Tajemnica przedsiębiorstwa a dostęp do informacji publicznej

Jak na gruncie prawnym zdefiniować tajemnicę przedsiębiorstwa? Jakie aspekty powinny znaleźć się pod jej ochroną, a także jak ma się tajemnica przedsiębiorstwa w temacie dostępu do informacji publicznej?

Tajemnica przedsiębiorstwa - definicja

Na wstępie należy zdefiniować pojęcie tajemnicy przedsiębiorstwa. W ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej – u.z.n.k.), w art. 11 ust. 2 ustawy, określono, że pod pojęciem tajemnicy przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.

Prawo dostępu do informacji publicznej a ograniczenia ustawowe

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (dalej – Konstytucja RP), która jest źródłem praw i obowiązków obywatela, w art. 61 określa jego prawo dostępu do informacji publicznej. Prawo to obejmuje możliwość uzyskiwania informacji o działalności organów i osób publicznych, działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, jak również innych osób i jednostek organizacyjnych, w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub mieniem Skarbu Państwa. Ograniczenie tego prawa, wskazane w art. 61 ust. 3 Konstytucji RP, możliwe jest wyłącznie w drodze ustawy, mając na względzie prawa i wolności innych osób oraz podmiotów gospodarczych, a także ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.

Przykładem takiego ograniczenia prawa dostępu do informacji publicznej jest art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r., o dostępie do informacji publicznej (dalej – u.d.i.p.). Przywołany przepis wprowadza ustawowe ograniczenie prawa dostępu do informacji publicznej ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorstwa. Co więcej, ograniczenie to nie zachodzi, w przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnuje z przysługującego mu prawa. 

Mimo wprowadzenia odpowiedniego przepisu, występują jednak różne sytuacje, w których to wnioskodawca występując z żądaniem udostępnienia informacji, która w jego ocenie jest informacją publiczną, żąda jej udzielenia przez przedsiębiorcę wykonującego zadania publiczne lub otrzymującego środki publiczne, zaś przedsiębiorca powołując się na tajemnicę przedsiębiorstwa, stoi na stanowisku, że zachodzi ustawowe ograniczenie tego prawa i odmawia udostępnienia informacji. Oba zagadnienia są przedmiotem licznego orzecznictwa sądów administracyjnych. Przedsiębiorca, by móc powołać się na ograniczenie prawa do informacji publicznej, zawartego w art. 5 ust. 2 u.d.i.p., musi wykazać spełnienie przesłanki formalnej oraz materialnej. „Przesłanka formalna wyraża się w zamanifestowaniu woli konkretnego przedsiębiorcy utajnienia określonych informacji. Z kolei przesłanka materialna polega na tym, że informacje objęte tajemnicą przedsiębiorcy powinny stanowić informacje, których ujawnienie mogłoby mieć wpływ na jego sytuację ekonomiczną, jakkolwiek nie muszą mieć same w sobie wartości gospodarczej.” – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 marca 2024 r., sygn. akt III OSK 2473/22. 

Przedsiębiorca musi zatem już wcześniej podjąć odpowiednie kroki, w celu utajnienia informacji, która w jego ocenie posiada wartość gospodarczą, a której to ujawnienie może powodować powstanie szkody. Warto dodać, że przywołany powyżej przepis ustawy o dostępie do informacji publicznej, jest wyjątkiem od zasady dostępu do informacji publicznych.

Tajemnica przedsiębiorstwa w orzecznictwie sądowym

Tajemnica przedsiębiorstwa to informacje poufne, zastrzeżone przez przedsiębiorcę, wykonującego zadania władzy publicznej i gospodarującego mieniem komunalnym lub mieniem Skarbu Państwa, które w praktyce mogą prowadzić do sporów, zwłaszcza, gdy podmiot, korzystający ze swojego prawa dostępu do informacji publicznej, wnioskuje o informacje, które zostały przez przedsiębiorcę zastrzeżone jako tajemnica przedsiębiorstwa. „Warunkiem respektowania "tajemnicy przedsiębiorstwa" jest uprzednie złożenie w odniesieniu do konkretnych informacji zastrzeżenia, że nie mogą one być ogólnie udostępnione. Jednakże złożone zastrzeżenie może stać się skuteczne dopiero w sytuacji, gdy podmiot zobowiązany do ujawnienia informacji, po przeprowadzeniu stosownego badania, pozytywnie przesądzi, że zastrzeżone informacje mają charakter tajemnicy przedsiębiorstwa. Gospodarujący informacją publiczną i przyjmujący zastrzeżenia przedsiębiorcy powinien dokonać oceny zasadności wyłączenia jawności żądanej informacji, bowiem ograniczenie dostępności informacji publicznej ze względu na tajemnicę ustawowo chronioną ma charakter wyjątku od zasady jawności informacji publicznej. Wskazać także należy, że w orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że ze względu zarówno na znaczenie społeczne takich informacji, jak i mając na uwadze interes chronionego w powyższy sposób przedsiębiorcy, zastrzeżenie tajemnicy stanowi wyjątek od zasady jawności informacji publicznej i z tego względu podmiot zobowiązany do jej udostępnienia nie może ograniczyć się do zdawkowego oświadczenia o jej istnieniu” – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Lublinie z dnia 11 kwietnia 2024 r., sygn. akt II SA/Lu 108/24.

W tym miejscu można wskazać przykłady, gdzie informacja mogąca stanowić, w ocenie przedsiębiorcy, tajemnicę przedsiębiorstwa jest udostępniana z uwagi na jej publiczny charakter:

1. oferty na wykonywanie zadań publicznych składane przez przedsiębiorcę organowi – informacja dotycząca treści złożonych ofert na wykonywanie zadań publicznych „stanowi bowiem informację publiczną, z tym tylko, że jej udostępnienie może podlegać ograniczeniu z uwagi na przykład na tajemnicę przedsiębiorcy. Z zestawienia dwóch wartości, tj. zasady jawności informacji publicznych oraz obowiązku ochrony prywatności, tajemnic przedsiębiorcy i danych osobowych osób fizycznych, wyprowadzany jest wniosek, że możliwe jest udostępnianie informacji publicznej w sposób nienaruszający wskazanych dóbr chronionych.” – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 14 maja 2024 r., sygn. akt II SAB/Ol 43/24;
2. umowy zawierane pomiędzy przedsiębiorcą a podmiotem publicznym – mowa tu o umowach cywilnych zawieranych przez przedsiębiorcę na realizację zadań publicznych, w oparciu o środki, którymi dysponują władze publiczne. „Kontrahent administracji publicznej, decydując się na zawarcie umowy cywilnoprawnej, musi liczyć się z tym, że jego dane, jak i szczegóły kontraktu zostaną upublicznione. Umowa cywilnoprawna podlega ujawnieniu wyłącznie ze względu na swój charakter, a mianowicie dlatego, że na jej podstawie osoby je zawierające otrzymają wynagrodzenie ze środków publicznych lub będą czerpać korzyści z rozporządzania majątkiem publicznym lub będą realizować zadania publiczne” – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 30 sierpnia 2023 r., sygn. akt II SAB/Łd 60/23;
3. informacje o kontrahentach organów władzy publicznej - udostępnianie informacji o zleceniobiorcach oraz dostawcach podstawowych usług i towarów na rzecz bieżącej obsługi administracji publicznej. „Według ugruntowanej linii orzeczniczej sądów administracyjnych, również ochrona danych o kontrahentach organów władzy publicznej, takich jak ich nazwy (firmy) albo imiona i nazwiska, ma ograniczony zakres, co oznacza, że zasadniczo dane takie podlegają udostępnieniu w trybie informacji publicznej, a nie podlegają wyłączeniu z uwagi na prywatność tych osób wskazaną art. 5 ust. 2 u.d.i.p.” – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 12 września 2023 r., sygn. akt IV SAB/Wr 188/23.

Podsumowanie

Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa jest wartością, która wymaga odpowiednich mechanizmów ochrony informacji, stosownych regulacji prawnych, jak również uczciwego podejścia do zarządzania takimi informacjami, w kontekście konstytucyjnego prawa dostępu do informacji publicznej.

Ograniczenie prawa do informacji, ze względu na przywołaną już tajemnicę przedsiębiorstwa jest jednak wyjątkiem od zawartego w Konstytucji RP prawa do informacji publicznej. Kluczowe jest zrozumienie, że tajemnica przedsiębiorstwa może i często jest przedmiotem ingerencji, zwłaszcza, gdy przedsiębiorca wykonuje zadania publiczne lub otrzymuje środki z budżetu Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jak również może być skutecznie chroniona, gdy przedsiębiorca w odpowiedni sposób zadba o zachowanie jej w poufności. Korzystanie ze wzajemnych uprawnień powinno zatem odbywać się w oparciu o zasadę proporcjonalności, poprzez wkraczanie w sposób ostrożny i wyważony, przy uwzględnieniu interesów przedsiębiorcy, z jednoczesnym zapewnieniem prawa obywateli do informacji.

Podstawa prawna:

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.;
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r., o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji;
• Ustawa z dnia 6 września 2001 r., o dostępie do informacji publicznej.

Orzecznictwo:

• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 marca 2024 r., sygn. akt III OSK 2473/22;
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 11 kwietnia 2024 r., sygn. akt II SA/Lu 108/24;
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 14 maja 2024 r., sygn. akt II SAB/Ol 43/24;
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 30 sierpnia 2023 r., sygn. akt II SAB/Łd 60/23;
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 12 września 2023 r., sygn. akt IV SAB/Wr 188/23.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.