Zdecydowana większość firmowych składników majątku podlega amortyzacji, a więc rozłożeniu w czasie w kosztach uzyskania przychodu wartości nabycia środków trwałych. Niekiedy w toku prowadzenia działalności mają miejsce takie okoliczności, które wymagają przerwania, a nawet zaprzestania ujmowania w kosztach amortyzacji. Kiedy należy przerwać amortyzację środków trwałych? Jakie to przypadki?
Kiedy należy przerwać amortyzację środków trwałych?
W praktyce gospodarczej występuje wiele różnego rodzaju zdarzeń gospodarczych. Jedną z nich jest przerwanie dokonywania odpisów amortyzacji. Może to mieć miejsce w różnych okolicznościach, m.in. gdy nastąpiło:
- zbycie środka trwałego,
- wycofanie z działalności i przekazanie na cele osobiste,
- zawieszenie działalności gospodarczej,
- likwidacja działalności gospodarczej z różnych przyczyn,
- śmierć przedsiębiorcy,
- przekazanie środka trwałego w darowiźnie,
- pozostałe przypadki.
Przerwanie amortyzacji wiąże się z tym, że podatnik od określonego momentu nie dokonuje odpisów amortyzacyjnych trwale lub czasowo.
Cechy środka trwałego i wartości niematerialnej i prawnej
Określenie cech środków trwałych zostało ujęte w niektórych uregulowaniach art. 22 do art. 22n Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (zwanej dalej ustawą o PIT).
Składnik majątku jest środkiem trwałym podlegającym amortyzacji, jeżeli:
- stanowi własność lub współwłasność podatnika;
- został nabyty lub wytworzony we własnym zakresie;
- jest kompletny i zdatny do użytku w dniu przyjęcia do używania;
- jego przewidywany okres używania jest dłuższy niż rok;
- jest wykorzystywany przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą;
- został ewentualnie oddany do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.
Jeżeli składniki majątku firmowego spełniają powyższe cechy, wówczas stanowią środki trwałe. Kategoria środków trwałych występuje tylko w działalności gospodarczej.
Zasoby majątkowe firmy będą wartościami niematerialnymi i prawnymi, jeżeli:
- ich przewidywany okres używania w działalności jest dłuższy niż rok;
- są wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą;
- ewentualnie są oddane przez niego do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.
Czym jest amortyzacja środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych
Amortyzacja środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych to po prostu ujęcie w kosztach uzyskania przychodów lub/i w kosztach niestanowiących kosztów podatkowych ustalonej przez podatnika wartości początkowej środka trwałego lub wartości niematerialnych i prawnych.
Ujęcie w kosztach uzyskania przychodu może odbywać się:
- jako rozłożone w czasie – czas amortyzacji wyznacza roczna stawka amortyzacji dla danego środka trwałego wynikająca z Klasyfikacji Środków Trwałych;
- jednorazowo (tylko niektóre środki trwałe można amortyzować jednorazowo).
Amortyzacja może odbywać się według metody liniowej, degresywnej, według stawki indywidualnej amortyzacji.
Amortyzacji podlegają zasoby majątkowe należące do majątku firmowego podatnika, ale nie wszystkie.
Środki trwałe podlegające amortyzacji | |
Lp. | Przykłady |
1. | Budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością |
2. | Maszyny, urządzenia i środki transportu |
3. | Inne przedmioty |
4. | Przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych |
5. | Budynki i budowle wybudowane na cudzym gruncie |
6. | Powyższe składniki majątku niestanowiące własności lub współwłasności podatnika, wykorzystywane przez niego na potrzeby związane z prowadzoną działalnością na podstawie umowy leasingu finansowego (odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający) zawartej z właścicielem lub współwłaścicielami tych składników |
7. | Tabor transportu morskiego w budowie |
Wartości niematerialne i prawne podlegające amortyzacji | |
Lp. | Przykłady |
1. | Spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego |
2. | Autorskie lub pokrewne prawa majątkowe |
3. | Licencje |
4. | Prawo własności przemysłowej |
5. | Wartość stanowiąca równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how) |
6. | Wartość firmy, jeżeli wartość ta powstała w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze kupna albo przyjęcia do odpłatnego korzystania, a odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający |
7. | Koszty prac rozwojowych zakończonych wynikiem pozytywnym, który może być wykorzystany na potrzeby działalności gospodarczej podatnika, jeżeli:
|
8. | Powyższe wartości niematerialne i prawne niestanowiące własności lub współwłasności podatnika, wykorzystywane przez niego na potrzeby związane z prowadzoną działalnością na podstawie umowy leasingu finansowego (odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający) zawartej z właścicielem lub współwłaścicielami albo uprawnionymi do korzystania z tych wartości |
Amortyzacji nie podlegają:
- grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów;
- budynki mieszkalne, lokale mieszkalne (stanowiące odrębną nieruchomość), spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, służące prowadzonej działalności gospodarczej lub wydzierżawiane albo wynajmowane na podstawie umowy;
- dzieła sztuki i eksponaty muzealne;
- wartość firmy, jeżeli wartość ta powstała w inny sposób niż określony w art. 22b ust. 2 pkt 1 i 1a;
- składniki majątku, które nie są używane na skutek zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej albo zaprzestania działalności, w której te składniki były używane.
