Split payment w księgach rachunkowych i ujęcie na kontach

Płatności realizowane przez split payment występują w obrocie gospodarczym w Polsce od 1 lipca 2018 roku, przy czym obowiązkowy split payment wprowadzono, począwszy od 1 listopada 2019 roku. Celem wprowadzenia mechanizmu podzielonej płatności było ograniczenie wyłudzeń VAT oraz uszczelnienie systemu podatkowego. Wyjaśniamy, w jaki sposób należy ewidencjonować zapłatę przy wykorzystaniu split payment w księgach rachunkowych.

Na czym polega split payment?

Mechanizm podzielonej płatności, tzw. split payment, to sposób regulowania płatności pomiędzy przedsiębiorcami polegający na tym, że zapłata za fakturę dokumentującą nabycie towarów lub usług jest realizowana przez nabywcę specjalnym przelewem, tzw. komunikatem przelewu udostępnionym przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, przeznaczonym do dokonywania płatności w mechanizmie podzielonej płatności. W komunikacie przelewu uzupełnia się następujące dane:

kwotę podatku VAT (lub część);
kwotę sprzedaży brutto (lub część);
numer faktury, w związku z którą dokonywana jest płatność;
NIP dostawcy.

Tak zrealizowana płatność za fakturę na rzecz sprzedawcy będącego czynnym podatnikiem VAT jest dzielona na dwie części, a mianowicie kwota netto trafia na zwykły rachunek bankowy sprzedawcy, a kwota podatku VAT jest przekazywana na specjalny rachunek VAT. Przy czym rachunek VAT jest tworzony przez bank automatycznie jako dodatkowe konto do każdego rachunku bankowego założonego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą przez czynnego podatnika VAT.

Zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności zgodnie z art. 108a ust. 2 ustawy o VAT polega na tym, że:

zapłata kwoty odpowiadającej całości albo części kwoty podatku wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek VAT;
zapłata całości albo części kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży netto wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek bankowy albo na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony rachunek VAT, albo jest rozliczana w inny sposób.

Dla większości transakcji występujących w obrocie gospodarczym dokonywanie zapłaty przy wykorzystaniu mechanizmu podzielonej płatności jest dobrowolne. Zgodnie z art. 108a ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podatnicy, którzy otrzymali fakturę z wykazaną kwotą podatku, przy dokonywaniu płatności kwoty należności wynikającej z tej faktury mogą zastosować mechanizm podzielonej płatności. Należy jednak mieć na uwadze, że przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności. Do przeliczania na złote kwot wyrażonych w walucie obcej stosuje się zasady przeliczania kwot stosowane w celu określenia podstawy opodatkowania, tak stanowi art. 108a ust. 1a ustawy o VAT. W przypadku, gdy dana transakcja spełnia warunki ustawowe do stosowania obligatoryjnego mechanizmu podzielonej płatności, faktura dokumentująca tę sprzedaż powinna zawierać adnotację: „mechanizm podzielonej płatności”. Należy jednak pamiętać, że nawet brak stosownej adnotacji na fakturze nie zwalnia nabywcy z obowiązkowego stosowania split payment w sytuacji, gdy wystąpią pozostałe przesłanki ustawowe. Oznacza to, że nawet jeśli sprzedawca omyłkowo nie zamieści na fakturze objętej obowiązkowym split payment adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”, wówczas nabywca i tak ma obowiązek uregulować swoje zobowiązanie przy wykorzystaniu split payment.

Zobacz też:

Jakie konto do księgowania operacji związanych z uznaniem i obciążeniem rachunku VAT?

Wprowadzony do polskiego systemu prawnego w celu uszczelnienia rozliczeń z tytułu podatku VAT split payment ma stanowić dodatkowe narzędzie do walki z wyłudzeniami VAT poprzez stosowanie podzielonego systemu płatności w transakcjach pomiędzy przedsiębiorcami. Istotą mechanizmu podzielonej płatności jest to, że kwota odpowiadająca całości albo części kwoty podatku VAT wynikającej z otrzymanej faktury, wydzielona z należnej sprzedawcy kwoty brutto, trafia na wyodrębniony rachunek bankowy, czyli rachunek VAT. Rachunek VAT służy do rozliczenia podatku od towarów i usług oraz dokonywania rozliczeń w ramach mechanizmu podzielonej płatności, a przedsiębiorca ma ograniczoną możliwość korzystania ze zgromadzonych na nim środków.

