0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Ulga na złe długi niezgodna z prawem UE - wyrok TSUE

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 15 października 2020 roku (C-335/19) wskazał, że polskie przepisy ustawy VAT uzależniające możliwość skorzystania z ulgi od statusu wierzyciela oraz dłużnika są niezgodne z prawem unijnym. W związku z wydaniem tak ważnego orzeczenia warto zastanowić się, jaki ma to wpływ na sytuację podatników korzystających z regulacji odnoszących się do ulgi na złe długi. Właśnie to zagadnienie - ulga na złe długi - będzie przedmiotem analizy poniższego artykułu.

Na czym polega ulga na złe długi?

Odpowiadając na postawione pytanie, możemy wskazać, że ulga na złe długi to specyficzna instytucja występująca na gruncie podatku VAT.

Zasadniczo jest ona ściśle związana z nieściągalnością wierzytelności i polega na tym, że podatnik będący wierzycielem, może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. 

Ponadto ustawa VAT wyjaśnia, że nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną w przypadku, gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w żadnej formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Powyższa norma dotyczy zatem sprzedawcy towarów lub usług, który może (jest to jego uprawnienie, a nie obowiązek) skorygować podstawę opodatkowania, w sytuacji gdy nie otrzyma należności za wykonane świadczenie. Przypomnijmy bowiem, że w większości przypadków obowiązek zapłaty podatku należnego VAT powstaje w dacie wykonania usługi bądź dostawy towaru, zatem jeśli sprzedawca nie otrzyma zapłaty, to finansowanie podatku odbywa się z jego własnych środków.

Celem przeciwdziałania wskazanej sytuacji wprowadzono do ustawy VAT właśnie ulgę na złe długi, która pozwala zmniejszyć podstawę opodatkowania, w sytuacji gdy sprzedawca nie otrzyma od nabywcy należności.

Ulga na złe długi wywołuje także określone skutki po stronie nierzetelnego dłużnika, który nie reguluje należności. Nabywca towarów lub usług ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu poniesionego wydatku, o ile nabycie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej opodatkowanej VAT.

W sytuacji gdy wierzyciel skorzysta z ulgi na złe długi, dłużnik ma obowiązek skorygowania odliczonego uprzednio podatku VAT. Warto zwrócić uwagę, że o ile w przypadku wierzyciela przepis daje możliwość korekty podstawy opodatkowania, to wobec nabywcy towarów i usług jest to już obowiązek.

Ulga na złe długi jest ważną instytucją w zakresie podatku od towarów i usług, ponieważ umożliwia wierzycielom korektę podstawy opodatkowania w przypadku braku zapłaty wierzytelności od nierzetelnych dłużników.

Ulga na złe długi a status wierzyciela oraz dłużnika

Należy wskazać, że dla możliwości zastosowania ulgi na złe długi konieczne jest spełnienie kryteriów określonych w ustawie VAT. Art. 89a ust. 2 określa, że ulgę na złe długi stosuje się w przypadku, gdy spełnione są następujące warunki:

  • dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonane na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;

  • na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty, o której mowa w ust. 1:

    • wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,

    • dłużnik nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 roku – Prawo restrukturyzacyjne, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;

  • od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Wśród warunków ustanowiono obowiązek, aby zarówno wierzyciel, jak i dłużnik mieli status czynnego podatnika VAT oraz aby dłużnik nie był w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub w trakcie likwidacji. 

Wyrok TSUE w sprawie ulgi na złe długi

Wskazane warunki stały się przedmiotem analizy ze strony Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Wszystko za sprawą pytania prejudycjalnego, które do TSUE skierował NSA. Na mocy postanowienia I FSK 2261/15 skierowano do TSUE pytanie, czy prawo unijne nie stoi na przeszkodzie ustanowieniu w prawie polskim przepisu warunkującego możliwość skorzystania z „ulgi na złe długi”, pod tym zastrzeżeniem, że w dacie wykonania usługi/dostawy towarów oraz w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej w celu skorzystania z tej ulgi:

  • dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego albo w likwidacji,

  • wierzyciel i dłużnik są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni.

Najpierw w kwestii tej wypowiedział się rzecznik TSUE, który wskazał, że ustanowienie przez polskiego prawodawcę dodatkowego warunku stosowania ulgi na złe długi, jakim jest niepodleganie pod wskazane postępowania, jest sprzeczne z zasadą neutralności VAT wynikającą z Dyrektywy VAT. Rzecznik wskazał, że unijna dyrektywa VAT nie zezwala na wyłączenie możliwości dokonania korekty VAT na tej tylko podstawie, że w chwili sprzedaży lub w chwili dokonania korekty dłużnik jest już w trakcie postępowania upadłościowego lub w likwidacji.

W rezultacie przyjęcie w polskiej ustawie VAT takiego zastrzeżenia można określić jako niedozwoloną wykładnię rozszerzającą w stosunku do przepisów Dyrektywy unijnej (pisaliśmy o tym w artykule pt. „Ulga na złe długi: firma odzyska VAT, nawet gdy dłużnik się likwiduje – opinia rzecznika generalnego TSUE”).

Natomiast 15 października 2020 roku TSUE wydał wyrok (C-335/19) potwierdzający stanowisko rzecznika.

Po pierwsze Trybunał zauważył, że jeżeli prawo podatkowe danego kraju przyznaje podatnikom prawo do obniżenia (skorygowania in minus) podstawy opodatkowania, to dla zapewnienia zasady neutralności podatku VAT druga strona transakcji musi dokonać korekty podatku odliczonego. 

Co jednak istotne, Trybunał orzekł, że powyższy mechanizm nie może być uzależniony od statusu podatnika w dacie świadczenia oraz w dniu poprzedzającym złożenie korekty deklaracji w ramach ulgi na złe długi. Jeśli bowiem wierzyciel był podatnikiem w momencie dostarczenia towarów lub wykonania usług, to nadal pozostaje on zobowiązany do uregulowania VAT. W tym kontekście bez znaczenia jest to, czy następnie utracił status podatnika czynnego VAT. 

Analogiczne wnioski można wyprowadzić, jeżeli chodzi o dłużnika oraz jego prawo do odliczenia podatku naliczonego. Prawo do odliczenia VAT służy każdej osobie, która miała status podatnika VAT czynnego w momencie nabycia towaru lub usługi. Późniejsza, ewentualna, utrata statusu podatnika VAT czynnego nie przekreśla prawa do odliczenia.

Również w odniesieniu do wymogu, aby dłużnik nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, TSUE wskazał, że zapis ten jest niezgodny z prawem unijnym.

Ustanowione w ustawie warunki uzależniające możliwość zastosowania ulgi na złe długi od wymogu, aby wierzyciel oraz dłużnik byli czynnymi podatnikami VAT i aby dłużnik nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji zostały określone przez TSUE jako niezgodne z prawem unijnym.
Na zakończenie warto wskazać, że w myśl art. 240 §  1 pkt 11 Ordynacji podatkowej w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ma wpływ na treść wydanej decyzji. To zatem oznacza, że analizowany wyrok daje prawo wierzycielom do wznowienia postępowania w sprawie ulgi na złe długi.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów