Przedsiębiorcy, którzy zamierzają opodatkować swoją działalność podatkiem liniowym lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych muszą w tym zakresie złożyć odpowiednie zawiadomienie. Takie zawiadomienie może zostać dokonane poprzez CEIDG, przy czym kluczowe jest, aby nastąpiło to w terminie ustawowym. W poniższym artykule zastanowimy się, jak błąd w systemie CEIDG wpływa na kwestie podatkowe przedsiębiorców w sytuacji, gdy nastąpi niezgłoszenie zmiany formy opodatkowania w odpowiednim terminie.
Termin na wybór formy opodatkowania działalności gospodarczej
Dochód z działalności gospodarczej podlega opodatkowaniu według skali podatkowej, chyba że podatnik dokona wyboru innej formy opodatkowania. W tym zakresie możliwy jest wybór podatku liniowego lub ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Jak wskazuje art. 9a ust. 2 ustawy o PIT, podatnicy mogą wybrać sposób opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej na zasadach określonych w art. 30c (tj. podatek liniowy). W tym przypadku są obowiązani do złożenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego sporządzonego na piśmie oświadczenia o wyborze tego sposobu opodatkowania do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został osiągnięty pierwszy przychód z tego tytułu w roku podatkowym, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy taki przychód został osiągnięty w grudniu tego roku podatkowego.
Wskazany termin jest powszechnie uznawany za termin prawa materialnego, czyli taki, który kształtuje prawa i obowiązki podatnika. Należy go zatem odróżnić od terminu procesowego, który kształtuje uprawnienia w zakresie procedury podatkowej. Przywrócenie terminu – o którym mowa w art. 162 Ordynacji podatkowej – może dotyczyć wyłącznie tego drugiego przypadku. W konsekwencji podatnik nie może wnioskować o przywrócenie terminu na wybór podatku liniowego. Jest to termin nieprzywracalny.
Zgodnie z art. 9 ust. 1b powołanej ustawy dokonany wybór formy opodatkowania dotyczy również lat następnych, chyba że w kolejnych latach podatnik we wskazanym terminie złoży oświadczenie na piśmie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego o rezygnacji z tej formy opodatkowania. Powoduje to, że wybór formy opodatkowania dokonywany jest na dany rok podatkowy.
Stosownie do art. 9 ust. 1c ustawy o PIT oświadczenie o dokonanym wyborze podatnik może złożyć w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy.
W świetle powyższego opodatkowanie w formie skali podatkowej przysługuje z mocy ustawy i podatnik nie musi składać oświadczenia o jej wyborze. Złożenie stosownego oświadczenia – w wymienionym w przepisach terminie – jest natomiast warunkiem koniecznym dla możliwości wyboru sposobu opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej na zasadach podatku liniowego. Analogiczne regulacje obowiązują w zakresie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
W trakcie roku podatkowego wybór sposobu opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej jest możliwy tylko w przypadku rozpoczęcia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. W innych przypadkach oświadczenie o wyborze formy opodatkowania należy złożyć do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został osiągnięty pierwszy przychód z tego tytułu w roku podatkowym, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy taki przychód został osiągnięty w grudniu tego roku podatkowego.
Niezgłoszenie zmiany formy opodatkowania przez błąd w systemie CEIDG
W sytuacji, gdy podatnik zdecyduje się na wybór formy opodatkowania poprzez elektroniczny formularz CEIDG-1, przy czym dokonany wybór nie zostanie odnotowany w systemie z uwagi na awarię techniczną, należy zastanowić się, jakie skutki podatkowe wywołuje to zdarzenie dla przedsiębiorcy.
Po pierwsze wskażmy, że podatnik nie może wnioskować o przywrócenie terminu do złożenia oświadczenia o wyborze innej formy opodatkowania. Po drugie nie jest możliwe złożenie oświadczenia o zmianie formy opodatkowania w trakcie roku podatkowego. To z kolei oznacza, że podatnik może ponieść bardzo dotkliwe konsekwencje podatkowe, np. w sytuacji, gdy nieskutecznie dokonał wyboru podatku liniowego (19%), a z uwagi na wysokie przychody organ podatkowy domaga się zapłaty podatku według skali podatkowej (32%).
