Umowa zlecenia jest jednym z najczęściej wykorzystywanych przez strony stosunków prawnych o charakterze cywilnym. W przypadku zlecenia i umowy pracowniczej istnieją pewne podobieństwa (zarówno pracownik, jak i zleceniobiorca zobowiązują się do starannego działania), znacznie więcej jest jednak różnic między nimi. Te odrębności dotyczą również obowiązków zleceniodawcy i wykonującego zlecenie w razie przerwania umowy. Jakie są konsekwencje zaniechania realizacji umowy zlecenia? Jakie są formalności w razie porzucenia umowy zlecenia? O tym w poniższym artykule.
Umowa zlecenia – podstawy prawne
Postępowanie w zakresie nawiązywania, wykonywania i rozwiązywania umowy zlecenia uregulowano w przepisach Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny, zwanej dalej kc.
Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (art. 734 § 1 kc).
Wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia
Z tytułu wykonywania umowy zlecenia należy się wynagrodzenie (jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się o wysokość wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy). Co ciekawe, strony mogą postanowić, że umowa zlecenia będzie nieodpłatna – wykonawca może bowiem zobowiązać się do wykonania pracy bez wynagrodzenia (art. 735 § 1 kc). Jest to jedna z podstawowych różnic między zleceniem a umową o pracę, która jest zawsze odpłatna.
Wypowiedzenie umowy zlecenia
Zarówno dający, jak i przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Oznacza to, że w przypadku umowy zlecenia nie obowiązują żadne ustawowo określone okresy wypowiedzenia (strony mogą takowe jednak ustalić w postanowieniach umownych).
Jak już wspomnieliśmy powyżej, dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. W takich okolicznościach powinien jednak – zgodnie z art. 746 § 1 kc – zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia; w razie odpłatnego zlecenia jest ponadto obowiązany uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę.
Jednocześnie należy pamiętać, że Kodeks cywilny przewiduje zakaz zrzeczenia się z góry prawa do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów (art. 746 § 3 kc).
Wynagrodzenie w razie porzucenia umowy zlecenia
Należy zaznaczyć, że w obecnym stanie prawnym nie funkcjonuje instytucja porzucenia zatrudnienia, znana niegdyś z przepisów prawa pracy. Tym bardziej Kodeks cywilny nie przewiduje takiej czynności prawnej, jest to zatem potoczne określenie przypadku, w którym zleceniobiorca zaprzestaje wykonywania swoich zobowiązań względem dającego zlecenie.
Jak wygląda w takiej sytuacji kwestia wynagrodzenia? Przede wszystkim zależy to od postanowień umownych, w których ramach strony mogą praktycznie ustalić dowolne warunki, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz regulacjami Kodeksu cywilnego dotyczącymi zlecenia. W pierwszej kolejności wymaga podkreślenia, że zlecenie może być nieodpłatne (w praktyce raczej rzadko spotykane), wówczas sprawa wynagrodzenia jest bezprzedmiotowa.
W razie tzw. porzucenia zlecenia przez przyjmującego mamy do czynienia na ogół z dwoma przypadkami, mianowicie jeżeli przyjmujący zlecenie nie świadczył żadnych usług w ramach uprzednio zawartej umowy, wynagrodzenie nie przysługuje. W przeciwnym przypadku zleceniobiorcy należy wypłacić wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej etapowi realizacji określonych czynności będących przedmiotem umowy zlecenia. W tym miejscu należy pamiętać, że w odniesieniu do umów zlecenia oraz umów o świadczenie usług unormowanych innymi przepisami (do których mają zastosowanie przepisy o zleceniu) jest wymagane uwzględnienie zapisów określających minimalną stawkę godzinową dla przyjmującego zlecenie lub świadczącemu usługi. Przepisy dotyczące tego zakresu ustaleń zawiera w szczególności art. 8a Ustawy z dnia 10 października 2002 roku o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
Formalności w razie porzucenia umowy zlecenia
Wyjaśnialiśmy już, że zarówno zleceniodawca, jak i przyjmujący zlecenie mogą wypowiedzieć umowę w każdym czasie. W praktyce jednak można założyć, iż to zleceniobiorca będzie częściej skłonny dokonać „porzucenia” umowy. W istocie nie ma to większego znaczenia dla dającego zlecenie. Należy zatem rozwiązać umowę, która nie jest realizowana. Zleceniobiorcy podlegają ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu, wskutek czego rozwiązanie lub wygaśnięcie umowy zlecenia rodzi obowiązek wyrejestrowania przyjmującego zlecenie z tych ubezpieczeń.
Oczywiście – w razie braku realizacji umowy zlecenia – dający zlecenie musi dokonać adekwatnych korekt w zakresie obowiązku odprowadzania składek na podatek dochodowy od osób fizycznych na zasadach określonych w prawie podatkowym.
Wynagrodzenie oraz formalności w razie porzucenia umowy zlecenia – podsumowanie
Umowa zlecenia, mimo występowania pewnych podobieństw do umowy pracowniczej, jest cywilnoprawnym stosunkiem, mają zatem do niej zastosowanie przepisy ustawy – Kodeks cywilny. Dający zlecenie oraz osoba je przyjmująca mają prawo wypowiedzieć umowę w każdym czasie. Zleceniobiorca ma prawo do części wynagrodzenia odpowiadającej jego dotychczasowym czynnościom, należy jednak pamiętać, że jeśli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu – zarówno zleceniodawca, jak i wykonawca powinni naprawić szkodę. Dający zlecenie powinien wyrejestrować przyjmującego zlecenie z ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego, a także zaprzestać odprowadzania składek podatkowych w związku z brakiem uzyskiwania przez wykonawcę przychodu. Nie istnieje natomiast obowiązek potwierdzania faktu ustania współpracy w ramach umowy zlecenia.
