Od połowy stycznia jestem na zwolnieniu lekarskim, jest ono przedłużane (aż do połowy kwietnia). Zdecydowałam się od października na składki ZUS opłacane od podwyższonej podstawy, wcześniej korzystałam z preferencji. Ponieważ dopiero niedawno dostałam zasiłek chorobowy, co jest równoznaczne z uznaniem mojego prawa do tego świadczenia, to płaciłam wszystkie składki w pełnej kwocie. Czy teraz mogę pomniejszyć składki za miesiące choroby?
Marzena, Bytom
Ubezpieczenie chorobowe a zasiłek chorobowy
Osoba prowadząca działalność gospodarczą zobowiązana jest do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) oraz na ubezpieczenie zdrowotne. Wszystkie są obowiązkowe. Natomiast obligatoryjna nie jest składka na ubezpieczenie chorobowe. Przedsiębiorcy decydujący się na opłacanie tego dobrowolnego ubezpieczenia w razie choroby mają prawo do uzyskania zasiłku chorobowego za czas niezdolności do pracy czy macierzyństwa.
Ponadto przedsiębiorca może zdecydować, że chce opłacać składki od indywidualnej podwyższonej podstawy. Dzięki temu jego zasiłek chorobowy będzie wyższy. Należy przy tym uwzględnić, że wysokość zasiłku chorobowego ustalana jest na podstawie opłacanych składek przez 12 miesięcy poprzedzających chorobę. Do zasiłku chorobowego przedsiębiorcy nabywają prawo po 90 dniach wyczekiwania, czyli po 3 miesiącach nieprzerwanego opłacania składek na ubezpieczenie chorobowe.
Choroba przedsiębiorcy
W momencie wystąpienia u przedsiębiorcy niezdolności do pracy, zasiłek chorobowy zostanie przyznany gdy dostarczy się do ZUS:
- zwolnienie lekarskie (ZUS ZLA) – jeśli zostało wystawione w wersji papierowej; jeżeli natomiast przedsiębiorca posiada profil na PUE, nie musi drukować elektronicznego zwolnienia i przekazywać do ZUS;
- wypełniony formularz ZUS Z-3b.
Na podstawie tych dokumentów Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonuje decyzji o przyznaniu zasiłku. Do czasu otrzymania decyzji w formie pisma lub otrzymania przelewu z ZUS przedsiębiorca zobowiązany jest do opłacania wszystkich składek w pełnej zadeklarowanej wysokości. Dopiero w momencie otrzymania zasiłku w formie przelewu lub pisma (decyzji) można zaprzestać opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i opłacać jedynie składki na ubezpieczenie zdrowotne za czas choroby. Zgodnie ze stanowiskiem ZUS pomniejszanie składek przed otrzymaniem zasiłku lub decyzji o jego przyznaniu jest nieprawidłowe.
Składki ZUS opłacane od podwyższonej podstawy – jak ustalić podstawę zasiłku?
Jak już wspomniano wcześniej, podstawa naliczenia zasiłku ustalana jest na podstawie przychodu z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc wystąpienia niezdolności do pracy. W sytuacji, gdy składki opłacane są od podstawy najniższej, czyli:
- 30% minimalnego wynagrodzenia,
- 60% prognozowanego miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia,
- podstawy ustalonej od przychodu/dochodu,
nie powinno być problemu z ustaleniem podstawy wymiaru zasiłku, ponieważ przyjmuje się faktyczną wartość, od jakiej opłacane były składki społeczne. Trudności z ustaleniem właściwej podstawy mogą się pojawić, gdy składki naliczane są od indywidualnie zadeklarowanej stawki, a choroba wystąpiła przed upływem 12 miesięcy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Mówi o tym punkt. 338 komentarza do ustawy zasiłkowej.
„338. W przypadku, gdy niezdolność do pracy ubezpieczonego, dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi zadeklarowana kwota, powstała po upływie pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia chorobowego, a przed upływem 12 pełnych kalendarzowych miesięcy nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi suma:
1. przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71%, za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku;
2. kwoty stanowiącej iloczyn jednej dwunastej przeciętnej miesięcznej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe (tzw. „nadwyżki”), po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71%, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku oraz liczby tych miesięcy”.
Przykład 1.
Pani Martyna prowadzi działalność od 1 września 2018 r. Przez pierwsze 6 miesięcy korzystała z ulgi na start, od 1 marca 2019 r. zaczęła opłacać preferencyjne składki ZUS wraz z dobrowolnym chorobowym. Składki opłacała od podstawy minimalnej obowiązującej w 2019 r., czyli 675 zł. W związku z planowaną ciążą od sierpnia 2019 r. zadeklarowała wyższą podstawę dla składek społecznych wynoszącą 8000 zł. W styczniu 2020 r. otrzymała pierwsze zwolnienie lekarskie.
