Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych oznacza uproszczoną formę opodatkowania działalności gospodarczej. Mogą z niej skorzystać przedsiębiorcy prowadzący działalność w formie indywidualnej lub spółki osobowej. Ryczałt uprawnia przedsiębiorców do płacenia podatku od przychodu, wobec czego nie mają oni możliwości pomniejszania go o koszty jego uzyskania. Sprawdźmy zasady obowiązujące w ryczałcie ewidencjonowanym.
Czym jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych?
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych to nadana przez prawo możliwość przyjęcia innej niż ogólna formy opodatkowania niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne:
- prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą,
- osiągające przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej,
- będące osobami duchownymi,
- osiągające przychody ze sprzedaży, o której mowa w art. 20 ust. 1c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Osoby fizyczne osiągające przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej mogą opłacać zryczałtowany podatek dochodowy w formie:
- ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,
- karty podatkowej (przy czym nowe firmy z tej formy opodatkowania skorzystać już nie mogą).
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych mogą opłacać podatnicy, którzy rozpoczną prowadzenie działalności i nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej, a w przypadku gdy już prowadzą działalność w poprzednim roku, jeśli uzyskali przychody z tej działalności prowadzonej samodzielnie w wysokości nieprzekraczającej 2 000 000 euro lub prowadzonej w formie spółki, gdy suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekroczyła w 2022 roku wartości:
- 2 000 000 euro - 9 654 400 zł dla podatników rozliczających się miesięcznie w podatku dochodowym,
- 200 000 euro - 965 440 zł dla podatników rozliczających się kwartalnie w podatku dochodowym.
Korzystanie z tej formy rozliczenia wiąże się głównie z brakiem możliwości zaliczania poniesionych wydatków do kosztów uzyskania przychodów. W rozliczeniu bowiem pod uwagę bierze się jedynie przychody z prowadzonej działalności.
Ramy prawne dotyczące ryczałtu wyznacza ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne z dnia 20 listopada 1998 r.
Podmioty uprawnione do korzystania z prawa opodatkowania zryczałtowanym podatkiem dochodowym
Opodatkowane ryczałtem ewidencjonowanym mogą być osoby fizyczne, wykonujące pozarolniczą działalność gospodarczą lub świadczące usługi najmu (podnajmu, dzierżawy itp.), w tym także w formie spółki cywilnej lub jawnej, a także osoby duchowne. Zakres ten jednak ogranicza szereg wyłączeń na podstawie, których dany podmiot nie może korzystać z ryczałtu.
Obowiązujące wyłączenia podmiotowe przy ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych
Pozarolnicza działalność gospodarcza - czy na pewno spełnione są warunki?
Niespełnienie warunków decydujących o tym, że dane czynności należą do pozarolniczej działalności gospodarczej powoduje, że podmioty takie nie mogą rozliczać się na zasadach ryczałtu. Otóż zgodnie z przepisem art. 5b ust. 1 updof, pozarolniczą działalnością gospodarczą nie będzie wykonywanie czynności, które łącznie spełnią następujące warunki:
- odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności,
- są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego te czynności,
- wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Przepis ten wpływa na ograniczenie możliwości związanych z samozatrudnieniem.
Limit przychodów osiągniętych w roku poprzednim
W przypadku przychodów z najmu (dzierżawy itp.) wykonywanego poza działalnością gospodarczą wielkość przychodów osiągniętych w roku poprzednim (z obojętnie jakiego źródła) nie ma znaczenia dla możliwości opodatkowania ryczałtem tych przychodów. Limit ten dotyczy wyłącznie podatników osiągających przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. I tak jeżeli:
- w roku poprzedzającym rok podatkowy:
- uzyskali oni przychody z tej działalności, prowadzonej wyłącznie samodzielnie, w wysokości nieprzekraczającej 2 000 000 euro lub
- uzyskali przychody wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spółki, a suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekroczyła kwoty 2 000 000 euro,
- rozpoczną wykonywanie działalności w roku podatkowym i nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej – bez względu na wysokość przychodów.
Przedsiębiorcy muszą pamiętać, że do powyższego limitu liczone są wszystkie przychody, które są uznawane za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Oznacza to, że powinni oni do kwoty limitu wliczyć nie tylko przychody z tzw. działalności podstawowej, ale również z prowadzonej działalności ubocznej np. odsetki od środków na firmowych rachunkach bankowych.
Inaczej wygląda obliczanie limitu w sytuacji, gdy podatnik osiąga przychody zarówno z działalności prowadzonej w formie spółki cywilnej albo jawnej, jak i z działalności prowadzonej samodzielnie. W takim przypadku dla każdego z rodzajów działalności (formy jej prowadzenia) ustalany jest limit przychodów uprawniający do opodatkowania ryczałtem. Odrębne limity wprowadzone są również gdy przychody z jednej z form prowadzenia działalności były opodatkowane ryczałtem, natomiast z drugiej – na zasadach ogólnych. Wówczas dla celów ustalenia, czy podatnik zmieścił się w limicie przychodów, bierze się pod uwagę wyłącznie przychody opodatkowane ryczałtem, a nie wszystkie przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej w różnych formach (art. 6 uzpd).
Kolejny przypadek wyznaczający inne wyliczenie limitu upoważniającego do korzystania ze zryczałtowanej formy rozliczenia ma miejsce także wówczas, gdy podatnik, mający zamiar opodatkować się ryczałtem, w poprzednim roku podatkowym osiągał przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowane wyłącznie w formie karty podatkowej, lub takie, które za część roku były opodatkowane w formie karty podatkowej, zaś za pozostałą część roku na zasadach ogólnych. W takiej sytuacji opodatkowanie ryczałtem za dany rok podatkowy będzie możliwe, jeśli łączne przychody w roku poprzedzającym rok podatkowy nie przekroczyły kwoty 2 000 000 euro. Należy jednak pamiętać, że obowiązuje regulacja szczególna dotycząca obliczania kwoty przychodów dla podatników opodatkowanych kartą podatkową. Oblicza się je bowiem wyłącznie na podstawie wystawionych faktur lub rachunków. Gdy podatnik znałby wielkość sprzedaży bez-fakturowej i bez-rachunkowej dokonanej w czasie, gdy był opodatkowany kartą podatkową, to i tak nie ma obowiązku włączać jej do limitu przychodów.
Przeszkody wykluczające możliwość opodatkowania ryczałtem
Podatnik opłaca podatek w formie karty podatkowej
Ten sam przychód (czy też wynikający z niego dochód) może być obciążony u danego podatnika tylko jednym podatkiem danego rodzaju. A zatem jeżeli przedsiębiorca opłaca od danych przychodów podatek w formie karty podatkowej, to nie może jednocześnie od tych samych przychodów opłacać ryczałtu ewidencjonowanego. Opłacanie podatku w formie karty podatkowej w ogóle wyłącza możliwość opodatkowania w formie ryczałtu jakichkolwiek przychodów podatnika. Istnieje jednak wyjątek od tej zasady a dotyczy on podatników płacących podatek w formie karty od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej i jednocześnie prowadzących najem (dzierżawa) prywatny, który może być w takim wypadku opodatkowany ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (art. 6 i 8 uzpd).
Wyłączenia ze względu na charakter prowadzonej działalności
Zgodnie z art. 8 ust. 1 omawianej ustawy, kolejną grupą podmiotów wyłączonych z możliwości korzystania z ryczałtu ewidencjonowanego są przedsiębiorcy osiągających w całości lub w części przychody z tytułu:
- prowadzenia aptek,
- działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
- działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych.
Natomiast przeszkodą samą w sobie nie jest zadeklarowanie prowadzenia działalności w tym zakresie, ale osiągnięcie z niej przychodu już wyklucza korzystanie z ryczałtu.
Opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych nie stosuje się również do podatników wytwarzających wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym, na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii (art. 8 ust. 1 pkt 4 uzpd).
Zmiana działalności
Opodatkowania ryczałtem nie stosuje się również do przedsiębiorców, którzy podjęli wykonywanie działalności w roku podatkowym po zmianie działalności wykonywanej:
- samodzielnie na działalność prowadzoną w formie spółki z małżonkiem,
- w formie spółki z małżonkiem na działalność prowadzoną samodzielnie przez jednego lub każdego z małżonków,
- samodzielnie przez małżonka na działalność prowadzoną samodzielnie przez drugiego małżonka.
– jeżeli małżonek lub małżonkowie przed zmianą opłacali z tytułu prowadzenia tej działalności podatek dochodowy na ogólnych zasadach. (art. 8 ust. 1 pkt 5 uzpd).
Oznacza to, że jeżeli będą miały miejsce zmiany, o których mowa w pkt 1–3 ale działalność małżonka lub małżonków była wcześniej opodatkowana ryczałtem lub kartą podatkową, to przytoczone wyłączenie nie będzie ich dotyczyło i nie byłoby w takim przypadku przeszkód do korzystania z opodatkowania dochodów formą zryczałtowaną.
Działalność na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy
Kolejną z przeszkód korzystania z ryczałtu jest przypadek, gdy podatnik prowadzący działalność samodzielnie lub w formie spółki, który wybrał opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, uzyska z tej działalności przychody ze sprzedaży towarów handlowych lub wyrobów lub ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy lub wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, podatnik ten traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych i, poczynając od dnia uzyskania tego przychodu do końca roku podatkowego, opłaca podatek dochodowy na ogólnych zasadach (art. 8 ust. 2 uzpd). Wygaśnięcie tej przeszkody następuje po upływie dwóch lat podatkowych od momentu, w którym dany podatnik był związany stosunkiem pracy z pracodawcą (lata liczone bez odnoszenia się do konkretnej dziennej czy miesięcznej daty a jedynie w stosunku do roku).
Korzystanie ze zwolnienia od podatku dochodowego
Podmioty korzystające ze zwolnienia przedmiotowego od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ustawy o PIT stanowią ostatnią grupę, która nie podlega opodatkowaniu ryczałtem.
Jak wybrać prawo do opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych?
Ogólnie przyjęte jest, że wszelkie przychody od osób fizycznych opodatkowane są podatkiem dochodowym od osób fizycznych w formie, którą określa ustawa o PIT. W związku z tym to z inicjatywy przedsiębiorcy wynika, czy chce on skorzystać z formy jaką określa ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
Organ podatkowy nie musi wyrażać zgody na opodatkowanie w formie ryczałtu a zarazem nie może zakazywać wyboru takiej formy przez danego przedsiębiorcę. Osoba fizyczna prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą (także w formie spółki cywilnej osób fizycznych) jest opodatkowana ryczałtem poprzez skuteczne złożenie oświadczenia o wyborze tej formy (dokonuje się tego za pomocą aktualizacji CEIDG-1). Jeżeli okaże się, że przedsiębiorca nie miał w danej sytuacji prawa do złożenia oświadczenia lub prawa do opodatkowania swoich dochodów ryczałtem to oświadczenie staje się bezskuteczne i nie wywoła pożądanego skutku, a przedsiębiorcą będzie nadal opodatkowany na zasadach ogólnych.
Skuteczność oświadczenia odnosi się zatem do samego prawa opodatkowania ryczałtem danych przychodów (czy np. nie stanowią one przeszkody w wyborze tej formy rozliczenia), a także do terminów oraz formy jego złożenia. Raz dokonany wybór opodatkowania wiąże w obrębie kolejnych rocznych okresów rozliczeniowych, do czasu kiedy przedsiębiorca w sposób jednoznaczny nie wyrazi woli opodatkowania w innej formie (na zasadach ogólnych albo kartą podatkową).
Przedsiębiorcy, którzy prowadzą już działalność
Wyboru rozliczania dochodów na zasadzie ryczałtu przedsiębiorca dokonuje składając aktualizację CEIG-1 w terminie nie później niż do dnia 20 dnia następującego po miesiącu, w którym osiągnięto przychód.
Nowi przedsiębiorcy
Jeżeli podatnik rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej (także w formie spółki cywilnej osób fizycznych) w trakcie roku podatkowego, oświadczenie może złożyć już w momencie jej rejestracji na druku CEIDG-1.
Sukcesja podatkowa w przypadku ryczałtu
Przepisy prawa podatkowego przewidują, że w przypadku śmierci osoby fizycznej prawa i obowiązki natury podatkowej (związane z podatkowym statusem takiej osoby) przechodzą na jej spadkobierców. Dotyczy to również spadkobierców podatnika opodatkowanego ryczałtem. Jeśli podejmą oni dalsze prowadzenie działalności gospodarczej opodatkowanej ryczałtem, wówczas zachowują prawo do opodatkowania tych przychodów w formie ryczałtu, do początku następnego roku, kiedy to będą mogli pozostać przy opodatkowaniu w tej formie, bądź też wybrać opodatkowanie na innych zasadach (ogólnych albo w formie karty podatkowej, o ile będzie to w ich przypadku możliwe).
Utrata prawa do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
Możliwość korzystania z opodatkowania dochodów ryczałtem wymaga spełnienia przez daną osobę określonych warunków. Może się tak zdarzyć, że w ciągu roku cechy uzasadniające opodatkowanie ryczałtem ewidencjonowanym przestaną odnosić się do danego podatnika. W takim przypadku brak spełnienia przez osobę fizyczną określonych warunków powoduje, iż traci ona prawo do opodatkowania ryczałtowego. Skutek ten może nastąpić dopiero począwszy od następnego roku podatkowego albo też natychmiast – z dniem zaistnienia przyczyny utraty prawa do ryczałtu.
Utrata prawa do ryczałtu ewidencjonowanego od następnego roku
Jedyną przyczyną skutkującą utratą prawa do opodatkowania dochodów ryczałtem ewidencjonowanym od następnego roku podatkowego jest osiągnięcie w roku poprzednim przychodów z działalności gospodarczej w zbyt dużej wysokości - ponad 2 000 000 euro. W takim przypadku przedsiębiorcy powinni zacząć prowadzić stosowne księgi podatkowe (w związku z opodatkowaniem na zasadach ogólnych) lub zgłosić wniosek o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej (o ile spełniają warunki pozwalające na opodatkowanie w tej formie) od początku roku następującego po roku, w którym osiągnięto wyższe niż przysługujący limit obroty.
Natychmiastowa utrata prawa do rozliczania się na zasadach ryczałtu ewidencjonowanego
Wystąpienie jednej z przeszkód opisanych w dziale (Przeszkody wykluczające możliwość opodatkowania ryczałtem) skutkuje niewywiązaniem się z warunków koniecznych, aby korzystać z możliwości rozliczenia ryczałtem ewidencjonowanym, a tym samym powoduje, że podatnik traci prawo dalszego rozliczania się na tych zasadach. Zaistnienie przesłanek utraty prawa do opodatkowania ryczałtem nie powoduje zmian w zakresie opodatkowania za wcześniejszą (tj. przed utratą prawa do ryczałtu) część roku podatkowego, a zatem w takim przypadku podatnik traktowany jest jako rozliczający się przez część roku na zasadach ryczałtu ewidencjonowanego, zaś przez pozostałą część roku rozlicza się na zasadach ogólnych. Powoduje to, że przedsiębiorca zobowiązany jest do złożenia dwóch rocznych deklaracji podatkowych (PIT-28 → ryczałt, PIT-36 lub PIT-37 → podatek dochodowy od osób fizycznych).
Utrata prawa do opodatkowania ryczałtem a koszty uzyskania przychodów poniesione wcześniej
W związku z tym, że podatnicy opodatkowani ryczałtem nie uwzględniają kosztów uzyskania przychodów to wydatek taki w momencie poniesienia nie stanowiłby kosztu uzyskania przychodu. Jednakże w przypadku gdy w ciągu roku podatnik drogą natychmiastową przechodzi na obowiązek prowadzenia ksiąg to, jeśli wziąć pod uwagę, że koszt przyczynił się do powstania przychodu w okresie, kiedy u podatnika podlegały już nie przychody, ale pochodzące z nich dochody można byłoby zaliczyć ten wydatek do kosztów. Dlatego też jeżeli można jednoznacznie i niewątpliwie powiązać poniesiony koszt z uzyskanym przychodem, który był opodatkowany już na zasadach ogólnych to nie ma przeszkód, aby uznać go za koszt uzyskania przychodu, nawet jeśli poniesiony został jeszcze w okresie opodatkowania ryczałtem.
Co w przypadku podatnik wciąż opłaca ryczałt pomimo utraty prawa do korzystania z tej formy?
Może się zdarzyć sytuacja, że podatnik nie rozpozna faktu utraty po swojej stronie prawa do ryczałtu. W związku z tym, jeżeli podatnik uiszczał podatek w niewłaściwej formie - ryczałtowo, gdy powinien rozliczać się na zasadach ogólnych, uiszczone świadczenia podatkowe powinny być zaliczone na należny podatek dochodowy, od tego podatnika, wyliczony według prawidłowych zasad. A zatem podatek uiszczony tytułem podatku zryczałtowanego od przychodów ewidencjonowanych powinien być uwzględniony jako uiszczona część należnego podatku dochodowego od osób fizycznych, mająca wpływ na wysokość zaległości podatkowej.
Korzyści przysługujące podatnikom ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
Odliczenia od podstawy opodatkowania
Podatnicy opodatkowani w formie ryczałtu ewidencjonowanego mogą dokonywać m.in. odliczeń od przychodów ewidencjonowanych kwot:
- składek ZUS:
- zapłaconych w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących - nie pracowników etatowych,
- potrąconych w roku podatkowym przez płatnika ze środków podatnika na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe,
- odliczenie nie dotyczy składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) wolny od podatku na podstawie art. 21, art. 52 i art. 52a updof., oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego, na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.), zaniechano poboru podatku,
2. dokonanych w roku podatkowym zwrotów nienależnie pobranych świadczeń, które uprzednio zwiększyły dochód podlegający opodatkowaniu, w kwotach uwzględniających pobrany podatek dochodowy, jeżeli zwroty te nie zostały potrącone przez płatnika,
3. wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne,
4. darowizn przekazanych na cele:
- określone w art. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536), organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 tej ustawy lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych określonych w tej ustawie, realizującym te cele,
- kultu religijnego,
- krwiodawstwa realizowanego przez honorowych dawców krwi zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. Nr 106, poz. 681 z późn. zm.), w wysokości ekwiwalentu pieniężnego za pobraną krew obliczonego zgodnie z obowiązującymi w tej kwestii przepisami,
– w wysokości dokonanej darowizny, nie więcej jednak niż kwoty stanowiącej 6% przychodu (z wyłączeniem art. 26 ust. 5)
- wydatków ponoszonych przez podatnika z tytułu użytkowania sieci internet – w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 760 zł,
- składek zapłaconych w roku podatkowym ze środków podatnika na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne podatnika lub osób z nim współpracujących, w innym niż RP państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Norwegia, Islandia, Liechtenstein) lub Konfederacji Szwajcarskiej; odliczenie przysługuje pod warunkiem, że składki te nie zostały odliczone od podstawy opodatkowania w tym innym państwie. Nie można odliczyć składek, jeśli będący podstawą ich wymiaru przychód był zwolniony od podatku w Polsce (w ramach metody wyłączenia).
W przypadku, gdy podatnik osiąga zarówno dochody opodatkowane na zasadach ogólnych jak i opodatkowane ryczałtem limit jest liczony odrębnie.
Ewidencja oraz dokumentacja w ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych
Dowody zakupów
Obowiązkiem charakterystycznym dla podatników opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym jest wymóg posiadania i przechowywania dowodów zakupu towarów. Co prawda podatnicy opodatkowani ryczałtem nie wyróżniają kosztów uzyskania przychodów, nie oznacza to jednak, że ich nie ponoszą. Na podstawie dowodów zakupów możliwe jest ustalenie kosztowej strony działalności. Ustalenie zakresu poniesionych kosztów ekonomicznych może być niezbędne np. przy ocenie rzetelności ewidencji prowadzonych przez podatnika. Niewątpliwie dowody zakupu towarów są niezbędne aby prawidłowo przeprowadzić remanent, którego obowiązek corocznego sporządzania dotyczy również podatników uzyskujących przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej i opodatkowanych w tym zakresie ryczałtem.
Dowodami zakupu mogą być faktury, rachunki, dokumenty celne potwierdzające import oraz noty korygujące, a także dowody wewnętrzne w szczególnych przypadkach jakie określa MF. Zgodnie z przepisami przedsiębiorca powinien je przechowywać w miejscu wykonywania działalności lub, jeżeli działalność jest prowadzona w formie spółki, w miejscu wskazanym przez podatnika lub podatników – jako ich siedziba. Dokumenty mogą być przechowywane również w biurze rachunkowym, któremu zostało powierzone prowadzenie ewidencji (art. 15 ust. 4 uzpd). Jednakże w takim przypadku podatnik jest obowiązany w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy z biurem rachunkowym zawiadomić o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego, wskazując w zawiadomieniu nazwę i adres biura oraz miejsce (adres) przechowywania ewidencji i dowodów związanych z jej prowadzeniem.
Czas przechowywania dowodów zakupu nie jest ściśle określony przez uzpd. Przyjmuje się, że zazwyczaj będzie to okres 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku (ryczałtu). Należy jednak pamiętać, że przepisy ordynacji podatkowej przewidują przypadki, w których bieg przedawnienia ulega zawieszeniu lub przerwaniu, co oznacza, że w takim przypadku termin przechowywania się przedłuży.
Ewidencja przychodów
Wyliczenia ryczałtu należnego za poszczególne okresy rozliczeniowe podatnik dokonuje na podstawie obowiązkowo prowadzonej Ewidencji Przychodów. Prawidłowo prowadzona ewidencja jest podstawą rozliczeń m.in. z Urzędem Skarbowym. Obowiązek prowadzenia ewidencji powstaje od dnia, od którego ma zastosowanie opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Jest to dzień, w którym podatnik dokonuje wyboru opodatkowania w tej formie (albo początek roku podatkowego albo dzień osiągnięcia pierwszego przychodu w przypadku rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego).
W przypadku ryczałtu ewidencjonowanego nie jest możliwe zwolnienie z obowiązku jego prowadzenia nawet gdyby wiek i stan zdrowia podatnika na to nie pozwalał. Jedynym przypadkiem, w którym podatnik nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji jest zdarzenie gdy osiąga on przychody z najmu, dzierżawy lub podobnych umów, a ich wysokość wynika z pisemnej umowy. Jednakże gdyby się okazało, że podatnik ten na innej podstawie zobowiązany jest do prowadzenia ewidencji, gdyż osiąga inne dochody opodatkowane ryczałtem, to w takim wypadku musi on ewidencjonować przychody także z najmu (bez względu na to, że wysokość ich wynika z umowy zawartej w formie pisemnej).
Należy również pamiętać, że podatnikami ryczałtu są osoby fizyczne, a nie spółki osobowe tych osób. Dotyczy to również małżonków, w przypadku których podatnikiem jest każdy z osobna. Możliwość prowadzenia jednej wspólnej ewidencji istnieje w przypadku gdy:
- podatnicy wykonują działalność w formie spółki cywilnej lub jawnej,
- małżonkowie, między którymi istnieje wspólność majątkowa, osiągają przychody z najmu, dzierżawy (podobnych umów) wspólnego majątku, o ile nie złożyli oświadczenia o opodatkowaniu całości przychodu przez jednego z nich.
Wszyscy podatnicy ryczałtu powinni dokonywać zapisów w ewidencji w porządku chronologicznym na podstawie dowodów określonych w uozpd, nie później niż do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Ponadto wymagane jest, żeby ewidencja ta była prowadzona rzetelnie i niewadliwie. Dopuszcza się niewpisanie lub błędnie wpisane kwoty przychodów łącznie nie przekraczającej 0,5% przychodu wykazanego w ewidencji za dany rok. Podatnik może również uzupełniać zapisy lub dokonywać korekty błędnych zapisów w ewidencji podatkowej.
Wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
Podatnicy opodatkowani ryczałtem nie dokonują odpisów amortyzacyjnych. Pomimo tego mają obowiązek ewidencjonowania wykorzystywanych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Wynika to z odrębnego opodatkowania przychodów uzyskanych ze sprzedaży tych składników majątku. Szczegółowe zasady prowadzenia ewidencji wykazu majątku określa rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (§ 14 i 15).
Sankcje karne skarbowe
Z nieprowadzeniem oraz nierzetelnym lub wadliwym prowadzeniem ewidencji przychodów oraz wyposażenia, mogą się wiązać sankcje karne skarbowe. Przestępstwem zagrożonym karą grzywny do 240 stawek dziennych jest nieprowadzenie ewidencji wbrew obowiązkowi, o którym mówi obowiązujące prawo. Tej samej karze podlega ten kto nie przechowuje ewidencji wbrew obowiązkowi. Wykroczeniem zagrożonym nieco mniejszą karą jest także niezawiadomienie w terminie właściwego organu o prowadzeniu ewidencji przez podmiot upoważniony do prowadzenia ksiąg w jego imieniu i na jego rzecz.
