Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne należy do płatnika składek. W jakich okolicznościach możliwe jest przeniesienie obowiązku odprowadzania składek i odliczania zaliczek na podatek dochodowy z pracodawcy na pracownika? Z reguły pracodawca, wykonując obowiązki płatnika, nie może przenieść na ubezpieczonego (pracownika bądź zleceniobiorcę) obowiązku opłacania składek ZUS. Wyjątkowo ubezpieczony może jednak przejąć rolę płatnika i samodzielnie wypełnić obowiązek zgłoszeniowy oraz opłacać za siebie należne składki, jeżeli pracodawca nie ma w Polsce siedziby ani przedstawicielstwa.
Obowiązek opłacania składek
Do obowiązków pracodawcy jako płatnika należy zgłoszenie pracownika do ubezpieczeń społecznych (art. 36 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) oraz obliczenie i przekazanie do ZUS należnych składek (art. 17 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Stosownie do postanowień wynikających z art. 16 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych pracodawca ma obowiązek finansowania z własnych środków części składek do ZUS związanych z zatrudnieniem pracownika; natomiast część składek finansowana jest ze środków pracownika.
W odniesieniu do składki zdrowotnej zastosowanie znajduje art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych za osobę pozostającą w stosunku pracy, w stosunku służbowym albo odbywającą służbę zastępczą składkę jako płatnik oblicza, pobiera z dochodu ubezpieczonego i odprowadza pracodawca, a w razie wypłaty świadczeń pracowniczych z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, o których mowa w ustawie z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy - podmiot obowiązany do wypłaty tych świadczeń. Wskazany przepis jednoznacznie określa zatem, że składka zdrowotna dotycząca osoby pozostającej w stosunku pracy finansowana jest z dochodów pracownika.
Na podstawie art. 104 ust. 1 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy pracodawcy i zleceniodawcy zobowiązani są również do opłacania obowiązkowych składek na Fundusz Pracy za osoby pozostające w stosunku pracy lub stosunku służbowym oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług.
Obowiązki te dotyczą także pracodawców, których siedziba lub miejsce prowadzenia działalności znajdują się poza terytorium właściwego państwa członkowskiego. Mocą art. 21 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego pracodawca, pracodawca zobowiązany jest do wypełniania wszystkich obowiązków wynikających z ustawodawstwa mającego zastosowanie do jego pracowników, w szczególności obowiązku zapłacenia składek przewidzianych w tym ustawodawstwie, tak jakby jego siedziba lub miejsce prowadzenia działalności znajdowały się we właściwym państwie członkowskim.
Przeniesienie obowiązku odprowadzania składek ZUS na pracownika
Jednak pracodawca, który nie ma w Polsce siedziby ani przedstawicielstwa, może zawrzeć z pracownikiem a także zleceniobiorcą umowę, na podstawie której pracownik oraz odpowiednio zleceniobiorca przejmie obowiązki płatnika składek (art. 21 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 987/2009). Ubezpieczony staje się wówczas płatnikiem składek i sam dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych oraz oblicza i przekazuje do ZUS należne składki. Jednostką terenową ZUS dla takiego ubezpieczonego-płatnika jest oddział lub inspektorat ZUS właściwy ze względu na jego miejsce zamieszkania.
Z mocy umowy pracownik przejmuje od pracodawcy ciążące na nim obowiązki płatnika składek z tytułu zatrudnienia. W konsekwencji, pracodawca niezależnie wynagrodzenia za pracę, wypłaca pracownikowi również środki na pokrycie składek na ubezpieczenia społecznych i ubezpieczenie zdrowotne, składek na Fundusz Pracy, które zwykle obciążają pracodawcę. Uprawnienie to nie wpływa jednak na inne, podstawowe obowiązki pracodawcy.
Aby pracownik (zleceniobiorca) mógł wypełnić obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń, musi posiadać numer NIP (w przypadku braku, powinien wystąpić do urzędu skarbowego o jego nadanie). W jednostce terenowej ZUS ubezpieczony składa oprócz deklaracji składa kopię umowy zawartej z zagranicznym podmiotem o przejęciu obowiązków płatnika oraz kopię decyzji o nadaniu nr NIP. Przeniesienie obowiązku opłacania składek wiąże się z comiesięcznym dostarczaniem do ZUSu dokumentów rozliczeniowych.
