Osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą może przekształcić ją w spółkę kapitałową z wielu powodów. Może to być rozwój i rozrost przedsiębiorstwa, chęć uniknięcia odpowiedzialności za zobowiązania całym swoim majątkiem lub też konieczność przeprowadzenie optymalizacji podatkowej. Dotąd najczęściej wybieraną formą transformacji była ta prowadząca do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Aktualnie ten trend może się nieco zmienić na korzyść nowego podmiotu gospodarczego wprowadzonego do Kodeksu spółek handlowych 1 lipca 2021 roku. Prosta spółka akcyjna jest „prostszą” formą spółki akcyjnej nie tylko w nazwie, lecz także w praktyce, zawierającą wiele elementów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wprowadzającą niektóre rozwiązania charakterystyczne dla spółek osobowych. Jak czytamy w uzasadnieniu nowelizacji, nowa spółka akcyjna przeznaczona została z myślą o start-upach. Czym jest prosta spółka akcyjna i czy przekształcenie JDG w prostą spółkę akcyjną się „opłaca”? O tym poniżej.
Prosta spółka akcyjna (dalej również jako PSA) stanowi trzeci rodzaj spółki kapitałowej. W założeniach jest to nowoczesna forma prowadzenia działalności przeznaczona dla innowacyjnych przedsięwzięć, w szczególności start-upów i firm high-tech. W odróżnieniu od pozostałych spółek kapitałowych jej założenie i prowadzenie są tańsze i mniej skomplikowane. Charakter tej formy powinien więc stanowić zachętę dla młodych przedsiębiorców stawiających pierwsze kroki w biznesie do próby przedstawienia swojego biznesu szerszej publice. Należy się więc spodziewać, że w niedalekiej przyszłości duża grupa osób prowadzących jednoosobowe działalności w branżach „kreatywnych” zdecyduje się na przekształcenie swojego przedsiębiorstwa w tę właśnie spółkę.
Prosta spółka akcyjna – czym właściwie jest?
Prosta spółka akcyjna jest bardzo świeżym tworem prawa handlowego wprowadzonym do Kodeksu spółek handlowych (dalej jako ksh) w lipcu 2021 roku. Wiele osób nie zdążyło się jeszcze z nią zapoznać, dlatego w tym akapicie postaramy się nieco przybliżyć jej konstrukcję.
Samo założenie PSA może odbyć się przez internet za pośrednictwem systemu S24 (https://ekrs.ms.gov.pl/s24). Mimo że domyślnym sposobem zawarcia umowy spółki jest dokonanie tego w formie aktu notarialnego, to Kodeks spółek handlowych dopuszcza również jej zawarcie przy wykorzystaniu wzorca umowy (sposób ten jest darmowy). Należy jednak pamiętać, że w przypadku wykorzystania wzorca, na pokrycie akcji pierwszej emisji wnosi się wyłącznie wkłady pieniężne.
Na plus nowej spółki działa również fakt, iż w odróżnieniu od pozostałych spółek kapitałowych PSA nie ma kapitału zakładowego, a akcyjny, zbudowany z wkładów wniesionych przez akcjonariuszy tytułem objęcia akcji. Minimalna wartość kapitału wynosi jedną złotówkę. W spółce z o.o. jest to 5 tys. zł, natomiast w spółce akcyjnej 100 tys. zł. Dodatkowo w PSA istnieje możliwość przyznania akcji spółki za wkład niepieniężny (czego nie można zrobić w SKA i SA), nieprzeznaczony na kapitał akcyjny, np. w postaci świadczenia pracy lub usług.
Kolejną zaletą PSA jest z całą pewnością prostota w zarządzaniu firmą. Przedsiębiorca nie ma obowiązku powoływania rady nadzorczej czy zlecania kontroli sprawozdań biegłemu rewidentowi. Co więcej, założyciele spółki mają możliwość wyboru modelu systemu organizacyjnego spółki. Może to być tzw. model dualistyczny, który zakłada powołanie zarządu spółki jako organu zarządczego oraz rady nadzorczej posiadającej funkcje kontrolne. Drugim modelem jest ten monistyczny. W jego ramach akcjonariusze spółki powołują radę dyrektorów, która skupia w sobie kompetencje zarządcze i nadzorcze. Rada dyrektorów może składać się z jednego albo większej liczby członków. W przypadku powołania tylko jednego dyrektora będzie on odpowiednikiem jednoosobowego zarządu i jednoosobowej „rady nadzorczej”. Kodeks spółek handlowych przewiduje możliwość zmiany systemów zarządczych w trakcie trwania spółki.
Dodatkowo uchwały akcjonariuszy mogą być podejmowane osobiście na walnym zgromadzeniu lub poza nim na piśmie albo przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej. Akcjonariusze mogą głosować przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, o ile zostały one wskazane w umowie spółki albo wszyscy akcjonariusze wyrazili na to zgodę.
Młodzi przedsiębiorcy powinni zwrócić uwagę na elastyczność nie tylko w zakładaniu spółki, lecz także w kwestii jej rozwiązania. Kodeks spółek handlowych wprowadził uproszczony proces likwidacji spółki, m.in. poprzez wprowadzenie wymogu wyłącznie jednego ogłoszenia o otwarciu likwidacji, trzymiesięcznego terminu na zgłaszanie roszczeń przez wierzycieli oraz brak ustawowego okresu karencji warunkującego możliwość podziału majątku pomiędzy akcjonariuszy. Możliwe jest również wykreślenie prostej spółki akcyjnej z KRS bez przeprowadzania likwidacji w sytuacji, w której uchwała walnego zgromadzenia przewiduje przejęcie całego majątku spółki przez oznaczonych akcjonariuszy (z obowiązkiem zaspokojenia wierzycieli i pozostałych akcjonariuszy).
Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w prostą spółkę akcyjną
Przekształcenie JDG w prostą spółkę akcyjną w zasadzie nie różni się od przekształcenia JDG w inną spółkę kapitałową. Polega ono na zmianie formy działalności gospodarczej przy zastosowaniu niejako sukcesji uniwersalnej (nie jest to właściwa sukcesja uniwersalna, gdyż nie dochodzi do utraty odrębności podmiotowej przez przedsiębiorcę). Przekształcenie polega na transferze ogółu praw i obowiązków przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną na spółkę jako osobę prawną. Spółka przejmuje więc cały majątek dotychczasowego przedsiębiorstwa, jego zobowiązania i wierzytelności, jak również zezwolenia, licencje czy koncesje.
Jednoosobową działalność gospodarczą można przekształcić wyłącznie w jednoosobową spółkę kapitałową.
Przekształcenie firmy zamiast tworzenia nowego podmiotu prawa handlowego ma to do siebie, że zachowana zostaje ciągłość prowadzenia działalności. Dzięki temu przedsiębiorca nie traci wiarygodności w oczach kontrahentów, inwestorów czy instytucji finansowych. Dużą zaletą takiego rozwiązania jest także ograniczenie odpowiedzialności osoby fizycznej prowadzącej firmę. Działanie pod jednoosobowym przedsiębiorstwem wiąże się z ponoszeniem nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązania firmy, w tym także z majątku prywatnego. Natomiast w spółkach kapitałowych wspólnicy nie ponoszą takiej odpowiedzialności. Co do zasady ponosi je tylko spółka lub – w wyjątkowych okolicznościach – również członkowie jej organu zarządczego (tut. członkowie zarządu lub rady dyrektorów).
Proces przekształcania JDG
Proces przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę prawa handlowego możliwe jest na podstawie art. 584[1] i nast. ksh. Pierwszym i najistotniejszym etapem przekształcenia jest przygotowanie jego planu. Plan ten wymaga sporządzenia go w formie aktu notarialnego. W szczególności musi zawierać ustalenie wartości bilansowej majątku przedsiębiorstwa na określony dzień w miesiącu poprzedzający sporządzenie planu przekształcenia. Do planu należy dołączyć:
- projekt oświadczenia o przekształceniu przedsiębiorcy;
- projekt aktu założycielskiego spółki przekształconej;
- wycenę składników majątku przedsiębiorcy;
- sprawozdanie finansowe.
Następnie przekształcany przedsiębiorca musi zlecić weryfikację planu przekształcenia biegłemu rewidentowi. Jest on wyznaczany przez sąd rejestrowy na wniosek przedsiębiorcy. Ma za zadanie dokonać oceny poprawności i rzetelności sporządzonej dokumentacji w terminie nieprzekraczającym dwóch miesięcy. Po wydaniu pozytywnej opinii biegłego rewidenta przedsiębiorca musi złożyć oświadczenie o przekształceniu przedsiębiorcy sporządzone w formie aktu notarialnego. Oświadczenie to powinno zawierać co najmniej rodzaj nowej spółki, wysokość kapitału akcyjnego oraz dane członków zarządu lub rady dyrektorów spółki przekształconej. Po powołaniu członków organów spółki oraz zawarciu umowy spółki lub podpisaniu statutu przedsiębiorca może złożyć do KRS wniosek o rejestrację spółki i wykreślenie przedsiębiorcy przekształcanego z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Wniosek do Sądu Rejestrowego musi zostać złożony w ciągu sześciu miesięcy od podpisania aktu założycielskiego.
