Podatnicy decydujący się na założenie działalności gospodarczej muszą wybrać m. in. sposób jej opodatkowania. Wśród wielu dostępnych form, najpopularniejszą jest progresywny podatek dochodowy. W artykule wskazujemy czym się on charakteryzuje i w jaki sposób jest wyliczany.
Progresywny podatek dochodowy - skala podatkowa
Progresywny podatek dochodowy, zwany inaczej skalą podatkową albo podatkiem na zasadach ogólnych, uzależnia stawkę podatku od wysokości dochodu. Przychody uzyskiwane do przekroczenia progu podatkowego są opodatkowane stawką w wysokości 12%, natomiast powyżej tej kwoty - 32%. Przy obliczaniu podatku należy wziąć pod uwagę kwotę wolną od podatku. Dopiero po jej przekroczeniu podatnik może być zobowiązany do opłacania zaliczek na podatek dochodowy.
Progresywny podatek dochodowy - zaliczki miesięczne i kwartalne
Podatnik, który wybrał podatek dochodowy rozliczany na zasadach ogólnych, zobowiązany jest do samodzielnego obliczania miesięcznej lub kwartalnej zaliczki. W przypadku trybu miesięcznego, należy ją wpłacać do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni, natomiast przy rozliczeniu kwartalnym - do 20 dnia każdego miesiąca następującego po kwartale, za który jest ona wpłacana. Zaliczki za ostatni miesiąc lub ostatni kwartał roku podatkowego wpłacane są do 20 stycznia następnego roku.
W przypadku wyboru kwartalnego sposobu wpłacania zaliczki informacje o takim wyborze wskazuje się w zeznaniu rocznym PIT-36, PIT-36L oraz PIT-28 składanym za rok podatkowy, w którym był stosowany kwartalny sposób wpłacania zaliczek.
Obowiązek wpłaty zaliczki przy opodatkowaniu wg zasad ogólnych powstaje po raz pierwszy w miesiącu, w którym dochód z działalności przekroczył kwotę wolną od podatku, a wartość podatku jest większa niż przysługujące odliczenia.
Progresywny podatek dochodowy - schemat wyliczania zaliczki w 2024
Schemat wyliczenia zaliczki przy nieprzekroczeniu I progu podatkowego (120 000 zł):
- przychód od początku roku - koszty jego uzyskania = dochód
- dochód - strata z lat ubiegłych (jeżeli występuje) - suma zapłaconych składek na ubezpieczenie społeczne (pod warunkiem, że nie zostały ujęte w KPiR) = dochód do opodatkowania
- podstawa opodatkowania (dochód zaokrąglony do pełnych złotych)
- podstawa opodatkowania * 12% - kwota zmniejszająca podatek = podatek od początku roku
- podatek od początku roku - zaliczki zapłacone w poprzednich miesiącach = zaliczka za dany miesiąc bądź kwartał
- kwota należna do urzędu skarbowego (zaliczka za dany miesiąc bądź kwartał zaokrąglona do pełnych złotych).
Schemat wyliczenia zaliczki po przekroczeniu I progu podatkowego:
- Przychód od początku roku - koszty od początku roku = dochód
- dochód - strata z lat ubiegłych - suma zapłaconych składek na ubezpieczenie społeczne (o ile nie były zaliczane w kosztach w KPiR) = podstawa obliczenia podatku.
- podstawę obliczenia podatku (dochód) zaokrąglamy do pełnych złotych
- podstawa 120.000 zł x 12% + nadwyżka ponad 120.000 zł x 32% - kwota zmniejszająca podatek = podatek od początku roku
- podatek od początku roku - zaliczki zapłacone w poprzednich miesiącach = zaliczka za dany miesiąc/kwartał.
- kwota należna do urzędu skarbowego (zaliczka za dany miesiąc bądź kwartał zaokrąglona do pełnych złotych).
Pomimo przekroczenia II progu podatkowego podatnik ma prawo do odliczenia kwoty zmniejszającej podatek ponieważ ma ona wartość stałą i wynosi 3.600 zł.
Kwota wolna od podatku w 2024 roku
W 2024 roku kwota wolna od podatku pozostaje na poziomie 30 000 zł. Oznacza to, że osoby, których roczny dochód nie przekroczy tej kwoty, nie płacą podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). Kwota wolna jest odliczana od dochodu (przychodu pomniejszonego o koszty jego uzyskania), a nie od przychodu.
Kwota wolna od podatku w 2021 i 2022 roku
Do końca 2021 roku, wysokość kwoty zmniejszającej podatek uzależniona była od wysokości dochodu:
Podstawa opodatkowania (dochód) | Kwota zmniejszająca podatek w 2021 roku |
| nieprzekraczająca kwoty 8000 zł | 1360 zł |
od 8000 zł i nieprzekraczająca kwoty 13 000 zł | 1.360 zł pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru: 834 zł 88 gr × (podstawa obliczenia podatku - 8.000 zł) ÷ 5.000 zł |
wyższa od 13 000 zł i nieprzekraczająca kwoty 85 528 zł | 525 zł 12 gr |
wyższa od 85 528 zł i nieprzekraczająca kwoty 127 000 zł | 525 zł 12 gr pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru: 525 zł 12 gr × (podstawa obliczenia podatku - 85.528 zł) ÷ 41 472 zł |
| wyższa od 127 000 zł | nie występuje |
Od 2022 roku kwota zmniejszająca podatek zarówno w zaliczkach na podatek jak i w zeznaniu rocznym jest wartością stałą. W zaliczkach od stycznia do maja 2022 roku lub za I kwartał 2022 roku kwota ta wynosi 5.100 zł czyli 30.000 * 17%. Natomiast w związku z wejściem w życie zmian Polskiego Ładu 2.0 kwota ta została zmniejszona w związku z obniżką stawki podatku w I progu podatkowym i od zaliczki za czerwiec lub II kwartał 2022 roku wynosi 3.600 zł czyli 30.000 * 12%.
Omawiana forma opodatkowania umożliwia rozliczanie się wraz z małżonkiem bądź na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci. Istnieje również możliwość skorzystania z ulg np. na dzieci, rehabilitacyjnych czy dla osób osiągających dochody za granicą.
