Z ulgi na złe długi ma prawo skorzystać podatnik, który dokonał sprzedaży na rzecz klienta, a nie otrzymał zapłaty. W związku z nieuregulowaną płatnością Ministerstwo Finansów umożliwiło poszkodowanym podatnikom obniżyć podstawę VAT po 150 dniach od dnia upływu terminu zapłaty za fakturę. W tym celu muszą zostać spełnione wymogi formalne, do których należy obowiązek posiadania statusu czynnego podatnika VAT po stronie wierzyciela, jak i dłużnika. Niestety bardzo często zdarza się tak, że któraś ze stron zamknęła firmę i z mocy prawa nie jest już płatnikiem VAT. W tym artykule zostanie poruszona kwestia, jak wygląda ulga na złe długi przy likwidacji działalności oraz z czego to wynika.
Ulga na złe długi - podstawa prawna
Zgodnie z przepisami ustawy o VAT podatnik może obniżyć podstawę opodatkowania - tym samym obniżyć kwotę należnego podatku VAT - o wartość wynikającą z faktur, które nie zostały opłacone przez klienta. Prawo do obniżenia podstawy podatku następuje po 150 dniach od dnia upływu terminu płatności określonego na fakturze lub w umowie. Po tym czasie wierzytelność jest uznana za niemożliwą do ściągnięcia (uprawdopodobnioną), chyba że w międzyczasie wierzytelność została zbyta na rzecz innego podmiotu w jakiejkolwiek formie.
W celu dokonania takiej korekty muszą zostać spełnione warunki formalne, które określa art. 89a ust. 2 ustawy o VAT:
dostawa towaru lub wykonana usługa musiała mieć miejsce na rzecz podatnika zarejestrowanego jako czynny podatnik VAT (zgodnie z 15 ust. 1 tej ustawy), niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego i w stanie likwidacji,
na dzień złożenia deklaracji, w której dokonuje się korekty z tytułu ulgi na złe długi wierzyciel i dłużnik nadal są zarejestrowani jako czynni podatnicy VAT, a dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego i w stanie likwidacji,
od momentu wystawienia faktury, której dotyczy ulga na złe długi nie minął okres 2 lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym faktura ta została wystawiona.
Po tym, jak podatnik spełni powyższe wymogi formalne, osiąga prawo do dokonania korekty z tytułu ulgi na złe długi i obniżenia podstawy opodatkowania w deklaracji VAT. Podstawę opodatkowania należy obniżyć w deklaracji składanej za okres, w którym upływa wspomniane 150 dni, a na dzień złożenia takiej deklaracji dług nie został zbyty lub uregulowany przez kontrahenta.
Ulga na złe długi a obowiązek dłużnika
Złożenie zawiadomienia do urzędu skarbowego o skorygowaniu podstawy opodatkowania o wartość niezapłaconych faktur spowoduje zweryfikowanie odliczonego VAT z tytułu zakupów po stronie dłużnika. Dłużnik z kolei ma obowiązek po 150 dniach od dnia upływu terminu zapłaty za towar lub wykonaną usługę powiększyć podstawę opodatkowania o wartość niezapłaconych faktur. W przeciwnym razie urząd skarbowy może nałożyć karę pieniężną w wysokości 30% od wartości kwoty podatku wynikającego z nieuregulowanych faktur (art. 89b ust. 6).
Jak sprawdzić, czy dłużnik jest czynnym podatnikiem VAT?
Podatnicy dokonujący obniżenia VAT z tytułu ulgi na złe długi często popełniają błąd, gdyż nie sprawdzają, czy dłużnik na dzień złożenia deklaracji jest czynnym podatnikiem VAT. Niestety jest to warunek konieczny, aby móc obniżyć VAT. W tym celu należy sprawdzić danego przedsiębiorcę. Wystarczy złożyć wniosek do naczelnika urzędu o udzielenie takiej informacji. Przy złożeniu wniosku należy uiścić opłatę skarbową w wysokości 21 zł.
