Prokura jest swoistego rodzaju pełnomocnictwem podlegającym ujawnieniu w rejestrach sądowych w przypadku jej ustanowienia. Prokurent, wykonując czynności na rzecz przedsiębiorcy czy spółki, może pobierać wynagrodzenie uzależnione od zakresu obowiązków na niego nałożonych. Jak rozliczyć wynagrodzenie prokurenta, kto odprowadza podatek i składki ZUS? Odpowiedź poniżej.
Co to jest prokura?
Zgodnie z art. 1091 § 1 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny, dalej: kc, prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa, które mogło być udzielone przed 30 kwietnia 2018 roku wyłącznie przez przedsiębiorcę, który wpisany jest do Rejestru Przedsiębiorców prowadzonego przez Krajowy Rejestr Sądowy przy sądzie rejestrowym.
Różnica między prokurą a zwykłym pełnomocnictwem sprowadza się do zakresu kompetencji. Prokurent ma znacznie szerszy zakres uprawnień – obejmują one wszystkie czynności związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Oczywiście, tak jak w większości przypadków, istnieją pewne wyłączenia. Zgodnie z art. 1093 kc do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności. Tym samym prokurent nie może samodzielnie między innymi zbyć (dokonać sprzedaży) przedsiębiorstwa.
Udzielenie prokury jest uznawane za jednostronną czynność prawną. Wystarczające jest zatem do tego złożenie oświadczenia woli przez podmiot do tego uprawniony. Powołanie do pełnienia określonych funkcji jest więc stosunkiem prawnym jednostronnym.
Prokura powinna być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności. Co to oznacza? W przypadku, gdy została udzielona w innej formie, jest nieważna. Prokura nie może również być przenoszona. Zakaz ten wynika z art. 1096 kc. Niemniej, prokurent może ustanowić pełnomocnika do dokonywania poszczególnych czynności, ale nie może udzielić tzw. dalszej prokury.
Jak rozliczyć wynagrodzenie prokurenta - podatek PIT
Od formy, na podstawie której prokurent wykonuje swoje obowiązki, zależne jest, kto będzie płatnikiem składek. W przypadku, gdy prokurenta łączy ze spółką np. umowa o pracę, wówczas wszelkich zaliczek i składek na ubezpieczenia społeczne dokonuje płatnik, czyli spółka.
Inaczej natomiast należy podejść do sytuacji, gdzie prokurent powołany jest na podstawie uchwały organu zarządzającego – zarządu bez umowy łączącej go ze spółką. Wynagrodzenie prokurenta stanowi przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT.
Zgodnie z ww. przepisem za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12–14 i art. 17.
Katalog przychodów z innych źródeł jest katalogiem otwartym, o czym przesądza użycie przez ustawodawcę sformułowania „w szczególności”. Wyliczenie zawarte w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT jest zatem jedynie wyliczeniem przykładowym.
Stosownie do treści art. 42a ustawy o PIT osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52, art. 52a i art. 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru o wysokości przychodów i w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego, z zastrzeżeniem art. 45ba ust. 4, przesłać ją podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, przy którego pomocy naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika wykonuje swoje zadania, a w przypadku podatników, o których mowa w art. 3 ust. 2a, urzędowi skarbowemu, przy którego pomocy naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych wykonuje swoje zadania.
W związku z powyższym wynagrodzenie za sprawowanie funkcji prokurenta wypłacane na podstawie uchwały zarządu należy zaliczyć do przychodów z innych źródeł, określonych w art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT. Wnioskodawca ma więc zgodnie z art. 42a ustawy o PIT obowiązek sporządzić informację o wysokości uzyskanych przez prokurenta przychodów (PIT-8C) i w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego przekazać ją prokurentowi oraz urzędowi skarbowemu.
Jak rozliczyć wynagrodzenie prokurenta - składka ZUS
Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 35a Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze świadczeń publicznych obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie.
Pojawiły się przy tym wątpliwości, jak traktować pod kątem składek ZUS wynagrodzenie otrzymane przez prokurenta powołanego uchwałą zarządu spółki, pod kątem nowych przepisów dotyczących Polskiego Ładu, które obowiązują od stycznia 2022 roku.
Zdaniem ZUS-u wynagrodzenie prokurentów wypłacane w związku z pełnioną funkcją nie podlegają oskładkowaniu składką zdrowotną. Z tego tytułu prokurent w ogóle nie podlega zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego.
ZUS wskazał w swoim poradniku, że jeśli przychody prokurenta dla celów przepisów ustawy o PIT są zaliczane do źródła przychodów określonego w art. 13 pkt 7 ustawy o PIT, to takie osoby powinny być zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego jako osoby powołane do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem.
Art. 13 pkt 7 ustawy o PIT stanowi, że za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych.
Przepis art. 13 pkt 7 ustawy o PIT dotyczy wynagrodzeń pobieranych przez osoby należące do składu (między innymi) zarządów osób prawnych i to niezależnie od sposobu ich powołania. Wynagrodzenie to nie różnicuje w swojej wysokości składników np. za funkcje zarządzające czy reprezentujące, czy też związane z udziałem w posiedzeniach zarządu, lecz jest „w całości” otrzymywane z racji przynależności do składu zarządu. Wobec tego, jeżeli prokurent pobiera wynagrodzenie, które zaliczyć należy do kategorii określonej w art. 13 pkt 7 ustawy o PIT, to wówczas powinien być zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego.