Sprzedaż środka trwałego
Prawodawca wymienia wiele sytuacji, w których podatnik jest zobligowany do przerwania albo raczej zaprzestania amortyzacji. Jedną z nich jest sprzedaż środka trwałego. Jest o tym mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT.
Jeżeli przedsiębiorca sprzedaje środek trwały, wówczas ostatni odpis amortyzacyjny ujmuje w kosztach uzyskania przychodów w miesiącu sprzedaży. Zatem miesiąc zbycia (faktyczna data sprzedaży) środka trwałego to miesiąc ostatniego odpisu amortyzacyjnego w kosztach firmy i podatnika zbywającego środek trwały.
Środek trwały w pełni zamortyzowany
Kolejnym przypadkiem, w którym następuje zaprzestanie (przerwanie) amortyzacji, jest po prostu zamortyzowanie w pełni środka trwałego. W takim wypadku ma miejsce zrównanie wszystkich ujętych w kosztach odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową środka trwałego.
To oznacza, że podatnik ujął w kosztach wszystkie odpisy amortyzacyjne, jakie mógł, i następuje zakończenie jego amortyzowania. Skoro nastąpiła już amortyzacja pełnej wartości początkowej środka trwałego, to nie można już go amortyzować.
Środek trwały wycofany z działalności na cele osobiste
Niektórzy przedsiębiorcy używają środków trwałych w działalności gospodarczej tylko czasowo. Mają w planach wycofanie ich po pewnym czasie. Jeżeli środek trwały jest wciąż amortyzowany, to powstaje pytanie, kiedy należałoby przerwać amortyzację?
Otóż ostatniego odpisu amortyzacyjnego przedsiębiorca powinien dokonać w miesiącu wycofania takiego środka trwałego.
Nieodpłatne przekazanie środka trwałego
Niekiedy przedsiębiorcy decydują się na przekazanie środka trwałego w darowiźnie albo w inny nieodpłatny sposób. W takim wypadku darczyńca ma obowiązek zaprzestać dokonywania u siebie odpisów amortyzacyjnych. Ostatni odpis amortyzacyjny w kosztach firmy przedsiębiorca-darczyńca ma prawo ująć w swoich księgach w miesiącu przekazania darowizny środka trwałego.
Środki trwałe wykorzystywane w trakcie okresu zawieszenia działalności
Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą lub wspólnicy spółki cywilnej, którzy zawiesili działalność gospodarczą, nie mogą w trakcie zawieszenia ujmować w kosztach odpisów amortyzacyjnych.
Likwidacja działalności gospodarczej
Jednym ze zdarzeń gospodarczych w toku prowadzenia działalności może być jej likwidacja. Jeżeli przedsiębiorca zdecydował o likwidacji, także ma obowiązek przerwania ujmowania w kosztach odpisów amortyzacyjnych.
Czasowe wyłączenie środka trwałego z używania w działalności
W wielu firmach zdarza się dość często czasowe nieużywanie środka trwałego. Czy w związku z przerwaniem użytkowania środka trwałego należałoby przerwać dokonywanie odpisów amortyzacyjnych? Nie, podatnik ma prawo nadal ujmować odpisy amortyzacyjne w kosztach firmy.
Potwierdził to Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w wydanej interpretacji indywidualnej z 19 grudnia 2023 roku (sygn. 0114-KDIP2-1.4010.650.2023.1.KS), w której stwierdził, że „[…] W konsekwencji przesłanką powodującą niemożność dokonywania odpisów amortyzacyjnych od składników majątku trwałego jest zaprzestanie działalności, w związku, z czym nastąpi także zaprzestanie używania tych składników. Należy przez to rozumieć całkowite zaniechanie danego rodzaju działalności, na skutek czego składniki majątkowe przestają być używane. Należy podkreślić, że w sytuacji, gdy podatnik decyduje o zaprzestaniu wykorzystywania środka trwałego w prowadzonej działalności polegającej na świadczeniu usług najmu/leasingu i wycofuje go z prowadzonej ewidencji środków trwałych, przeznaczając go na inne cele, np. na sprzedaż – to brak jest podstaw do dalszego dokonywania odpisów amortyzacyjnych.
Przejściowe zaprzestanie użytkowania danych środków trwałych nie jest natomiast przesłanką uzasadniającą zaprzestanie dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Okresowe zaprzestanie wykorzystywania danego środka trwałego w przypadku dalszego prowadzenia działalności gospodarczej, w której środek ten był wykorzystywany, nie powoduje utraty prawa do dokonywania odpisów amortyzacyjnych od tego środka trwałego.
W związku z powyższym, ze względu na fakt, że w przypadku przejściowego nieużytkowania Środków trwałych, działalność podatnika jest w dalszym ciągu prowadzona (w niezmienionym rodzajowo zakresie) i podatnik planuje ponowne wykorzystane danych Środków trwałych (zaprzestanie użytkowania jest jedynie tymczasowe), odpisy amortyzacyjne za okres, w którym dane Środki trwałe były przejściowo nieużytkowane, są w dalszym ciągu naliczane i stanowią dla podatnika koszt uzyskania przychodów”.
Śmierć przedsiębiorcy
Jeżeli na skutek śmierci przedsiębiorcy ustalono zarząd sukcesyjny, to amortyzacja środków trwałych należących do zmarłego przedsiębiorcy będzie mogła być kontynuowana. Jeśli jednak nie, wówczas ma miejsce zakończenie dokonywania odpisów amortyzacyjnych w miesiącu zgonu przedsiębiorcy.
