Podmioty podlegające kontroli PIP– aktualny katalog

Powszechnie uważa się, całkiem słusznie zresztą, że kontroli wykonywanej przez Państwową Inspekcję Pracy (PIP) podlegają pracodawcy. Okazuje się jednak, że przepisy regulujące uprawnienia wymienionego organu obejmują znacznie szerszy zakres podmiotów, które mogą być poddane czynnościom kontrolnym. Podstawa prawna, a podmioty podlegające kontroli PIP – odpowiedź na tak postawione pytanie została zawarta informacje w poniższym artykule.

Podmioty podlegające kontroli PIP – podstawa prawna

Podstawowym aktem prawnym regulującym zakres podmiotowy kontroli, do wykonywania której upoważnieni są inspektorzy pracy, jest Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1614), określana w dalszej części tekstu „ustawą o PIP”.

Pracodawcy, przedsiębiorcy niebędący pracodawcami oraz inne jednostki organizacyjne

Kontroli przeprowadzanej przez PIP podlegają oczywiście pracodawcy (w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy) w pełnym zakresie obowiązków związanych z zatrudnianiem pracowników (art. 13 pkt 1 ustawy o PIP).
Czynnościami kontrolnymi mogą być objęte także inne niż pracodawca podmioty, z tym że w takich przypadkach ustawa o PIP wskazuje pewne ograniczenia przedmiotowe.

Podmioty zajmujące się pośrednictwem pracy, doradztwem personalnym, poradnictwem zawodowym oraz pracą tymczasową

Podmioty świadczące usługi pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego, poradnictwa zawodowego oraz pracy tymczasowej w rozumieniu art. 18 ust. 1 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2022 r. poz. 690, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o promocji zatrudnienia”, mogą spodziewać się kontroli wszczętej przez inspektora pracy, przy czym czynności kontrolne dotyczą przestrzegania obowiązków wskazanych w art. 10 ust. 1 pkt 3 lit. d i e ustawy o PIP. Kontrola będzie zatem odnosić się do obowiązku:

• dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do tego rejestru;
• prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach o promocji zatrudnienia.

Podmioty, od których nie wymaga się wpisu prowadzonej działalności do rejestru

Kontrolą realizowaną przez przedstawicieli PIP objęte są też podmioty wskazane w art. 18c ustawy o promocji zatrudnienia, które nie są zobowiązane do wpisania do rejestru rodzaju prowadzonej działalności w zakresie pomocy w zatrudnieniu. Podmiotami tymi są:

1. Ochotnicze Hufce Pracy;
2. centra integracji społecznej oraz kluby integracji społecznej, o których mowa w przepisach o zatrudnieniu socjalnym;
3. wyspecjalizowane organy wojskowe, o których mowa w przepisach o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, wykonujące te usługi dla żołnierzy zawodowych zwalnianych i zwolnionych z zawodowej służby wojskowej;
4. przedsiębiorcy zagraniczni z państw członkowskich Unii Europejskiej (UE), państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) nienależących do UE oraz państw niebędących stronami umowy o EOG, którzy mogą korzystać ze swobody świadczenia usług na podstawie umów zawartych przez te państwa z UE i jej państwami członkowskimi, posiadający uprawnienia i prowadzący zgodnie z prawem działalność w zakresie pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego lub poradnictwa zawodowego na terytorium tego państwa oraz zamierzający świadczyć te usługi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (RP).

Zakres czynności kontrolnych dotyczy przestrzegania warunków określonych w konkretnych zapisach ustawy o promocji zatrudnienia, a mianowicie w:

• art. 19c (niedopuszczalność dyskryminacji ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, pochodzenie etniczne, narodowość, orientację seksualną, przekonania polityczne i wyznanie oraz ze względu na przynależność związkową osób, dla których podmioty poszukują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej);
• art. 19d (m.in. zakaz pobierania od osób, dla których dany podmiot poszukuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub którym udziela pomocy w wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca zatrudnienia innych kwot niż określone w ustawie o promocji zatrudnienia oraz obowiązek przekazania na piśmie informacji, przed skierowaniem osoby do pracy za granicą albo pracy tymczasowej, do podmiotu działającego poza terytorium RP, o kosztach, opłatach i innych należnościach, związanych z kierowaniem do pracy oraz podjęciem i wykonywaniem pracy za granicą);
• art. 19fa (obowiązek posiadania lokalu, w którym są świadczone usługi);
• art. 19ga (obowiązek niezwłocznego zwrócenia osobie, na rzecz której podmioty świadczą lub świadczyły usługi z zakresu działalności agencji zatrudnienia, na jej pisemny wniosek, złożonych przez nią oryginałów dokumentów, w szczególności dokumentów potwierdzających posiadane wykształcenie, kwalifikacje oraz doświadczenie zawodowe);
• art. 85 ust. 2 (obowiązek kierowania do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych za pośrednictwem agencji zatrudnienia wyłącznie bezpośrednio do pracodawcy zagranicznego na podstawie pisemnej umowy zawieranej przez te agencje z osobami kierowanymi obejmującej postanowienia wskazane w powołanym przepisie);
• art. 85a (kierowanie cudzoziemców do zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej wyłącznie bezpośrednio do podmiotów prowadzących działalność na terytorium RP na podstawie pisemnej umowy zawartej między agencją zatrudnienia a tym cudzoziemcem obejmującej postanowienia wyszczególnione we wspomnianym przepisie).

Przedsiębiorcy objęci przepisami o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz pracodawcy delegujący pracowników

Kolejną grupą podmiotów podlegających kontroli przeprowadzanej przez PIP są przedsiębiorcy, do których stosuje się przepisy Ustawy z dnia 10 stycznia 2018 roku o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz.U. z 2021 r. poz. 936 ze zm.). W tym zakresie inspektor pracy sprawdzi, czy przedsiębiorca nie powierza wykonywania pracy w handlu lub wykonywania czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu – wbrew ustawowemu zakazowi tego typu działań.

Podmioty korzystające z usług zleceniobiorców

Zgodnie z art. 13 pkt 5 ustawy o PIP kontroli wykonywanej przez inspektorów pracy podlegają przedsiębiorcy albo inne jednostki organizacyjne, na rzecz których – w ramach prowadzonej przez te podmioty działalności – jest wykonywane zlecenie bądź są świadczone usługi przez przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi – w zakresie wypłacania wskazanym osobom wynagrodzenia w kwocie wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej, ustalonej na podstawie przepisów Ustawy z dnia 10 października 2002 roku o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z 2020 r. poz. 2207).

Podmioty zatrudniające podlegające kontroli w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących PPK

W obecnym stanie prawnym inspektorzy pracy mogą przeprowadzać kontrole u pracodawców oraz w innych podmiotach zatrudniających w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących pracowniczych planów kapitałowych (PPK). Wspomniane zobowiązania wynikają z regulacji zawartych w Ustawie z dnia 4 października 2018 roku o pracowniczych planach kapitałowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1342, ze zm.).
Czynności kontrolne mogą być podjęte odpowiednio w odniesieniu do:

• pracodawcy w rozumieniu art. 3 ustawy – Kodeks pracy;
• nakładcy;
• rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych;
• zleceniodawcy;
• podmiotu, w którym działa rada nadzorcza;
• płatnika, jeżeli pracodawca lub zleceniodawca nie posiada numeru identyfikacyjnego (NIP bądź REGON).

Które podmioty mogą spodziewać się kontroli PIP – aktualny katalog. Podsumowanie

Kontrole inspektorów pracy dotyczą pracodawców w pełnym zakresie wynikającym z zatrudniania pracowników. Uprawnienia organów kontrolnych Państwowej Inspekcji Pracy są jednak o wiele szersze, bowiem wizyty przedstawiciela tej instytucji mogą spodziewać się np. przedsiębiorcy świadczący usługi pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego oraz poradnictwa zawodowego czy pracy tymczasowej. Tak samo jest również w odniesieniu do podmiotów korzystających z usług zleceniobiorców. W tych przypadkach czynności kontrolne są ograniczone do konkretnych zagadnień wskazanych ustawowo. Kontrolą mogą być także objęte podmioty zatrudniające w obszarze przestrzegania przepisów w sprawie PPK.