W przypadku jednostek prowadzących księgi rachunkowe do realizacji mechanizmu podzielonej płatności zaleca się wydzielenie w planie kont dodatkowego konta analitycznego 130-2 „Rachunek VAT” do konta 130 „Rachunek bankowy”.

W ramach konta syntetycznego 130 „Rachunek bankowy” jednostka może wyróżnić następujące konta analityczne:

konto analityczne 130-1 „Rachunek bieżący”,
konto analityczne 130-2 „Rachunek VAT”.

Ewidencja w księgach rachunkowych zapłaty przy wykorzystaniu split payment

Otrzymując na rachunek bankowy należność w mechanizmie podzielonej płatności, należy odnieść się do art. 62c ust. 5 Prawa bankowego. Zgodnie z tym przepisem po otrzymaniu środków pieniężnych z tytułu kwoty odpowiadającej kwocie podatku od towarów i usług wskazanej w komunikacie przelewu, bank, który prowadzi rachunek rozliczeniowy, obciąża ten rachunek rozliczeniowy kwotą odpowiadającą kwocie podatku od towarów i usług i uznaje tą kwotą rachunek VAT, który jest prowadzony dla tego rachunku.

Wpłatę na rachunek VAT kwoty odpowiadającej kwocie podatku należnego można w księgach rachunkowych ująć następująco:

Wn konto 130-2 „Rachunek VAT”,
Ma konto 130-1 „Rachunek bieżący”.

Przykład 1

Spółka z o.o. otrzymuje płatność przez mechanizm podzielonej płatności. Jak ująć w księgach rachunkowych fakturę sprzedaży towarów i otrzymanie płatności przy wykorzystaniu split payment?

Ujęcie w księgach rachunkowych sprzedaży towarów i otrzymanie zapłaty przez split payment:

sprzedaż towarów na podstawie wystawionej faktury VAT:

Wn konto 200 „Rozrachunki z odbiorcami” – wartość brutto,
Ma konto 730 „Sprzedaż towarów” – wartość netto,
Ma konto 220 „Rozrachunki publicznoprawne” – VAT należny;

otrzymanie zapłaty przez split payment:

wpływ należności na rachunek rozliczeniowy:

Wn konto 130 (w analityce: konto 130-1 „Rachunek bieżący”) – wartość brutto,
Ma konto 200 „Rozrachunki z odbiorcami” – wartość brutto,

wpłatę na rachunek VAT kwoty odpowiadającej kwocie podatku należnego:

Wn konto 130 (w analityce: konto 130-2 „Rachunek VAT”) – kwota VAT,
Ma konto 130 (w analityce: konto 130-1 „Rachunek bieżący”).

Zgodnie z art. 62c ust. 1 Prawa bankowego w celu realizacji przelewu bank w pierwszej kolejności obciąża kwotą podatku od towarów i usług rachunek VAT nabywcy towarów i usług i uznaje tą kwotą jego rachunek rozliczeniowy zgodnie z komunikatem przelewu.

Zatem pobranie z rachunku VAT kwoty odpowiadającej kwocie podatku naliczonego możemy ewidencjonować w księgach rachunkowych w następujący sposób:

Wn konto 130-1 „Rachunek bieżący”,
Ma konto 30-2 „Rachunek VAT”.

Przykład 2.

Spółka z o.o. zapłaciła za fakturę dokumentującą zakup towarów w systemie split payment. Jak ująć w księgach rachunkowych fakturę zakupu towarów i zrealizowanie płatności przy wykorzystaniu mechanizmu podzielonej płatności?

Ujęcie w księgach rachunkowych zakupu towarów i zapłatę przez split payment: