Przedsiębiorcy, w ramach optymalizacji wydatków w prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, często decydują się na zatrudnienie pracowników na umowy, które nie podlegają przepisom Kodeksu pracy i są częściej mniej kosztowne, czyli na umowę o dzieło lub umowę zlecenie. Nie zawsze jednak podpisana umowa zlecenie bądź umowa o dzieło jest prawidłowa. Taka umowa może zostać zakwestionowana przez inspektorów kontroli ZUS i wtedy przedsiębiorca będzie musiał zmienić charakter umowy, a także zapłacić wynikające z tego zobowiązanie względem ZUS-u, wraz z odsetkami.
Umowa o dzieło i umowa zlecenie
Przedsiębiorca, decydując się na zatrudnienie pracownika na umowę o dzieło bądź zlecenie, musi przestrzegać przepisów Kodeksu pracy i Kodeksu cywilnego.
Należy pamiętać, że o rodzaju umowy nie decyduje nazwa, lecz treść, warunki i okoliczności wykonywania pracy.
Decydując się na zawarcie umowy o dzieło, przedsiębiorca powinien wiedzieć, że umowa o dzieło jest umową rezultatu - efektu, którą podpisuje się w celu wykonania określonego dzieła. Taka umowa ma często charakter jednorazowy. Podlega ona tylko opodatkowaniu podatkiem dochodowym, umowa o dzieło nie rodzi obowiązku zapłaty składek ZUS. Nie zawsze jednak jest wolna od składek. Jeśli zawiera się umowę o dzieło z pracownikiem, który jest już zatrudniony u danego pracodawcy na umowę o pracę, to przychody osiągnięte z tytułu takiej umowy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom w ZUS-ie. Podobnie rzecz ma się z umową zlecenie.
Umowa zlecenie jest umową starannego działania, której celem jest wykonanie określonych czynności, jednak nie muszą one zmierzać do osiągnięcia rezultatu dającego się sprecyzować. Przedsiębiorca zatrudniający studenta lub ucznia, który nie ukończył 26. roku życia, nie zapłaci od takiej umowy obowiązkowych składek.
W związku z powyższym dla przedsiębiorcy tańszą umową jest umowa o dzieło, gdyż nie ma konieczności opłacania składek ZUS z tytułu takiej umowy.
Zakwestionowanie rodzaju umowy przez ZUS
Wybierając rodzaj zatrudnienia dla przyszłego pracownika, przedsiębiorca musi być świadomy, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo sprawdzenia podpisanej przez strony umowy. Kontroli ZUS podlegają w szczególności:
-
zgłoszenia osób, które posiadają lub powinny posiadać tytuł do objęcia ubezpieczeniami,
-
prawidłowość obliczania i opłacania składek,
-
ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Osoba, która wykonuje czynności kontrolne w imieniu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, może również zweryfikować ważność zawartej umowy oraz charakter wykonywanej pracy. Jeżeli inspektor kontroli ZUS ustali, że rodzaj umowy, na podstawie której wykonawca wykonuje pracę, jest niezgodny z charakterem wykonywanych czynności, a działanie to miało na celu uniknięcie odprowadzania obowiązkowych składek, zawarta umowa o dzieło może zostać przez niego zakwalifikowana jako umowa zlecenia. ZUS może także zweryfikować, czy umowa zlecenie nie nosi znamion umowy o pracę. W przypadku zakwestionowania rodzaju umowy, przedsiębiorca będzie musiał dokonać wstecznego zgłoszenia zleceniobiorcy do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Zgłoszenia dokonuje się na druku ZUS ZUA lub na druku ZUS ZZA (jeżeli osoba zatrudniona na umowę zlecenie posiada inne tytuły do ubezpieczenia i podlega obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu). Dodatkowo przedsiębiorca będzie musiał odprowadzić zaległe składki ubezpieczeniowe wraz z odsetkami za zwłokę oraz złożyć dokumenty rozliczeniowe za każdy miesiąc wykonywania zakwestionowanej umowy.
Zakwestionowanie rodzaju umowy przez ZUS skutkuje dla przedsiębiorcy poważnymi kosztami, które są z pewnością bardziej dotkliwe niż opłacanie składek na bieżąco przy zatrudnieniu osoby na umowę zlecenie zamiast na podstawie umowy o dzieło. Wiąże się to bowiem z koniecznością jednorazowego opłacenia całości składek od momentu zakwestionowania umowy. W zaistniałej sytuacji można wystosować pismo do ZUS-u z prośbą o rozłożenie zaległości na raty, jednak aby uzyskać taką zgodę, muszą zostać spełnione określone warunki.
