Wielu przedsiębiorców spotkało się z problemem nierzetelnych kontrahentów. Niestety, pomimo braku płatności ze strony kontrahentów co do zasady podatek VAT wykazany na fakturach należy uiścić. Sposobem na nierzetelnych kontrahentów może być tzw. ulga na złe długi. Skorzystanie z tej instytucji wywołuje skutki zarówno u wierzyciela, jak i podatnika.
Ulga na złe długi - jak skorzystać?
Mechanizm ulgi na złe długi opiera się na dokonaniu korekty podatku należnego przez dostawcę, a z drugiej strony podatku naliczonego przez nabywcę (ewentualnie zwiększeniu przez niego podatku należnego).
Ulga na złe długi dla wierzyciela jest prawem wierzyciela (podatnika VAT) do pomniejszenia podstawy opodatkowania i kwoty należnego VAT. Wierzyciel może skorzystać z ulgi, jeżeli nie otrzyma zapłaty za dostawę towaru lub świadczenie usług na terytorium kraju. Wierzyciel może natomiast skorzystać z ulgi tylko wówczas, gdy spełni warunki określone w ustawie o VAT.
Na podstawie uregulowań znajdujących się w art. 89a ustawy o VAT wierzyciel może skorzystać z prawa do ulgi na złe długi tylko wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:
wierzytelność dotyczy wyłącznie dostaw towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju,
nieściągalność wierzytelności musi być uprawdopodobniona, tzn. nie może być uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 150 dni od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze,
dostawa towaru lub usługi została dokonana na rzecz dłużnika zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji,
wierzyciel i dłużnik są czynnymi podatnikami VAT na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji z wykazaną korektą,
dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji na dzień poprzedzający dzień złożenia przez wierzyciela deklaracji z wykazaną korektą,
od daty wystawienia faktury nie może upłynąć więcej niż 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona,
wierzytelność nie może być uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie do dnia złożenia przez wierzyciela deklaracji z wykazaną korektą.
W przypadku gdy po złożeniu deklaracji podatkowej, w której dokonano korekty, należność została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie, wierzyciel obowiązany jest do zwiększenia podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana lub zbyta. W przypadku częściowego uregulowania należności podstawę opodatkowania oraz kwotę podatku należnego zwiększa się w odniesieniu do tej części.
Sprawdzenie statusu dłużnika a ulga na złe długi
Status dłużnika można sprawdzić na www.finanse.mf.gov.pl w zakładce Portal podatkowy – Sprawdzenie statusu podmiotu w VAT. Wystarczy wpisać NIP dłużnika i otrzymujemy żądaną informację. Dokument z takim potwierdzeniem opatrzony datą można wydrukować jako potwierdzenie statusu dłużnika. Można go również sprawdzić, składając do naczelnika urzędu skarbowego wniosek o wydanie zaświadczenia potwierdzającego status dłużnika jako czynnego podatnika VAT.
Ulga na złe długi a zawiadomienie naczelnika urzędu skarbowego
Zgodnie z art. 89 ust. 5 ustawy o VAT wierzyciel obowiązany jest wraz z deklaracją podatkową, w której dokonuje korekty, przesłać do właściwego dla niego naczelnika urzędu skarbowego zawiadomienie o dokonanej korekcie. Zawiadomienie to należy złożyć na formularzu VAT-ZD (zawiadomienie o skorygowaniu podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego).
Wzór zawiadomienia o skorygowaniu podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego określono w Finansów w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 14 grudnia 2012 r. w sprawie wzoru zawiadomienia o skorygowaniu podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego (Dz. U. z 2012 r. poz. 1451).
W części A wypełniamy informacje o jednostce podatnika (w myśl tych samych zasad jak w deklaracji VAT 7).
Natomiast w części B podajemy dane dotyczące faktur i dłużników w stosunku, do których dokonujemy korekty, czyli:
nazwa podatnika (dłużnika),
numer identyfikacji podatkowej,
numer faktury i data jej wystawienia,
data upływu terminu płatności,
kwota korekty podstawy opodatkowania,
kwota korekty podatku należnego.
Nadmienić trzeba, że kwoty zarówno korekty podstawy opodatkowania, jak i kwoty podatku należnego są uwzględnione w części C deklaracji VAT-7. Sprzedaż z bieżącego okresu i VAT należny od tej sprzedaży są odpowiednio zmniejszane o te kwoty. Analogicznie postępować należy w przypadku deklaracji kwartalnych.
Korekta ta powinna być dokonana w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 150. dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze.
Cesja wierzytelności a ulga na złe długi
Wierzyciel, który dokonał cesji wierzytelności, traci prawo do ulgi na złe długi i musi ponownie wykazać skorygowany VAT. W przypadku cesji wierzytelności dług zostaje zbyty, tym samym spełniony jest warunek z art. 89a ust. 4 ustawy. W związku z cesją wierzytelności dotychczasowy wierzyciel otrzymuje wynagrodzenie za sprzedaż (zbycie) wierzytelności. Istniejący dług zostaje zbyty, w następstwie czego dłużnik powinien zaspokoić nabywcę wierzytelności (cesjonariusza) zamiast dotychczasowego wierzyciela (cedenta).
Stanowisko takie potwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 9 października 2015 r., sygn. ILPP1/443-598/14-2/AW, w której czytamy: W tej sytuacji powstaje obowiązek złożenia stosownej korekty po zbyciu wierzytelności polegającej na zwiększeniu kwoty podatku należnego w wysokości dokonanej wcześniej korekty VAT. Nie ma przy tym znaczenia po jakiej cenie ta wierzytelność została zbyta. Podatnik zbywając wierzytelność przestaje być wierzycielem, gdyż prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi w zakresie sprzedanej wierzytelności przechodzą na nabywcę wierzytelności. Przepis art. 89a ust. 4 ustawy obowiązek dokonania stosownej korekty wiąże z faktem uregulowania należności w jakiejkolwiek formie.
Ulga na złe długi a skutki u dłużnika
Dłużnik, który nie ureguluje należności wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów lub usług w terminie 150 dni od dnia upływu terminu, jest obowiązany do korekty odliczonej kwoty VAT, wynikającej z tej faktury, w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 150. dzień od dnia upływu terminu płatności (art. 89b ust. 1 ustawy o VAT). Jest to obligatoryjne niezależnie od tego, czy wierzyciel skorzystał z korekty VAT należnego. Jeżeli dłużnik ureguluje należność najpóźniej w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego, w którym upłynął 150 dzień od dnia upływu terminu płatności tej wierzytelności, korekty nie dokonuje.
Z obowiązku korekty (art. 87b ust. 1b ustawy o VAT) wyłączeni zostali dłużnicy, którzy w ostatnim dniu miesiąca, w którym upływa 150. dzień od dnia upływu terminu płatności, są w trakcie postępowania upadłościowego, w trakcie likwidacji lub w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego.
