W pewnych okolicznościach dokonanie darowizny może podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Przedmiotem naszej dzisiejszej analizy będzie przypadek, w którym występuje darowizna samochodu po likwidacji działalności gospodarczej.
Podatkowe skutki w VAT likwidacji działalności gospodarczej
W momencie likwidacji działalności gospodarczej może pojawić się konieczność rozliczenia podatku należnego VAT.
Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku zaprzestania przez podatnika VAT będącego osobą fizyczną albo przedsiębiorstwem w spadku wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.
Powyższy obowiązek nie ma zastosowania do podatników zwolnionych od podatku.
Zgodnie z art. 14 ust. 4 ustawy o VAT reguła ta dotyczy towarów, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Przedstawiona konstrukcja ma za zadanie zachowanie zasady neutralności podatku VAT. Jeżeli bowiem podatnik dokonuje odliczenia podatku naliczonego w związku z zakupem danego towaru, to w momencie likwidacji działalności ten podatek powinien zostać rozliczony po stronie podatku należnego. W innym wypadku podatnicy mogliby ponosić wydatki i odliczać podatek naliczony, po czym zamykać przedsiębiorstwa z nadwyżką podatku naliczonego.
Jeśli podatnik odliczył podatek od nabycia towarów, które później zostały przeznaczone w istocie na konsumpcję, powinien zostać obciążony podatkiem należnym, aby zapewnić faktyczne jednokrotne opodatkowanie konsumpcji. Opodatkowanie towarów pozostałych po zaprzestaniu działalności, w stosunku do których nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego, oznaczałoby natomiast w istocie dwukrotne opodatkowanie jednej konsumpcji (raz przy nabyciu, a powtórnie – po zaprzestaniu działalności).
Podatnicy są obowiązani sporządzić spis z natury towarów na dzień zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu oraz złożyć informację o dokonanym spisie z natury, o ustalonej na jego podstawie wartości towarów i o kwocie podatku należnego, nie później niż w dniu złożenia deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. W tym zakresie dopuszczalne jest stosowanie formularza VAT-S1 „INFORMACJA O DOKONANYM SPISIE Z NATURY W ZWIĄZKU. Z LIKWIDACJĄ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ”.
Darowizna jako czynność podlegająca opodatkowaniu podatkiem VAT
Zasadniczo obowiązek podatkowy rodzi dokonanie jednej z czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT. Przepis ten wymienia m.in. odpłatną dostawę towarów.
Jednakże w pewnych okolicznościach opodatkowaniu podlega także nieodpłatne przekazanie towarów. W tym zakresie należy wskazać, że zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT opodatkowaniu podlega również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:
- przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia;
- wszelkie inne darowizny
– jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.
Zatem opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega każde nieodpłatne przekazanie towaru należącego do przedsiębiorstwa, a także wszelkie inne darowizny, z którymi wiąże się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, o ile podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu, imporcie lub wytworzeniu tych towarów lub ich części składowych.
Przykład 1.
Czy darowizna firmowego samochodu podlega opodatkowaniu podatkiem VAT? Czynny podatnik VAT zakupił samochód osobowy na potrzeby firmowe, od którego odliczył podatek naliczony. Następnie samochód przekazał w drodze darowizny na rzecz swojego syna. Taka darowizna podlega opodatkowaniu podatkiem VAT po stronie darczyńcy.
Darowizna samochodu po likwidacji działalności gospodarczej jest neutralna na gruncie VAT
Nie można jednak zapominać, że aby daną czynność – zarówno odpłatną, jak i nieodpłatną – uznać za podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, musi ona zostać wykonana przez podatnika podatku VAT.
Uznanie danej osoby za podatnika w myśl ustawy uzależnione jest od prowadzenia działalności gospodarczej, ponieważ wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego tylko wtedy, gdy czynność ta została wykonana w ramach działalności gospodarczej.
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Zatem uzasadnione jest wykluczenie osób fizycznych z grona podatników, nawet jeżeli wykonują czynność dostawy towarów, jeśli zbywają część majątku osobistego, który nie został nabyty w celu jego sprzedaży.
W konsekwencji warunkiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest spełnienie 2 przesłanek łącznie:
- dana czynność ujęta jest w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług;
- czynność została wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem był podatnikiem podatku od towarów i usług.
Majątek prywatny to taka część majątku danej osoby fizycznej, która nie jest przez nią przeznaczona ani wykorzystywana dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej. Jeżeli zatem osoba fizyczna rozporządza prawem własności składnika majątkowego w żaden sposób niewykorzystywanego w działalności gospodarczej, to taka czynność pozostaje poza zakresem podatku VAT.
Przykład 2.
Czy darowizna samochodu po likwidacji działalności gospodarczej podlega opodatkowaniu podatkiem VAT? Podatnik VAT zakupił samochód na potrzeby firmowe i z tytułu dokonanego zakupu odliczył podatek naliczony. Na dzień likwidacji działalności gospodarczej podatnik odprowadził podatek należny w ramach remanentu likwidacyjnego. Pozostały po likwidacji pojazd nie był wykorzystywany do żadnych celów zarobkowych. Oznacza to, że stanowi on majątek osobisty byłego przedsiębiorcy. W konsekwencji dokonana darowizna takiego pojazdu nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Analizując kwestie opodatkowania podatkiem VAT danej czynności, nie należy zapominać, że kluczowe jest dokonanie oceny, czy podmiot występuje w roli podatnika podatku VAT, tzn., czy działa jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą. Jeżeli darowizna obejmuje składnik majątku osobistego, to czynność ta jest neutralna podatkowo na gruncie podatku VAT.
