Na pracodawcy ciąży szereg obowiązków względem zatrudnianych przez niego pracowników. Tylko pozornie ustają one w momencie zakończenia zatrudnienia pracownika, na pracodawcy bowiem nadal spoczywają określone przepisami Kodeksu Pracy wymogi formalne, których niedopełnienie może rodzić dla każdego przedsiębiorstwa bardzo poważne i dotkliwe skutki. Jednym z najistotniejszych obowiązków pracodawcy związanych z zakończeniem zatrudnienia jest wydanie pracownikowi świadectwa pracy. Poniżej podpowiadamy, jak uniknąć błędów wydając świadectwo pracy.
Świadectwo pracy – jego wydanie to obowiązek pracodawcy!
Świadectwo pracy to dokument należny każdemu pracownikowi, potwierdzający jego zatrudnienie, okres zatrudnienia i jego charakter. Jest to oświadczenie wiedzy pracodawcy i tylko on jest podmiotem uprawnionym do jego wystawienia.
Świadectwo pracy wydaje się zwalnianemu pracownikowi niezależnie od sposobu zakończenia stosunku pracy, a zatem nawet jeśli pracodawca zwalnia pracownika z jego winy, bez zachowania okresu wypowiedzenia, musi dotrzymać obowiązku wydania świadectwa pracy.
Zasady wydawania świadectw pracy uregulowane są w przepisach Kodeksu Pracy oraz w rozporządzeniach Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 r. i 18 czerwca 2019 r. w sprawie świadectwa pracy. Przepisy te określają dokładnie, jakie wymogi musi spełniać świadectwo pracy i wyliczają informacje, które muszą zostać zawarte w treści tego dokumentu – są to informacje dotyczące uprawnień wynikających ze stosunku pracy i uprawnień wynikających z ubezpieczeń społecznych (m.in. okres zatrudnienia, czas pracy, informacje o pracy tymczasowej jeżeli miała miejsce, tryb rozwiązania umowy lub podstawa prawna jej wygaśnięcia czy wykorzystanie urlopów). Z tego też względu niezwykle istotne jest, aby każdy pracodawca sprawdził, czy stosowany przez niego, często niezmieniony od lat, wzór jest zgodny z przepisami obowiązującego rozporządzenia.
Świadectwo pracy – kiedy należy je wydać?
Dotychczas świadectwo pracy powinno zostać wydane niezwłocznie. Jednak od dnia 07.09.2019 r. według Kodeksu Pracy o pracodawca jest obowiązany wydać pracownikowi świadectwo pracy w dniu, w którym następuje ustanie stosunku pracy, jeżeli nie zamierza nawiązać z nim kolejnego stosunku pracy w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy (niezależnie od tego, czy jest to dzień rozwiązania stosunku pracy, czy dzień jego wygaśnięcia).
Jeśli nie jest to możliwe, konieczne jest przesłanie świadectwa przesyłką pocztową – oczywiście przesyłką poleconą, najlepiej z koniecznością pokwitowania odbioru – albo doręczenie jej w inny sposób (np. za pomocą innego pracownika przedsiębiorcy działającego w formie kuriera). Jeżeli stosunek pracy ustaje z powodu śmierci pracownika, świadectwo pracy pozostawia się w jego aktach osobowych, lecz pracodawca ma obowiązek wydania tego dokumentu małżonkowi pracownika lub jego spadkobiercy.
Jeśli pracodawca po ustaniu stosunku pracy zawiera z pracownikiem kolejną umowę o pracę, to zgodnie z nowo obowiązującą regulacją w takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek wydania świadectwa pracy tylko na wyraźne żądanie samego zainteresowanego pracownika.
Co do zasady świadectwo pracy wydaje się samemu pracownikowi. Zgodnie ze wspomnianym rozporządzeniem dokument ten można wydać również osobie upoważnionej przez pracownika, przy czym zgodnie z nowymi zasadami upoważnienie może zostać przesłane w formie elektronicznej. Ze względów praktycznych i z uwagi na dotrzymanie koniecznych wymogów bezpieczeństwa niezbędne będzie potwierdzenie tożsamości osoby upoważnionej przez poproszenie jej o okazanie dowodu tożsamości uzasadniającego wystawione przez byłego pracownika upoważnienie. Zazwyczaj osobą upoważnioną będzie małżonek pracownika lub członek jego bliskiej rodziny, ale rozporządzenie nie określa kręgu osób uprawnionych, a zatem może to być dowolna osoba uznana przez pracownika za wystarczająco godną zaufania do odebrania tak istotnego dokumentu.
