tylko wtedy, gdy nie prowadzi działalności gospodarczej, nie jest osobą prawną i rozlicza się z urzędem skarbowym jedynie z tytułu osiągania przychodów z najmu.

Warto przyjrzeć się uwarunkowaniom wykonywania działalności osobiście, gdyż granica między nią a działalnością gospodarczą jest naprawdę cienka. A w obu przypadkach obowiązują inne restrykcje i niezastosowanie się do nich grozi poważnymi konsekwencjami. Dlatego też osoby wykonujące działalność osobiście nie tylko muszą zdawać sobie sprawę z tego, że właśnie z nią mają do czynienia, ale także powinny posiadać pewną wiedzę na jej temat, by wykonywać ją zgodnie z obowiązującym prawem.