Trzeba jednak przyjąć, że jeżeli podatnik skutecznie złożył oświadczenie, tzn. złożył dokument elektronicznie, podpisał go i uzyskał urzędowe potwierdzenie odbioru (UPO), nie powinien ponosić negatywnych konsekwencji wadliwości czy też awarii systemu.
W tym zakresie przedsiębiorcy swoją argumentację mogą oprzeć na art. 2a Ordynacji podatkowej. Przepis ten podaje, że niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego rozstrzyga się na korzyść podatnika. Choć przepis ten odnosi się do wątpliwości prawnych, to jednak sądy administracyjne wielokrotnie wskazywały, że taką samą regułę należy stosować do wątpliwości co do faktów. W tym jednak zakresie trzeba odnosić się do ogólnych zasad postępowania, tj. działania organów podatkowych w sposób budzący zaufanie (art. 121 Ordynacji podatkowej) czy też podejmowania wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym (art. 122 Ordynacji podatkowej).
Naturalnie na korzystne rozstrzygnięcie w tym zakresie może liczyć podatnik, który nie dokonał skutecznego wyboru formy opodatkowania z przyczyn obiektywnych. W sytuacji, gdy podatnik w jakikolwiek sposób przyczynił się do niepoprawnego złożenia oświadczenia o wyborze formy opodatkowania, uzyskanie korzystnego rozstrzygnięcia może być trudne.
Przykład 1.
Pan Łukasz rozpoczął w styczniu 2024 roku prowadzenie działalności gospodarczej. 1 lutego złożył poprzez elektroniczny formularz CEIDG oświadczenie o wyborze podatku liniowego. Wniosek wysłał, ale go nie podpisał. Nie uzyskał również UPO. Po roku organ podatkowy zorientował się, że mężczyzna cały czas opłaca podatek według stawki 19% i rozpoczął czynności kontrolne. Czy w takim przypadku pan Łukasz może liczyć na pozytywne rozstrzygnięcie?
W opisanej sprawie mężczyzna z własnej winy nie dokończył procedury składania oświadczenia o wyborze formy opodatkowania w ramach CEIDG. Nie ma tu znaczenia jego brak wiedzy na ten temat, fakt omyłki czy przeoczenia. Niezgłoszenie zmiany formy opodatkowania nie było spowodowane przyczyną zewnętrzną. Z tego też powodu pan Łukasz nie może liczyć na zachowanie prawa do wyboru podatku liniowego.
Wynika tak z odpowiedzi udzielonej przez Szefa KAS na interpelację poselską z 6 grudnia 2023 roku, gdzie czytamy, że jeżeli podatnik uprawdopodobni, że niezłożenie zawiadomienia o zmianie formy opodatkowania wynika z awarii systemu, to fiskus przyjmie jego stanowisko.
Interesujące jest jednak to, czy w praktyce organy podatkowe faktycznie będą prezentować to słuszne podejście. Przykładowo bowiem Dyrektor KIS w interpretacji z 7 września 2023 roku (nr 0115-KDWT.4011.42.2023.2.DS) wskazał:
„Mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny oraz przytoczone przepisy prawa, stwierdzić należy, że nie jest sporny fakt, że w składanym elektronicznie wniosku o wpis do CEIDG nastąpił: »brak wyboru opodatkowania« i że nie złożył Pan ww. oświadczenia w tym zakresie w formie papierowej. W związku z tym nie można uznać, że skutecznie złożył Pan oświadczenie o wyborze ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Na powyższą ocenę nie ma wpływu to, że brak wyboru formy opodatkowania był wynikiem awarii systemu. Istotne jest bowiem, że oświadczenie nie zostało złożone”.
Zapowiedź Szefa KAS należy ocenić jako racjonalne podejście. Przedsiębiorcy nie powinni bowiem ponosić negatywnych konsekwencji awarii systemów. Trzeba jednak obserwować, jak kwestia ta będzie interpretowana przez organy podatkowe, ponieważ do tej pory uważały one, że awaria systemu pozostaje bez wpływu na nieskuteczność wyboru formy opodatkowania.
