Jeżeli chcemy, aby przed sądem reprezentował nas profesjonalny pełnomocnik - radca prawny czy adwokat, mamy możliwość ustanowienia pełnomocnika z wyboru, któremu będziemy musieli zapłacić z własnej kieszeni. W sytuacji gdy nie stać nas na poniesienie kosztów wynagrodzenia fachowego pełnomocnika, możemy złożyć do sądu wniosek oustanowieniepełnomocnika z urzędu. Niniejsze opracowanie ma na celu krótkie wyjaśnienie, kiedy możemy wystąpić z wnioskiem o pomoc prawną z urzędu, jakie niezbędne elementy wniosku oraz jakie dokumenty należy dołączyć do pisma.
Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu - przesłanki wystąpienia
Podstawę prawną dla ustanowieniapełnomocnika z urzędu stanowi art. 117 kodeksu postępowania cywilnego. Z wnioskiem może wystąpić osoba, którą sąd zwolnił od konieczności ponoszenia kosztów sądowych w całości lub w części. Strona niezwolniona od kosztów sądowych może wnosić o fachową pomoc nawet, gdy nie była zwolniona od kosztów sądowych i nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Nie ma konieczności uiszczenia żadnej opłaty od przedmiotowego wniosku. Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu należy złożyć z oświadczeniem, o którym mowa w art. 1171 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, obejmujące szczegółowe dane o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie sporządza się według wzoru, na urzędowym formularzu. Wniosek można znaleźć na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.
Obowiązku składania powyższego oświadczenia nie posiada strona, która uprzednio była zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub w części.
Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu - forma
Wniosek oustanowienie pełnomocnika z urzędu można złożyć wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych bądź osobno. Wniosek może przybrać formę pisemną albo może zostać złożony ustnie do protokołu. W drugim przypadku stosowny wniosek będziemy musieli złożyć przed sądem, który prowadzi sprawę. Wniosek pisemny jeszcze przed wszczęciem postępowania najlepiej złożyć do sądu, który jest właściwy do prowadzenia danej sprawy. Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swojego zamieszkania. Sąd ten jest wówczas zobowiązany do przesłania wniosku sądowi właściwemu. Wniosek można zgłosić w każdym czasie. Sąd rozpoznaje go niezwłoczne.
Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu może zostać złożony także na etapie postępowania odwoławczego. Wówczas wniosek może być złożony do sądu drugiej instancji, a jeżeli ten nie rozpatrzy wniosku, to może go przekazać do rozpoznania sądowi, który wcześniej rozpatrywał sprawę w pierwszej instancji.
Kiedy Sąd przyzna nam fachowego pełnomocnika?
Ocena potrzeby udziału w sprawie adwokata lub radcy prawnego zależy od uznania sądu. Potrzeba taka będzie zachodziła w szczególności, gdy strona wykaże szczególną nieporadność w prowadzeniu swojej sprawy lub gdy sprawa jest skomplikowana, czy to pod względem faktycznym, czy prawnym. Niemożność poniesienia kosztów profesjonalnego pełnomocnika musi mieć charakter obiektywny. Oznacza to, że na naszą sytuację materialną mają wpływ okoliczności, na które nie mamy rzeczywistego wpływu. Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, że jeżeli strona zdolna do pracy nie wykorzystuje swoich możliwości zarobkowych, to nie spełnia ona przesłanek do zwolnienia od kosztów i przyznania pełnomocnika z urzędu. „Do odmowy zwolnienia od kosztów sądowych osoby zdolnej do pracy zarobkowej konieczne jest ustalenie, że osoba taka z uwagi na swój zawód, sytuację osobistą i rodzinną, wiek, stan zdrowia itp. oraz istniejące w jej bliskim otoczeniu zapotrzebowanie na pracowników, ma realne możliwości wykorzystania swojej zdolności zarobkowej, a nie korzysta z niej z przyczyn społecznie nie uzasadnionych” (Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 4 września 1974 r. II CZ 167/74).
Jeżeli sąd uzna ustanowienie pełnomocnika z urzędu za potrzebne, wydaje stosowane postanowienie. O wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego sąd zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych. Strona może we wniosku wskazać konkretnego adwokata lub radcę prawnego. Wówczas odpowiednia okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radcą prawnym wyznacza adwokata lub radcę prawnego wskazanego przez stronę. Pozytywne orzeczenie sądowe zastępuje pełnomocnictwo, które samodzielnie musielibyśmy wystawić radcy prawnemu czy adwokatowi.
Na postanowienie odmawiające ustanowienia pełnomocnika z urzędu przysługuje zażalenie, które należy wnieść w terminie tygodnia od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia do sądu, który wydał zaskarżane postanowienie.
Co powinien zawierać wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu?
- oznaczenie stron procesowych,
- miejscowość, datę sporządzenia wniosku,
- wskazanie sądu właściwego do rozpoznania wniosku,
- sygnaturę sprawy, w której domagamy się ustanowienia pełnomocnika z urzędu,
- uzasadnienie, które powinno zawierać wszelkie okoliczności uzasadniające wniosek, takie jak ciężka sytuacja materialna, zawiłość sprawy, nieporadność, itp.,
- dowody na poparcie powyższych okoliczności,
- własnoręczny podpis,
- załączniki (dowody wskazane we wniosku oraz oświadczenie o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania).
