Umowa o pracę to jedno z podstawowych źródeł stosunku pracy, które może występować w wielu różnych wariantach. Niezależnie od tego, na jak długi okres została zawarta dana umowa, powinna ona zawierać w sobie poprawne zapisy. Jednak co, jeśli kontrakt okaże się błędny – kto i na jakich zasadach może go wówczas poprawić? Jakie mogą być błędy w umowie o pracę? Wyjaśniamy!
Umowa o pracę
Na chwilę obecną możemy wyróżnić następujące rodzaje umów o pracę:
- na okres próbny nieprzekraczający 3 miesięcy;
- na czas określony, w tym na czas zastępstwa nieobecnego pracownika;
- na czas nieokreślony.
Każda z ww. umów o pracę kształtuje stosunek pracy – powoduje powstanie konkretnego zobowiązania pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. O dokładnej treści umowy o pracę decydują wyłącznie jej strony – umowy tego rodzaju mogą być więc zarówno jednostronicowe, jak i obszerniejsze. Wiele w tym zakresie zależy od rodzaju obowiązków, formy i wysokości wypłacanego wynagrodzenia, ewentualnych kar umownych oraz możliwości wcześniejszego zakończenia zobowiązania.
Niezależnie od tego, jak duża pod względem objętości będzie dana umowa o pracę, ustawodawca wymaga, aby zawierała pewne niezbędne minimum treściowe. Brak odpowiednich zapisów będzie skutkował nieważnością umowy. Zgodnie z treścią art. 29 §1 i 11 Kodeksu pracy umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności:
- rodzaj pracy;
- miejsce wykonywania pracy;
- wynagrodzenie za pracę odpowiadające jej rodzajowi, ze wskazaniem składników wynagrodzenia;
- wymiar czasu pracy;
- termin rozpoczęcia pracy.
W przypadku zawarcia umowy o pracę na czas określony w celu, o którym mowa w art. 251 § 4 pkt 1-3 kp (w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym, w celu wykonywania pracy przez okres kadencji) lub w przypadku, o którym mowa w art. 251 § 4 pkt 4 kp (w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie), w umowie określa się ten cel lub okoliczności tego przypadku poprzez zamieszczenie informacji o obiektywnych przyczynach uzasadniających zawarcie takiej umowy.
Błędy w umowie o pracę
Skonstruowanie poprawnej umowy o pracę nie powinno być trudnym zadaniem. Niestety, praktyka pokazuje, że błędy, które pojawiają się w tym zakresie, wynikają najczęściej ze zbyt dużego pośpiechu pracodawcy, przeoczenia lub opieszałości. Błędy w umowie o pracę mogą dotyczyć tak naprawdę każdego postanowienia umownego – np. danych osobowych zatrudniającego lub zatrudnionego, wysokości wypłacanego wynagrodzenia, formy płatności pensji (do ręki lub na źle opisane konto bankowe) czy wreszcie zakresu obowiązków. W przypadku zawierania dużej liczby umów o pracę przełożony może posługiwać się wypracowanym wzorcem jednej umowy i tylko podmieniać dane poszczególnych pracowników – jeśli nie sprawdzi ich przed podpisaniem, o błąd wówczas nietrudno.
Błędy w umowie o pracę mogą być celowe lub niezawinione. Bardzo trudno jest jednak udowodnić pracodawcy, że z rozmysłem wpisał niższe wynagrodzenie lub większy zakres obowiązków, niż było to umówione. Pracodawca najczęściej sam konstruuje umowy obowiązujące w jego firmie, względnie robi to przy pomocy wynajętych prawników lub księgowych – winę za wady umowne może więc zrzucić na inną osobę lub powołać się na roztargnienie. Niezależnie od tego, w jaki sposób powstał dany błąd i jakiego postanowienia dokładnie on dotyczy, można go w szybki i łatwy sposób naprawić.
Poprawienie umowy o pracę
Możemy mówić o dwóch sposobach poprawienia błędu, który znalazł się w podpisanej umowie o pracę. Oczywiście, jeśli zatrudniający lub przyszły pracownik zauważą niezgodność jeszcze przed podpisaniem zobowiązania, warto o tym fakcie nadmienić drugiej stronie – wówczas niepodpisana umowa powinna zostać zniszczona i zastąpiona poprawną jej wersją (dopiero wtedy będziemy mogli ją podpisać).
Pierwszym i zarazem najczęstszym sposobem na poprawienie umowy o pracę jest zawarcie stosownego aneksu. Jest to forma zmiany istniejącego zobowiązania, która nie wymaga podpisywania nowego kontraktu. Celem aneksu jest jedynie modyfikacja istniejących nieprawidłowości i zastąpienie ich poprawnymi zapisami umownymi. Co ciekawe, aneksy mogą być zawierane w nieskończonej liczbie – np. gdy po podpisaniu pierwszego, w umowie nadal widnieją błędy, które wcześniej nie zostały wykryte.