Należy pamiętać, że oprócz samego przekształcenia działalności w spółkę zadbać trzeba również o kwestie związane z ZUS-em i urzędem skarbowym. Przede wszystkim przedsiębiorca powinien wyrejestrować się dotychczasowego ubezpieczenia z tytułu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej i zgłosić do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z nowym kodem tytułu ubezpieczenia. Co więcej, jeżeli spółka ma zostać czynnym płatnikiem podatku od towarów i usług, musi złożyć w urzędzie skarbowym wniosek o rejestrację do VAT.
Ile kosztuje przekształcenie JDG w prostą spółkę akcyjną?
Mimo prostej ścieżki przekształceniowej może ona okazać się nie najtańsza. Przedsiębiorca w przypadku przekształcenia nie ma możliwości skorzystania z internetowej rejestracji spółki oraz sporządzenia umowy na sądowym wirtualnym wzorcu. Musi się więc liczyć z kosztami pomocy notariusza, biegłego rewidenta, a w razie problemów również prawnika, który przeprowadzi go przez omawianą ścieżkę.
Koszty mogą się zacząć już przy ustalaniu wartości bilansowej majątku firmy. Jeżeli przedsiębiorstwo było rozbudowane i posiadało pokaźny majątek, najlepszym wyjściem jest skorzystanie z pomocy biegłego rewidenta. Koszt takiej usługi zależy od indywidualnej problematyki zagadnienia oraz od samego biegłego. W praktyce należy się spodziewać ceny oscylującej między 500 a 2 tys. zł.
Kolejnym kosztem jest ten związany z przygotowaniem planu przekształcenia. Z racji tego, że akt ten wymaga formy notarialnej, należy przygotować się na wydatek rzędu 200 zł. Należy pamiętać, że plan przekształcenia musi zostać zbadany przez biegłego rewidenta. W tym wypadku jednak biegłego wyznacza sąd na wniosek przedsiębiorcy. Sam wniosek związany jest z koniecznością wniesienia opłaty w wysokości 300 zł. Do tego doliczyć trzeba wynagrodzenie biegłego. Wysokość jego honorarium ustalana jest przez sąd rejestrowy, zazwyczaj w tego typu przypadkach zaczyna się od 1,5 tys. zł.
Następnie należy kolejny raz odwiedzić kancelarię notarialną w celu sporządzenia oświadczenia o zamiarze przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej w prostą spółkę akcyjną oraz umowy spółki. Koszt oświadczenia to około 250 zł, natomiast poświadczenie notarialne umowy uzależnione jest od wysokości wniesionych wkładów do spółki oraz liczby stron umowy. Koszt wypisu aktu notarialnego wynosi natomiast 6 zł za każdą rozpoczętą stronę.
Złożenie wniosku rejestracyjnego do KRS wiąże się z opłatą 500 zł plus 100 zł za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Nie jest to jednak koniec wydatków, gdyż pozostają jeszcze kwestie podatkowe. Przekształcenie spółki może wiązać się z obowiązkiem uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych w wysokości 0,5%. Z kolei opłata pobierana przy zgłoszeniu spółki do rejestru czynnych podatników VAT wynosi 170 zł.
Prosta spółka akcyjna – podsumowanie
Prosta spółka akcyjna jest nowoczesnym rozwiązaniem przeznaczonym dla start-upów i stale rozwijających się firm z sektora high-tech. Łatwość w jej rejestracji i prowadzeniu oraz minimalny formalizm w procesie pozyskiwania nowych akcjonariuszy na pewno przyczyni się do powstania wielu nowych firm prowadzonych w omawianej formie. Z uwagi na charakter PSA i jej przeznaczenie nie będzie ona jednak idealnym rozwiązaniem dla każdej działalności. Jeżeli przedsiębiorca nie prowadzi działalności kreatywnej, przekształcanie jednoosobowej firmy w ten rodzaj spółki może okazać się zgubny. Dodatkowo należy zastanowić się nad „opłacalnością” samego przekształcenia. Proces ten należy liczyć w tysiącach złotych, co porównując do minimalnych kosztów pobieranych przy internetowej rejestracji nowej spółki, nie wygląda na nad wyraz korzystny.