Podstawę wymiaru zasiłku należy obliczyć w następujący sposób:
-
za okres od marca do lipca 2019 r.:
675,00 zł − (675,00 zł × 13,71%) = 675,00 zł − 92,54 zł = 582,46 zł
582,46 zł × 5 m-cy = 2912,30 zł
-
za okres od sierpnia do grudnia 2019 r.:
8000,00 zł − (8000,00 zł × 13,71%) = 8000,00 zł − 1096,80 zł = 6903,20 zł
6903,20 zł × 5 m-cy = 34 516,00 zł
-
Podstawa wymiaru zasiłku wynosi :
2912,30 + 34516,00 = 37428,30 zł
37428,30 / 10 m-cy = 3742,83 zł
Zasiłek chorobowy przedsiębiorcy zostanie naliczony od podstawy 3742,83 zł.
Rozliczenie składek ZUS za okres choroby
Dopiero w momencie otrzymania zasiłku chorobowego osoba prowadząca działalność powinna dokonać obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne oraz Fundusz Pracy, jeśli jest opłacany. Przedsiębiorcy opłacający składki od standardowych podstaw mają niekwestionowane prawo do pomniejszenia wpłat za czas niezdolności do pracy. Składki ZUS opłacane od podwyższonej podstawy wykluczają taką możliwość.
„W przypadku gdy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi zadeklarowana kwota, zadeklarowanie przez ubezpieczonego kwoty wyższej niż obowiązująca go najniższa podstawa wymiaru składek oznacza rezygnację z ustalenia podstawy wymiaru składek w kwocie najniższej i nie podlega korekcie przez ubezpieczonego za miesiąc, w którym zadeklarował wyższą kwotę podstawy wymiaru składek”.
Powyższy przepis wskazuje, że jeśli przedsiębiorca zadeklaruje opłacanie składek od podwyższonej podstawy za miesiąc, w którym wystąpiła choroba, to mimo otrzymania świadczenia nie będzie miał prawa do obniżenia zobowiązań.
Przykład 2.
Pan Andrzej od niedawna opłaca składki od podwyższonej podstawy wynoszącej 4000 zł. W marcu zachorował i dostał zwolnienie lekarskie, zatem złożył dokumenty o zasiłek chorobowy. Nie otrzymał świadczenia do 10 kwietnia, dlatego sporządził i wysłał deklarację DRA z naliczeniem składek od pełnej podstawy wynoszącej 4000 zł. W tej sytuacji po otrzymaniu zasiłku nie będzie przysługiwało mu prawo do pomniejszenia składek.
W związku z tym, że podstawa zasiłku wyliczana jest od przychodu uzyskanego za 12 miesięcy poprzedzających miesiąc choroby, to opłacenie składek od standardowej podstawy w miesiącu wystąpienia niezdolności do pracy nie wpłynie na wysokość otrzymanego zasiłku z ZUS.
Przykład 3.
Pani Gabriela opłaca składki od podstawy 7500 zł. W maju otrzymała zwolnienie lekarskie na opiekę nad córką. Do 10 czerwca nie nastąpiła wypłata zasiłku z ZUS, w związku z czym pani Gabriela złożyła za maj deklarację DRA z naliczeniem standardowych składek od podstawy 3136,20 zł. Po wpływie świadczenia na jej konto będzie mogła dokonać korekty deklaracji za maj, pomniejszając składki za czas, w którym sprawowała opiekę nad córką.
Pomniejszenie składek oblicza się w następujący sposób:
- pełną miesięczną podstawę wymiaru składek dzieli się przez liczbę dni kalendarzowych występujących w danym miesiącu;
- wynik mnoży się przez liczbę dni zwolnienia lekarskiego;
- od pełnej podstawy naliczenia składek odejmuje się wynik z pkt 2.
Przykład 4.
Pan Patryk chorował w czerwcu przez 14 dni. Za ten miesiąc opłacił składki od podstawy 780 zł. Po otrzymaniu zasiłku będzie mógł pomniejszyć jej wartość w następujący sposób:
780 zł / 30 dni = 26 zł za dzień
26 zł za dzień × 14 dni = 364 zł
780 zł − 364 zł = 416 zł.
Składki za czerwiec powinny zostać opłacone od podstawy 416 zł.
Składki ZUS opłacane od podwyższonej podstawy nie zawsze przynoszą takie korzyści, jakich spodziewa się przedsiębiorca. Warto jest zatem oszacować, czy odprowadzanie wyższych kwot do ZUS jest faktycznie opłacalne.