Status firmy można natomiast sprawdzić w ogólnodostępnym rejestrze, jakim jest Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej lub w Krajowym Rejestrze Sądowym (w przypadku spółki). Stamtąd dowiemy się, czy konkretna firma została zlikwidowana bądź znajduje się w stanie upadłości.
Likwidacja działalności gospodarczej a ulga na złe długi
Sprawa ulgi na złe długi komplikuje się w momencie likwidacji działalności gospodarczej po obu stronach - wierzyciela, jak i dłużnika. W ustawie znajduje się zapis, że na dzień wykonania usługi lub dostawy towaru oraz na dzień dokonania korekty podstawy VAT, obie strony muszą być czynnymi podatnikami VAT. Natomiast w chwili zamknięcia działalności traci się status czynnego podatnika VAT, zatem nie obowiązują już przepisy dotyczące tego podatku, w tym również ulgi na złe długi. Co więcej w przepisach nie znajdujemy odwołania, co do regulacji prawnej z tytułu ulgi na złe długi po zamknięciu działalności.
Istnieją również okoliczności, w których utrata statusu czynnego podatnika VAT oraz brak możliwości dokonania korekty z tytułu ulgi na złe długi jest korzystna, ale wyłącznie dla dłużnika. Sytuacje te zostaną omówione w przykładach poniżej.
Zamknięcie działalności z perspektywy wierzyciela
Przykład 1. Przedsiębiorca A dokonał korekty VAT z tytułu ulgi na złe długi w marcu 2014 r. Ulga dotyczyła niezapłaconej faktury za wykonaną usługę na rzecz przedsiębiorcy B. W czerwcu 2014 r. przedsiębiorca A zlikwidował działalność gospodarczą i złożył w urzędzie skarbowym VAT-Z, w związku z czym przestał być czynnym podatnikiem VAT. Z kolei w lipcu 2014 r. przedsiębiorca B uregulował zadłużenie względem byłego podatnika A. W związku z powyższym, czy A niebędący już czynnym podatnikiem VAT powinien zwrócić do urzędu skarbowego wartość VAT, o którą pomniejszył podstawę opodatkowania w momencie, kiedy dług w świetle prawa się uprawdopodobnił i skorzystał z ulgi na złe długi? Biorąc pod uwagę stanowisko Organów podatkowych zajęte w podobnych przypadkach (interpretacji indywidualnej z dnia 21 listopada 2012 r., nr ITPP1/443-1042/12/AJ), przedsiębiorca A ma obowiązek dokonać zwrotu podatku należnego do urzędu skarbowego, gdyż dotyczy on okresu pierwotnego, w którym przedsiębiorca był czynnym podatnikiem VAT. |
Zamknięcie działalności z perspektywy dłużnika
Przykład 2. Przedsiębiorca A ma na swoim koncie nieuregulowaną fakturę kosztową. Jednak w maju 2014 r. zdecydował się on zlikwidować działalność gospodarczą, w związku z czym złożył do urzędu skarbowego dokument VAT-Z i utracił status czynnego podatnika VAT. W czerwcu 2014 r. minął 150 dzień od upływy terminu zapłaty za ww. fakturę. Czy w związku z powyższą sytuacją, były przedsiębiorca powinien złożyć do urzędu skarbowego deklarację i zwrócić nienależnie odliczony VAT? Odpowiedź brzmi: nie. Dzieje się tak dlatego, że zgodnie z przepisami przedsiębiorcy, który utracił status czynnego podatnika VAT, nie obowiązują przepisy ustawy o VAT (również sprzedawca po swojej stronie nie może skorzystać z ulgi na złe długi). Ponadto Ordynacja podatkowa nie reguluje kwestii ulgi na złe długi przy likwidacji działalności gospodarczej. |
Powyższe przykłady mogą budzić pewne wątpliwości co do poprawności omawianych zachowań. W Ustawie o podatku od towarów i usług nie ma jednak regulacji prawnych względem przedsiębiorców, którzy utracili status czynnego podatnika VAT. Jest natomiast zapis, który jednocześnie stanowi warunek formalny, że wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni. Nakreśla on sposób postępowania w takich przypadkach, poparty dodatkowo wydawanymi interpretacjami indywidualnymi.
