Podmioty podlegające kontroli legalności zatrudnienia oraz organ kontrolujący

Kontrola legalności zatrudnienia polega na sprawdzeniu, czy pracodawca lub inny podmiot realizują obowiązki wynikające z przepisów określających między innymi zasady powierzania pracy osobom bezrobotnym i cudzoziemcom, prowadzenia agencji zatrudnienia oraz opłacania składek na Fundusz Pracy (FP). Jakie są podmioty podlegające kontroli legalności zatrudnienia oraz jaki podmiot jest do niej uprawniony – o tym piszemy poniżej w artykule. 

Organ uprawniony do kontroli legalności zatrudnienia

Kontrola legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej należy do zadań Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Wynika to wprost z brzmienia art. 1 Ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy, zwanej dalej ustawą o PIP.

Przepisy objęte kontrolą legalności zatrudnienia sprawowaną przez PIP

Przepisy, które są objęte kontrolą legalności zatrudnienia, zostały zawarte w Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zwanej dalej ustawą o promocji zatrudnienia.  

Kontrola legalności zatrudnienia – zakres przedmiotowy

Zakres przedmiotowy kontroli legalności zatrudnienia wyznaczają przepisy art. 10 ust. 1 pkt 3–4 i 15 ustawy o PIP. Oznacza to zatem, że do zadań PIP należy:

1. kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, wykonywania działalności oraz kontrola przestrzegania obowiązku:

• informowania powiatowych urzędów pracy przez bezrobotnych o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności,
• opłacania składek na FP,
• dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od dokonania wpisu do tego rejestru,
• prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach ustawy o promocji zatrudnienia,
• prowadzenia działalności przez podmioty, o których mowa w art. 18c ustawy o promocji zatrudnienia, zgodnie z warunkami określonymi w art. 19c, art. 19d, art. 19fa, art. 19ga i art. 85 ust. 2 i art. 85a;

2. kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców;

      3.  ściganie wykroczeń, o których mowa w art. 119–123 ustawy o promocji zatrudnienia.         

Podmioty podlegające kontroli legalności zatrudnienia

Zgodnie z postanowieniami przepisów ustawy o PIP kontrolą legalności zatrudnienia objęci są pracodawcy. Ponadto podlegają jej:

• w zakresie kontroli legalności zatrudnienia – także niebędący pracodawcami przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne, na których rzecz jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy;
• podmioty świadczące usługi pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego, poradnictwa zawodowego oraz pracy tymczasowej w rozumieniu art. 18 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia w zakresie przestrzegania obowiązku dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do wymienionego rejestru oraz obowiązku prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach ustawy o promocji zatrudnienia;
• podmioty, o których mowa w art. 18c ustawy o promocji zatrudnienia, w zakresie przestrzegania warunków określonych w art. 19c, art. 19d, art. 19fa, art. 19ga i art. 85 ust. 2 oraz art. 85a ustawy o promocji zatrudnienia.

W katalogu podmiotów podlegających kontroli pojawia się odniesienie do instytucji wskazanych w art. 18c ustawy o promocji zatrudnienia – dotyczy to między innymi:

• Ochotniczych Hufców Pracy;
• centrów integracji społecznej lub klubów integracji społecznej;
• wyspecjalizowanych organów wojskowych wykonujących usługi w zakresie pośrednictwa pracy dla żołnierzy zawodowych zwalnianych i zwolnionych z zawodowej służby wojskowej;
• przedsiębiorców zagranicznych z państw członkowskich Unii Europejskiej (UE), państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) nienależących do UE oraz państw niebędących stronami umowy o EOG, które mogą korzystać ze swobody świadczenia usług na podstawie odpowiednich umów, posiadających uprawnienia i prowadzących zgodnie z prawem działalność w zakresie pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego lub poradnictwa zawodowego na terytorium tego państwa oraz zamierzających świadczyć te usługi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 

W przepisach ustawy o PIP jest też mowa o określonych warunkach sformułowanych w ustawie o promocji zatrudnienia. Dotyczy to w szczególności przestrzegania następujących zasad:

• zakazu jakiejkolwiek dyskryminacji przez agencje zatrudnienia oraz podmioty wskazane w art. 18c ustawy o promocji zatrudnienia (art. 19c);
• zakazu pobierania przez agencje zatrudnienia oraz podmioty wymienione w art. 18c ustawy o promocji zatrudnienia innych opłat niż określone w powołanej ustawie (art. 19d);
• konieczności posiadania przez agencje zatrudnienia oraz między innymi przez OHP, centra integracji społecznej i kluby integracji społecznej oraz wojskowe organy pośrednictwa pracy własnego lokalu, w którym są świadczone usługi (art. 19fa),
• obowiązku niezwłocznego zwrotu przez agencję zatrudnienia oraz podmiot wymieniony w art. 18c ustawy o promocji zatrudnienia osobie, na której rzecz świadczą lub świadczyły usługi, na jej pisemny wniosek, złożonych przez nią oryginałów dokumentów, w szczególności dokumentów potwierdzających posiadane wykształcenie, kwalifikacje oraz doświadczenie zawodowe; 
• kierowania do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych za pośrednictwem agencji zatrudnienia wyłącznie bezpośrednio do pracodawcy zagranicznego na podstawie pisemnej umowy zawieranej przez te agencje z osobami kierowanymi;
• kierowania przez agencję zatrudnienia cudzoziemców do zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej wyłącznie bezpośrednio do podmiotów prowadzących działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 85a).

Postępowanie kontrolne zostało szczegółowo unormowane w przepisach ustawy o PIP. 

Podmioty podlegające kontroli legalności zatrudnienia oraz organ kontrolujący – podsumowanie

Organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli legalności zatrudnienia jest PIP. Przepisy dotyczące legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej zostały zawarte w ustawie o promocji zatrudnienia. Określają one między innymi zasady powierzania pracy osobom bezrobotnym oraz cudzoziemcom, prowadzenia działalności polegającej na pośrednictwie pracy oraz opłacania składek na FP. W ustawie o PIP ustalono zakres przedmiotowy kontroli legalności zatrudnienia. Wskazano w niej także, kto może spodziewać się wizyty inspektora pracy.