Co zrobić, jeśli świadectwo pracy zawiera błędy?
Ze świadectwem pracy dla pracodawcy wiążą się dwa podstawowe obowiązki – rzetelnego sporządzenia świadectwa pracy oraz wydania pracownikowi tego dokumentu. Jeśli pracodawca uchybi któremukolwiek z tych obowiązków, pracownik ma możliwość podjęcia stosownej reakcji, które to zdarzenie dla nieuważnego pracodawcy może zakończyć się postępowaniem sądowym i koniecznością poniesienia kosztów tego postępowania.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że jeśli świadectwo zdaniem pracownika zawiera błędy lub nieścisłości lub jest niezgodne z przepisami ustawy i rozporządzenia, pracownik może domagać się sprostowania treści dokumentu. Ma on 14 dni na sporządzenie wniosku o dokonanie sprostowania. Jeżeli pracodawca wyda odmowę o dokonaniu sprostowania świadectwa pracy, w takim przypadku pracownik ma również 14 dni na wystąpienie do sądu pracy z powództwem o sprostowanie i okres ten biegnie od momentu zawiadomienia pracownika o odmowie uznania jego żądania. W praktyce jest on liczony zazwyczaj od momentu doręczenia pracownikowi pisma pracodawcy, przy czym pracodawca może uczynić to również w formie elektronicznej.
Analogiczne uprawnienie przysługuje pracownikowi również wówczas, jeśli pracodawca w ogóle nie wyda świadectwa pracy. W takiej sytuacji ma on prawo do wystąpienia z powództwem do sądu pracy, a sąd – w przypadku stwierdzenia obowiązku pracodawcy do wydania świadectwa pracy – nałoży na opornego pracodawcę obowiązek wydania dokumentu w formie wyroku sądowego, który będzie podlegał wykonaniu w toku postępowania egzekucyjnego.
Świadectwo pracy – jaka kara grozi pracodawcy za niedopełnienie obowiązku?
Uchybienie obowiązkom dotyczącym świadectwa pracy jest wykroczeniem zagrożonym karą grzywny w wysokości od 1000,00 aż do 30 000,00 złotych.
Niezwykle poważną konsekwencją zaniedbania opisanych powyżej obowiązków jest odpowiedzialność odszkodowawcza pracodawcy. Jeśli pracownik wskutek zwłoki pracodawcy poniesie szkodę, wówczas pracodawca – jako podmiot winny jej powstania – będzie zobowiązany do jej naprawienia na zasadach wynikających z Kodeksu Pracy. Odpowiedzialność odszkodowawcza powstaje w przypadku, gdy szkoda powstała w związku z niewydaniem świadectwa pracy w terminie lub z wydaniem świadectwa pracy o nieprawidłowej treści. Odszkodowanie określone w Kodeksie Pracy jest ograniczone kwotowo i jest to wynagrodzenie za czas pozostawania bez zatrudnienia, maksymalnie przez okres sześciu tygodni. Jak wynika z orzecznictwa sądów, przykładem szkody jest np. niemożliwość rejestracji w powiatowym urzędzie pracy w charakterze osoby bezrobotnej i nieuzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego przysługujących byłemu pracownikowi.
Co jednak istotne, wskazane powyżej odszkodowanie nie wyczerpuje odpowiedzialności pracodawcy, odpowiada on bowiem również za szkodę inną niż utrata zarobków (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2004 roku, wydany w sprawie o sygn. II PK 36/04). Odszkodowanie to jest również niezależne od odszkodowania należnego pracownikowi z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 1976 roku, wydany w sprawie o sygn. I PZP 22/76).
Praktyka pokazuje, że postępowania w sądach pracy trwają bardzo długo i okres oczekiwania na wyznaczenie rozprawy jest również wydłużony. Postępowanie to zazwyczaj jednak nie wiąże się dla pracownika z koniecznością poniesienia wysokich kosztów, a zatem znaczna ich część decyduje się na taki krok. Postępowanie sądowe może być jednak kosztowne dla pracodawcy, choćby z uwagi na konieczność uzyskania fachowej pomocy prawnej. Z tego tytułu konsensualne metody rozwiązywania sporów winny być opcją rozważaną w każdym przypadku przed rozpoczęciem sporu sądowego.
