Mikrorachunek podatkowy dla działalności i najmu prywatnego

W 2019 roku wszystkie opłaty danin na rzecz budżetu państwa podatnik realizował na specjalne konta urzędu skarbowego właściwego ze względu na adres zamieszkania osoby fizycznej albo siedziby firmy – w odniesieniu do osób prawnych. Znaczna część podatników dokonywała wpłat podatków na wiele różnych kont. Z kolei wpłat pozostałych należności budżetowych dokonywano na jeszcze inne konta. Częściowe rozwiązanie tej kwestii prawodawca wprowadził z dniem 1 stycznia 2020 roku wprowadzając tzw. indywidualny mikrorachunek podatkowy.

Cel wprowadzenia mikrorachunku podatkowego

Jeszcze w 2019 roku podatnicy byli zobowiązani wpłacać różne typy zobowiązań publicznoprawnych na różne konta bankowe właściwego urzędu skarbowego. To jednak tylko jeden problem.

Niekiedy zmiana miejsca zamieszkania osoby fizycznej (osób fizycznych będących wspólnikami spółek osobowych) powodowała konieczność zidentyfikowania nowego, właściwego urzędu skarbowego, na którego konta podatnik dokonywał zapłat zobowiązań lub zaległości podatkowych.

W przypadku spółek kapitałowych także miało miejsce sporo przypadków, w których spółka zmieniała adres siedziby. To pociągało za sobą odnalezienie nowego urzędu skarbowego, który swoim zasięgiem terytorialnym obejmował adres siedziby tej spółki.

Skutkowało to ciągłym generowaniem dwóch podstawowych problemów podatników:

1. dokonywanie wpłat podatków na niewłaściwe konto bankowe właściwie zidentyfikowanego przez podatnika urzędu skarbowego,
2. dokonywanie wpłat podatków na konto niewłaściwie zidentyfikowanego przez podatnika urzędu skarbowego.

Indywidualny mikrorachunek podatkowy od 1 stycznia 2020 roku

Zgodnie z art. 61b § 1 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 roku poz. 1540 z późn. zm. zwanej dalej ustawą Ordynacja podatkowa) – wpłata podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych dokonywana na rachunek urzędu skarbowego jest realizowana:

• przy użyciu rachunku bankowego urzędu skarbowego albo
• identyfikującego podatnika, płatnika lub urząd skarbowy indywidualnego mikrorachunku podatkowego.

Indywidualny mikrorachunek podatkowy jako konto bankowe przypisane do podatnika dla wpłat niektórych rodzajów podatków funkcjonuje od 1 stycznia 2020 roku.

Jest to specjalny rachunek bankowy, który przeznaczony jest dla każdego podatnika prowadzącego jakąkolwiek działalność na terytorium RP, a także dla osoby fizycznej nieprowadzącej żadnej działalności.

Podmiotami, które mają obowiązek wpłaty niektórych rodzajów podatków na indywidualny mikrorachunek podatkowy, są:

1. osoby fizyczne zamieszkujące w Polsce i nieprowadzące żadnej działalności gospodarczej, osiągające dochody niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej;
2. osoby fizyczne prowadzące na terytorium Polski działalność gospodarczą pod różną formą (indywidualnie bądź jako wspólnik spółki osobowej lub kapitałowej);
3. osoby prawne prowadzące na terytorium Polski działalność gospodarczą;
4. płatnicy podatków (składek ZUS) prowadzący albo nieprowadzący działalności gospodarczej;
5. podmioty zarejestrowane dla celów VAT w Polsce, nieposiadające siedziby firmy ani stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej;
6. pozostałe wyżej niewymienione podmioty.

Struktura indywidualnego mikrorachunku podatkowego

Jak mówi art. 61b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa struktura indywidualnego mikrorachunku podatkowego jest zgodna z formatem numeru rachunku bankowego i zawiera:

1. liczbę kontrolną;
2. numer rozliczeniowy jednostki organizacyjnej banku;
3. numer porządkowy rachunku bankowego, w którego skład wchodzi identyfikator podatkowy podatnika lub płatnika albo kod urzędu skarbowego.

W jaki sposób odnaleźć indywidualny numer mikrorachunku podatkowego?

Standard numeru indywidualnego mikrorachunku podatkowego jest taki sam jak tradycyjny, polski numer rachunku bankowego i składa się z 26 cyfr.

