Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest dbanie o bezpieczne i higieniczne warunki pracy z uwzględnieniem obowiązujących przepisów BHP. Art. 209(1) § 1 Kodeksu pracy określa wprost, że do obowiązków pracodawcy należy m.in. wyznaczenie pracowników do zadań z zakresu BHP. Wątpliwości mogą budzić kwestie związane ze sposobem wyznaczania osób odpowiedzialnych za:
- udzielanie pierwszej pomocy,
- wykonywanie prac w zakresie zwalczania pożarów,
- organizację ewakuacji pracowników w sytuacji zagrożenia.
Czy tacy pracownicy zobowiązani są do odbycia specjalnych szkoleń? Jak może reagować pracodawca na niewywiązywanie się z tego typu obowiązków? Warto poznać szczegóły omawianego tematu.
Obowiązki pracodawcy w zakresie BHP
Kodeks pracy określa szereg obowiązków spoczywających na barkach przedsiębiorcy zatrudniającego pracowników. Do podstawowych z nich należą:
- organizacja pracy z uwzględnieniem zasad BHP;
- trzymanie pieczy nad przestrzeganiem zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym obszarze;
- zaspokajanie potrzeb odnoszących się do tego obszaru oraz dbanie o ciągły rozwój polityki zapobiegającej wypadkom w miejscu pracy oraz chorobom;
- szczególne uwzględnianie potrzeb osób młodocianych, niepełnosprawnych, kobiet w ciąży i tych karmiących piersią;
- informowanie pracowników o występujących zagrożeniach;
- dostarczanie instrukcji postępowania pracownikom w sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia.
Jeżeli w danym miejscu pracy prace wykonują pracownicy zatrudnieni u kilku pracodawców, to pracodawcy mają obowiązek współpracować ze sobą w zakresie przestrzegania zasad BHP. Ustawą regulującą takie przypadki jest art. 208 kp.
Obowiązkiem pracodawcy w obszarze udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach jest:
- zapewnienie środków potrzebnych do udzielania pierwszej pomocy, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników;
- wyznaczenie pracowników do zadań z zakresu BHP – udzielania pierwszej pomocy, zwalczania zagrożeń pożarowych i realizacji ewakuacji pracowników;
- zapewnienie źródeł łączności umożliwiających nawiązanie kontaktu ze specjalistycznymi, zewnętrznymi służbami ratunkowymi.
Wyznaczenie pracowników do zadań z zakresu BHP
Żadne przepisy nie precyzują, w jaki sposób należy dokonać wyboru pracowników, na których narzuca się obowiązek realizacji zadań z obszaru BHP. Metodologia wyboru jest dowolna, aczkolwiek warto, żeby pracodawca przy podejmowaniu decyzji wziął pod uwagę personalne predyspozycje pracowników oraz ich opinię. Naturalne jest, że cechy charakteru danych osób mogą je predysponować do objęcia takich ról ze względu na ich pewność siebie, odwagę czy spokój ducha w stresowych sytuacjach.
Przykład 1.
Prezes firmy Ubezpieczenia Od Zaraz wyznaczył pana Krzysztofa, kierownika biura, do pełnienia obowiązków z zakresu pierwszej pomocy i innych zadań BHP. Jedna z pracownic firmy w trakcie otwierania listu specjalnym nożykiem głęboko zraniła się w dłoń. Z rany zaczęła się intensywnie sączyć krew. Pan Krzysztof jako osoba wyznaczona do udzielania pierwszej pomocy podszedł do koleżanki z apteczką. Ze względu na wrodzoną wrażliwość, na widok krwi kierownik zespołu zemdlał. Pierwszej pomocy, zarówno zranionej pracownicy, jak i panu Krzysztofowi, udzielili pozostali współpracownicy.
Powyższy przypadek obrazuje, jak ważne jest wyznaczenie pracowników do zadań z zakresu BHP w sposób przemyślany i rozważny.
W sytuacji gdy pracownik powołany do pełnienia tego typu obowiązków wykazuje jawną niechęć do nich, może w sytuacji zagrożenia czyjegoś życia się nie sprawdzić. Takie nastawienie może skutkować tragicznymi konsekwencjami. Zalecane w związku z tym jest, żeby przedsiębiorca wziął pod uwagę opinię zatrudnionych przez siebie osób. Możliwość konsultacji z pracownikami tego tematu może ułatwić proces podjęcia takiej decyzji, aczkolwiek ostatecznie jest to ustalenie jednostronne (osobą decyzyjną pozostaje pracodawca).
Sposób wyznaczenia pracowników odpowiedzialnych za BHP
Wyznaczenie pracowników do zadań z zakresu BHP powinno mieć skutek oczywisty. W praktyce oznacza to, że powinno się określić z imienia i nazwiska pracowników odpowiedzialnych za omawiany obszar. Ze względu na charakter roli nie dojdzie tutaj do złamania przepisów ustawy RODO poprzez wskazanie, z wykorzystaniem danych osobowych, osoby odpowiedzialnej za zadania z obszaru BHP.
Osoby powołane do pełnienia takiej roli są przypisane do niej do odwołania.
Argumentami pracownika, za niepodjęciem się odpowiedzialności w ramach omawianej roli, mogą być:
- przeciwwskazania lekarskie,
- wrażliwość,
- niska odporność na sytuacje stresogenne,
- tendencje do omdleń na widok krwi itp.
Wymogi wobec pracowników
Osoby powołane do realizacji zadań z obszaru BHP muszą posiadać odpowiednie przeszkolenie. Jego rodzaj jest zależny od obszaru powierzonej odpowiedzialności danej osoby. Przedsiębiorcy najczęściej decydują się na skorzystanie z usług profesjonalnych firm szkoleniowych, które potrafią dobrać odpowiedni rodzaj szkolenia do zapotrzebowania.
Konsekwencje za nienależyte wykonywanie obowiązków
Wyznaczenie pracowników do zadań z zakresu BHP nakłada na wskazane osoby pewne obowiązki, za które ponoszą one odpowiedzialność. W przypadku niewywiązywania się ze swoich obowiązków lub nienależytego ich wykonywania pracodawca ma prawo wyciągać konsekwencje. Przepisy Kodeksu pracy dopuszczają w takich sytuacjach stosowanie przez przedsiębiorcę zapisów art. 108 stanowiącego, że przedsiębiorca ma prawo nałożyć na takich pracowników karę:
- upomnienia,
- nagany lub
- pieniężną.
Odpowiedzialny pracodawca powinien respektować i wdrażać w życie przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Mogą one przede wszystkim zapobiec potencjalnym wypadkom w miejscu pracy, lecz także pomóc w udzieleniu pierwszej pomocy w sytuacji gdy do takiego wypadku już dojdzie. Wyznaczenie pracowników do zadań z zakresu BHP ma na celu ograniczenie zjawiska „rozmywania się odpowiedzialności” za sytuacje ciężkie oraz stresogenne.