Przykład 1.
Stefan podpisał umowę o pracę na czas określony, tj. na 5 lat w pewnej znanej warszawskiej firmie. Po podpisaniu umowy o pracę zauważył w domu, że w treści zobowiązania jego nazwisko zostało pomylone z nazwiskiem przełożonego – Stefan występował jako pracodawca, a zatrudniający okazał się pracownikiem. Mężczyzna zgłosił ten fakt swojemu szefowi i uzgodnili oni, że na drugi dzień zawrą stosowny aneks naprawiający ten błąd. Po miesiącu Stefan odkrył jednak, że umowa zawiera kolejną nieprawidłowość – została zawarta na 7 lat, podczas gdy powinna być zawarta na 5 lat. W tym przypadku strony również zawarły kolejny aneks naprawiający ten błąd. Po 3 miesiącach Stefan zauważył, że w umowie błędnie wpisano jeden z obowiązków pracowniczych, tzn. dodano czynności, których mężczyzna nie mógł wykonywać ze względu na brak odpowiednich uprawnień. Co prawda do tej pory nikt nigdy nie kazał mu wypełniać takich zadań, jednak poprosił on szefa o ponowne aneksowanie wadliwej umowy. Zawarcie kolejnego aneksu, który tym razem usunął nadprogramowe obowiązki Stefana, było oczywiście możliwe.
Aneks do umowy o pracę powinien zostać zawarty w formie pisemnej – można tego dokonać w każdej chwili trwania stosunku pracy (nawet wiele lat po nawiązaniu stosunku pracy).
Drugą formą naprawy błędów umownych jest zawarcie nowego kontraktu i zniszczenie starego. Ta możliwość jest rzadziej praktykowana, szczególnie jeśli pracodawca wysłał już informację o zatrudnieniu nowej osoby do właściwych urzędów. Możliwość zniszczenia wadliwej umowy i jednoczesnego podpisania nowej – tym razem już poprawnej – istnieje wtedy, gdy błąd zostanie wychwycony natychmiastowo, tj. przed zarejestrowaniem umowy o pracę w dokumentacji firmowej oraz urzędniczej. To, czy wada zostanie usunięta w ten właśnie sposób, zależy od pracodawcy. W świetle prawa nie powinno się jednak robić takich rzeczy, ponieważ do naprawy błędów służą odpowiednie aneksy. Z drugiej strony omawiany sposób jest nie do udowodnienia, jeśli zniszczenie wadliwej umowy i podpisanie nowej, prawidłowej nastąpi tego samego dnia.
Co zrobić, jeśli przełożony nie chce poprawić błędów w umowie o pracę?
Czasami zdarza się, że zatrudniający celowo dopuści się błędów w umowie o pracę – np. określi niższe wynagrodzenie, większy zakres obowiązków lub pozbawi pracownika przywilejów, które obiecał mu podczas rozmowy rekrutacyjnej. Prawo nie dysponuje narzędziami, które pozwalałyby zmusić legalnie pracodawcę do zawarcia aneksu umownego ani tym bardziej do zniszczenia wadliwej umowy i niezwłocznego podpisania nowego kontraktu. W tej sytuacji zatrudnionemu pozostaje już tylko jedno – musi złożyć wypowiedzenie i doprowadzić do rozwiązania istniejącej umowy o pracę. Z racji tego, że celowe błędy w umowie o pracę są bardzo trudne do udowodnienia, istnieją małe szanse na to, by pracownik mógł skutecznie rozwiązać umowę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy (tj. w trybie natychmiastowym). Tego sposobu radzimy unikać.
Okres wypowiedzenia umowy zależy od rodzaju zobowiązania i wynosi:
- 2 tygodnie, jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy;
- 1 miesiąc, jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy;
- 3 miesiące, jeśli pracownik był zatrudniony przynajmniej 3 lata.
Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby umowa została rozwiązana na mocy porozumienia stron – w takim przypadku nie istnieje żaden okres wypowiedzenia, a stosunek pracy przestaje istnieć w konkretnie wskazanej dacie (najczęściej w dniu złożenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy przez obie strony).
Podsumowanie
Błędy w umowie o pracę mogą dotyczyć każdego postanowienia i być zarówno celowym, jak i niezawinionym działaniem pracodawcy. Wady umowne mogą być jednak naprawiane poprzez aneksy – można je zawierać w każdym czasie i w każdej liczbie. Alternatywnym rozwiązaniem jest zniszczenie wadliwej umowy i niezwłoczne podpisanie nowej, tym razem już w pełni prawidłowej. Jeśli pracodawca nie chce poprawić błędu, umowa powinna zostać wypowiedziana przez pracownika, względnie rozwiązana za porozumieniem stron.