Numer mikrorachunku podatkowego udostępniany jest po podaniu przez podatnika lub płatnika właściwego identyfikatora podatkowego. Wygenerowanie mikrorachunku można przeprowadzić pod poniższym linkiem: 

• Generator mikrorachunku podatkowego.

Jakie zobowiązania podatkowe i inne można wpłacać na indywidualny mikrorachunek podatkowy?

Wykaz wszelkich tytułów podatkowych dotyczących wpływów na indywidualny mikrorachunek podatkowy dostępny jest w Rozporządzeniu Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 6 kwietnia 2021 roku w sprawie rodzajów podatków, opłat lub niepodatkowych należności budżetowych, których wpłata jest realizowana przy użyciu mikrorachunku podatkowego.

Podstawowe kategorie podatków, z których tytułu podatnik może zapłacić zobowiązanie podatkowe na konto swojego mikrorachunku podatkowego, zaprezentowano w poniższej tabeli.

Wyraźnie widać, że wiele popularnych zobowiązań podatkowych jak na razie nie można wpłacać na konto indywidualnego mikrorachunku podatkowego. Są to m.in.:

1. podatek od czynności cywilnoprawnych – PCC,
2. podatek akcyzowy,
3. podatek od spadków i darowizn,
4. podatek od gier,
5. pozostałe.

Indywidualny mikrorachunek podatkowy dla najmu prywatnego

Osoby fizyczne posiadające miejsce zamieszkania lub stałe miejsce pobytu na terytorium RP, które posiadają nr PESEL, są zobowiązane wpłacać wymienione powyżej zobowiązania podatkowe na konto swojego indywidualnego mikrorachunku podatkowego, gdzie właściwym identyfikatorem będzie nr PESEL.

Dlaczego nie NIP? Dlatego, że osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej pod żadną formą używa nr PESEL do wygenerowania własnego mikrorachunku i na takie konto wpłaca niektóre zobowiązania podatkowe.

Jeżeli osoba ta wynajmuje prywatnie mieszkanie, składnik majątku osobistego oraz inną rzecz, a wynajem ten będzie sklasyfikowany do źródła przychodu nieodnoszącego się do przychodów z działalności gospodarczej, wówczas właściwym identyfikatorem dla wygenerowania mikrorachuku będzie nr PESEL.

Jeżeli jednak poza wynajmem prywatnych składników majątku, nienależących do firmy osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą w jakiejkolwiek formie (np. będąc wspólnikiem spółki, będąc jedynie płatnikiem składek albo inkasentem posiadającym nadany NIP), w takim wypadku właściwym identyfikatorem dla wygenerowania mikrorachunku będzie NIP.

Przykład 1.

Osoba fizyczna nie prowadzi działalności gospodarczej, nie jest też płatnikiem podatku ani składek ZUS. W grudniu 2021 roku rozpoczęła wynajem prywatnego mieszkania. Dodatkowo pracuje na umowę o pracę. Według jakiego identyfikatora osoba ta powinna wygenerować indywidualny mikrorachunek podatkowy?

W analizowanych okolicznościach osoba fizyczna powinna wygenerować mikrorachunek podatkowy według nr PESEL.

Przykład 2.

Osoba fizyczna nie prowadzi działalności gospodarczej, nie jest też płatnikiem podatku ani składek ZUS. W styczniu 2022 roku rozpoczęła wynajem prywatnego garażu. Dodatkowo pracuje na umowę zlecenie oraz osiąga przychody z tytułu umowy o dzieło. Według jakiego identyfikatora osoba ta powinna wygenerować mikrorachunek podatkowy?

W analizowanych okolicznościach osoba fizyczna powinna wygenerować mikrorachunek podatkowy według nr PESEL.

Najem prywatny i działalność gospodarcza

Podatnik, któremu nadano NIP z tytułu rejestracji i zainicjowania działalności gospodarczej jako osoba fizyczna prowadząca działalność jest zobligowany do wpłat powyższych zobowiązań podatkowych na konto mikrorachunku podatkowego, gdzie właściwym identyfikatorem będzie NIP.

Rozpoczęcie działalności gospodarczej może nastąpić także w momencie nabycia udziałów w spółkach osobowych czy kapitałowych.

Warto podkreślić, że istnieją przypadki, gdy podatnik rozpoczyna opłacanie składek ZUS oraz podatku PIT-4R – staje się wtedy płatnikiem podatku lub składek ZUS, a to powoduje, że nabywa NIP. W takim wypadku także będzie zobligowany do wpłat powyższych zobowiązań podatkowych na konto mikrorachunku podatkowego, gdzie właściwym identyfikatorem będzie NIP.

Przykład 3.

Osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą jako wspólnik spółki z o.o. Dodatkowo wynajmuje prywatny lokal niemieszkalny. Według jakiego identyfikatora osoba ta powinna wygenerować mikrorachunek podatkowy?

W powyższym przypadku osoba fizyczna powinna wygenerować mikrorachunek podatkowy według identyfikatora NIP.

Przykład 4.

Osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej udzieliła pożyczki innej osobie fizycznej. Ponadto pracuje na umowę o pracę. Według jakiego identyfikatora osoba ta powinna wygenerować mikrorachunek podatkowy?

W powyższym przypadku osoba fizyczna powinna wygenerować mikrorachunek podatkowy według identyfikatora NIP. Osoba ta stała się płatnikiem podatku w momencie rozpoczęcia uzyskiwania przychodu, którego opodatkowanie wymaga występowania w roli płatnika podatku dochodowego.

Przykład 5.

Osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej rozpoczęła wynajmowanie dwóch prywatnych mieszkań. Ponadto uzyskuje ona wyłącznie przychody z umowy o dzieło. Z tego powodu rozpoczęła opłacanie dobrowolnych składek ZUS oraz składki ubezpieczenia zdrowotnego. Osoba opłaca zryczałtowany podatek od wynajmu na mikrorachunek wygenerowany z użyciem nr PESEL. Według jakiego identyfikatora osoba ta powinna wygenerować mikrorachunek podatkowy?

W powyższym przypadku osoba fizyczna powinna wygenerować indywidualny mikrorachunek podatkowy według identyfikatora NIP. Osoba ta stała się płatnikiem składek ZUS w momencie rejestracji do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Dalsze wpłacanie na mikrorachunek wygenerowany z użyciem nr PESEL jest nieprawidłowe. Dodatkowo powinna skontaktować się z właściwym urzędem skarbowym ze względu na miejsce zamieszkania i wyjaśnić kwestię wpłaty na nieprawidłowe konto mikrorachunku podatkowego.

Zwrot podatku a indywidualny mikrorachunek podatkowy

Indywidualny mikrorachunek podatkowy służy wyłącznie do wpłacania niektórych zobowiązań podatkowych i pozostałych opłat zaklasyfikowanych jako wpływy do budżetu państwa. Nie stanowi on narzędzia, za pomocą którego podatnik może wnioskować o zwrot podatku.

Co z zaległościami podatkowymi?

Zgodnie z art. 62 § 1–§ 5 ustawy Ordynacja podatkowa, jeżeli na podatniku ciążą zobowiązania podatkowe z różnych tytułów, dokonaną wpłatę zalicza się na poczet podatku zgodnie ze wskazaniem podatnika, a w przypadku braku takiego wskazania – na poczet zobowiązania podatkowego o najwcześniejszym terminie płatności spośród wszystkich zobowiązań podatkowych podatnika.

Z kolei gdy na podatniku ciążą zobowiązania podatkowe, których termin płatności upłynął, dokonaną wpłatę zalicza się na poczet zaległości podatkowej o najwcześniejszym terminie płatności we wskazanym przez podatnika podatku, a w przypadku braku takiego wskazania lub braku zaległości podatkowej we wskazanym podatku – na poczet zaległości podatkowej o najwcześniejszym terminie płatności spośród wszystkich zaległości podatkowych podatnika.

Powyższy sposób potrącenia najstarszych zaległości w konkretnym rodzaju podatku stosowany jest także do podatników, płatników, którzy dokonują wpłat na poczet rat, na jakie rozłożono podatek lub zaległość podatkową wraz z odsetkami za zwłokę oraz rat podatku.

Z kolei gdy na podatniku ciążą:

• koszty doręczonego upomnienia, dokonaną wpłatę zalicza się w pierwszej kolejności na poczet tych kosztów;
• zobowiązania z tytułu zaliczek na podatek, dokonaną wpłatę zalicza się na poczet zaliczki, począwszy od zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności.

Co niezwykle ważne, powyższy przepis § 1 znajduje zastosowanie również w razie dokonywania przez podatnika wpłat na poczet rat (w związku z decyzją organu skarbowego o rozłożeniu podatku lub zaległości podatkowej na raty), wraz z odsetkami za zwłokę oraz rat podatku. Powyższe uregulowania ws. potrąceń należy stosować także, jeżeli wpłaty są dokonywane przez:

• płatników,
• inkasentów,
• następców prawnych,
• osoby trzecie.