Założenie wspólnego rachunku płatniczego, wspólnej lokaty lub innego wspólnego rachunku bankowego jest stosunkowo częstą czynnością dokonywaną przez małżonków. Gdyby dodać do tego występującą między nimi rozdzielność majątkową – kwestia opodatkowania środków zaczyna być jeszcze bardziej złożona. Czy wspólna lokata małżonków to już darowizna?
Co to jest darowizna?
Odpowiadając na to pytanie, należałoby sięgnąć do art. 888 § 1 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny. Przepis ten mówi, że za pomocą umowy darowizny darczyńca jest zobligowany do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Tak więc specyfika otrzymania darowizny przez obdarowanego to czynności podjęte przez darczyńcę, których efektem będzie przysporzenie majątku obdarowanego i to bez ekwiwalentu zwrotnego dla darczyńcy. Darowizna często polega na przeniesieniu ruchomości lub nieruchomości z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego.
Przekazanie darowizny może być zawarte w formie umowy pisemnej, umowy sporządzonej w postaci aktu notarialnego czy nawet umowy ustnej.
Opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn
Na mocy art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega nieodpłatne nabycie przez osobę fizyczną (własności) rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub też nabycie praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP, a dokładnie:
- dziedziczenie, zapis zwykły, zapis windykacyjny, polecenie testamentowe,
- darowizny, polecenia darczyńcy,
- zasiedzenia,
- nieodpłatne zniesienie współwłasności,
- zachowek,
- nieodpłatna renta, nieodpłatne użytkowanie oraz służebność,
- nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci,
- nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.
Moment opodatkowania przez obdarowanego powstaje najczęściej z chwilą otrzymania darowizny, jednakże w zależności od formy jej przekazania. Ustawa o podatku od spadków i darowizn przewiduje jednak wiele zwolnień. Najpopularniejsze obejmuje obdarowanych – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę – jeżeli w ciągu 6 miesięcy zgłoszą do urzędu skarbowego (formularz SD-Z2) fakt otrzymania darowizny.
W art. 9 ust. 1 ww. ustawy prawodawca umożliwia podatnikowi zastosowanie kwot wolnych od podatku:
- 10 434 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
- 7878 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
- 5308 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Istnieją też inne zwolnienia, np. z uwagi na nabycie nieruchomości na drodze dziedziczenia bądź darowizny – jednak przy wypełnieniu wszystkich warunków tej ulgi.
Wspólna lokata bankowa
Wiele małżeństw posiadających rozdzielność majątkową planuje lub chce założyć wspólną lokatą bankową. Przy ubieganiu się o otworzenie tego typu konta właścicielem wpłacanych środków może być:
- częściowo jeden małżonek i częściowo drugi małżonek,
- tylko jeden z małżonków.
Zanim jeszcze zostanie ona utworzona, bank może zaproponować standardowy, typowy rodzaj wspólnej lokaty, tzn. gdzie prawo do poboru środków pieniężnych znajdujących się na wspólnej lokacie będzie miał każdy z małżonków, natomiast oboje będą traktowani przez bank jako współposiadacze środków pieniężnych znajdujących się na tym koncie, uprawnieni do ich poborów. Jednak to nie wszystko. Należy podkreślić, że gdy małżonkowie przelewają (wpłacają) na wspólną lokatę swoje środki pieniężne należące odrębnie do każdego z nich – zgodnie z umową bankową o wspólnej lokacie na ogół zachowują prawo do rozporządzania swoimi środkami pieniężnymi na wspólnej lokacie. To prawo będzie im przysługiwać, ale proporcjonalnie do środków zgromadzonych przez obu małżonków na wspólnym koncie.
Co natomiast ze środkami drugiego małżonka na wspólnej lokacie? Tutaj stosowane rozwiązanie są różne.
Często małżonek posiada po prostu pełnomocnictwo do dysponowania środkami drugiego małżonka znajdującymi się na wspólnej lokacie. Niemniej środki pieniężne drugiego małżonka w żaden sposób nie przechodzą na własność pierwszego. Może jednak wystąpić też inny przypadek. Lokata została utworzona na jednego z małżonków, a dodatkowo drugi posiada pełnomocnictwo do tego konta. Jednakże więcej małżeństw decyduje się na założenie wspólnej lokaty bankowej niż konta z dodatkowym pełnomocnikiem.
Wspólne konto bankowe a podatek od spadków i darowizn
Jedną z najczęstszych sytuacji przy zakładaniu wspólnej lokaty jest to, że część środków, które mają być wpłacone na to konto, jest własnością jednego małżonka, a część – drugiego. Oczywiście proporcja ilości jednych środków do drugich jest bardzo różna. Jak wyżej wskazano, umowy o prowadzenie wspólnej lokaty na ogół przewidują, że w momencie jej tworzenia małżonkowie wpłacają środki pieniężne będące ich odrębną własnością. Zachowują prawo do rozporządzania – każdy małżonek swoimi środkami na wspólnej lokacie. Samo posiadanie wspólnej lokaty (rachunku bankowego) nie powoduje, że środki jednego małżonka przechodzą na własność drugiego. Natomiast pierwszy z małżonków może na zasadzie pełnomocnictwa dysponować środkami pieniężnymi drugiego na wspólnej lokacie i odwrotnie. Mimo to środki pieniężne pierwszego małżonka nie przechodzą na tej podstawie na własność drugiego i odwrotnie. Nie dochodzi więc tutaj do powstania darowizny, a do umocowania na zasadzie pełnomocnictwa do wspólnej lokaty jednego małżonka do dysponowania środkami na lokacie przez drugiego z nich.
Występowanie w roli współwłaściciela lokaty nie przesądza o otrzymaniu darowizny
Bycie współwłaścicielem lokaty z małżonkiem przy istniejącej rozdzielności majątkowej nie powoduje, że powstanie u któregokolwiek z nich darowizna. Jeżeli intencją obu małżonków jest założenie wspólnej lokaty ze środków należących do obojga, to nie można jeszcze mówić o darowiźnie. Pełnomocnictwo jednego z małżonków do dysponowania środkami na lokacie należącymi do drugiego małżonka nie oznacza otrzymania darowizny przez małżonka posiadającego pełnomocnictwo. Jeżeli intencją małżonków jest gromadzenie środków na wspólnej lokacie, a nie wypłacanie i regulowanie środków drugiego małżonka bez jego zgody, to nie można mówić o powstaniu darowizny. Wracając jeszcze do zagadnienia otrzymania darowizny – aby można było mówić o darowiźnie, powinna zostać zawarta umowa darowizny, przekazanie środków pieniężnych będących własnością jednego małżonka na rzecz drugiego. Jeżeli takowej nie zawarto, to musiałoby zaistnieć zdarzenie przekazania środków pieniężnych (zgoda, dyspozycja, intencja) należących do jednego małżonka dla drugiego z nich. W takim wypadku małżonek, który otrzymał środki pieniężne, mógłby skorzystać z jednego z wcześniej wymienionych zwolnień, pod warunkiem że dokonałby zgłoszenia tej darowizny do urzędu skarbowego (obowiązek zgłoszenia nie dotyczy możliwości skorzystania z kwoty wolnej). Potwierdzeniem powyższego jest stanowisko Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach wyrażone w interpretacji indywidualnej z 9 września 2013 roku o sygn. IBPBII/1/436-152/13/MCZ.