Za pracownika zatrudnionego w Polsce u pracodawcy zagranicznego niemającego w naszym kraju siedziby ani przedstawicielstwa składki ubezpieczeniowe (społeczne i zdrowotną) nalicza się na takich samych zasadach, jak za wszystkich innych pracowników.
Pracownik przejmujący obowiązki składkowe pracodawcy nie opłaca składki na FGŚP, ponieważ pracodawca zagraniczny nie spełnia warunków określonych w art. 2 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.
Wysokość składek na ubezpieczenie społecznie jest uzależniona od podstawy wymiaru składek – wysokości wynagrodzenia.
Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe są wyrażone w procentach i wynoszą:
- na ubezpieczenie emerytalne – 19,52% podstawy
- na ubezpieczenia rentowe – 8,00% podstawy
- na ubezpieczenie chorobowe – 2,45% podstawy
- na ubezpieczenie wypadkowe: stopa procentowa jest zróżnicowana i zależy od liczby osób ubezpieczonych oraz branży, w której działa firma. Wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe w roku składkowym, który trwa od 1 kwietnia 2021 r. do 31 marca 2022 r. wynosi 1,67% (50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności).
Dodatkowo składka na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy – 2,45% podstawy.
Podstawa wymiaru składek dla pracownika nie jest kwotą odgórną. Wysokość składek zależy od wynagrodzenia brutto, które on otrzymuje. Nie może być jednak niższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Wynagrodzenie wypłacone w obcej walucie powinno być przeliczone na złote. Zgodnie z ustawą o PIT kursem właściwym jest kurs z dnia otrzymania wynagrodzenia lub postawienia go do dyspozycji pracownika, ogłaszany przez bank, z którego usług korzystał pracownik, i mający zastosowanie przy kupnie walut. Jeżeli pracownik nie korzysta z usług banku, to właściwy jest średni kurs walut obcych ogłaszany przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień otrzymania wynagrodzenia przez pracownika.
Obowiązek odliczania zaliczki na podatek dochodowy
Pracownik, który wykonuje obowiązki służbowe dla pracodawcy zagranicznego niemającego w Polsce siedziby ani przedstawicielstwa, sam jest odpowiedzialny za prawidłowe naliczenie i odprowadzenie do urzędu skarbowego zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Pracownik w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskał dochód od zagranicznego pracodawcy, a za grudzień – w terminie złożenia zeznania podatkowego, powinien prawidłowo naliczyć i przekazać na rachunek urzędu skarbowego zaliczkę. Sposób obliczenia podstawy podatku określa art. 27. ust 1 ustawy o podatku dochodowym.
Wysokość zaliczki obliczana jest według najniższej stawki skali podatkowej (czyli w 2021 r. - według stawki 17%) od uzyskanego dochodu. Możliwe jest stosowanie przy obliczaniu zaliczki, zamiast najniższej stawki określonej w skali podatkowej, stawki wyższej - zamiast stawki 17% - stawki 32%, wówczas gdy podstawa obliczenia podatku w złotych przekracza 120 000 zł.
Od zaliczki nie należy pomniejszać kwoty wolnej od podatku.
Pracownik będący płatnikiem składek będzie mógł jednak skorzystać z ulgi dla klasy średniej, potrącając ulgę za miesiące, w których przychody ze stosunku pracy będą mieścić się w przedziale od 5 701 zł do 11 141 zł miesięcznie. Ulgę dla klasy średniej stosuje się tylko w przedziale rocznych przychodów od 68 412 zł do 133 692 zł. Oznacza to, że jeżeli podatnik przekroczy próg w danym roku, nawet o 1 zł, to traci on prawo do odliczenia tej ulgi, co będzie się wiązało z obowiązkiem zwrotu ulgi – dopłaty podatku w rocznej deklaracji PIT.
Podstawa prawna
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady (We) Nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące Wykonywania Rozporządzenia (We) Nr 883/2004 w sprawie Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego.
- Ustawa z dnia 27 Sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U z 2022 r. poz. 64.t.j).
- Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U z 2021 r. poz. 2430 t.j).
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