Przestępstwami lub wykroczeniami skarbowymi są także zachowania godzące w rzetelność lub nie-wadliwość księgi czyli ewidencji przychodów.
Podstawa opodatkowania, rozliczenie i stawki ryczałtu
Podstawę opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych stanowi przychód, który nie jest pomniejszany o koszty jego uzyskania. Ustalając podstawę opodatkowania, podatnicy mogą natomiast odliczyć od przychodu m.in.:
- wydatki określone w art. 26 ust. 1 ustawy o pdof, jeżeli nie zostały już odliczone od dochodu, wyróżnia się:
- składki na ubezpieczenie społeczne
- ulgę internetową,
- ulgę rehabilitacyjną,
- kwoty przekazywanych darowizn,
- stratę z lat ubiegłych.
Wysokość stawki ryczałtu uzależniona jest od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej. W 2022 r. obowiązują stawki ryczałtu: 20%, 17%, 15%, 14%, 12,5%, 12%, 8,5%, 5,5%, 3%, 2%. Dokładny wykaz stawek znajduje się w art. 12 uzpd.
Gdy podatnik osiąga przychody opodatkowane różnymi stawkami wysokość ryczałtu ustala się przy zastosowaniu stawki właściwej dla danego rodzaju działalności. Jeżeli jednocześnie podatnicy korzystają z odliczeń, należy dokonywać ich od każdego rodzaju przychodu w takim stosunku, w jakim poszczególne rodzaje przychodów opodatkowane różnymi stawkami pozostają w roku podatkowym w ogólnej kwocie przychodów.
Podatnicy zobowiązani są do obliczania ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych i wpłacania go na mikrorachunek podatkowy w terminie do dnia 20 następnego miesiąca, a za miesiąc grudzień - w terminie złożenia zeznania. Gdy wybrali rozliczenie kwartalne mogą również wpłacać go na rachunek urzędu skarbowego w terminie do dnia 20 następnego miesiąca po upływie kwartału, za który ryczałt ma być opłacony, a za ostatni kwartał roku podatkowego - również w terminie złożenia zeznania. Wybór kwartalnej formy rozliczenia zgłasza się do dnia 20 stycznia. Kwartalna forma rozliczenia jest dla podatników, których otrzymane przychody z działalności prowadzonej samodzielnie albo przychody spółki w roku poprzedzającym rok podatkowy nie przekroczyły kwoty stanowiącej równowartość 200 000 euro.
Ryczałtowcy są również zobowiązani do wpłacania podatku w wysokości 10% uzyskanego przychodu ze zbycia praw majątkowych lub nieruchomości tzw. niemieszkalnych ujętych w wykazie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu użytkowego lub udziału w takim prawie nie ujętych w wyżej wymienionym wykazie, wykorzystywanych w pozarolniczej działalności gospodarczej (bez względu na okres ich zbycia) w terminie do 20 następnego miesiąca nawet jeżeli przed zbyciem zostały wycofane z działalności (jeżeli nie upłynęło od tego momentu powyżej 6 lat).
Roczne zeznanie podatkowe ryczałtowców
Podatnicy uzyskujący przychody opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych zobowiązani są do składania zeznania rocznego PIT-28.
Zawsze składają oni tylko jedno zeznanie roczne PIT-28 nawet w przypadku gdy uzyskują zarówno przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, jak i jako odrębne źródło przychodów z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze.
Zeznanie PIT-28 musi być składane niezależnie od wysokości uzyskanych przez podatnika przychodów opodatkowanych w formie ryczałtu. W konsekwencji uzyskanie nawet minimalnego przychodu obliguje podatnika do złożenia takiego zeznania po zakończeniu roku. Kwestią sporną jest czy zeznanie powinno być składane nawet jeżeli w ciągu roku podatnik nie uzyskał żadnego przychodu. W takim przypadku złożenie zeznania nie jest na pewno błędem natomiast nie złożenie w rozumieniu niektórych organów może być uznane jako niewywiązanie się z obowiązków podatnika.
Wspólne rozliczenie z małżonkiem
W przypadku zeznań PIT-28 nie ma możliwości złożenia wspólnego zeznania przez małżonków. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy oboje z małżonków uzyskują przychody opodatkowane w formie ryczałtu (należy wówczas złożyć dwa zeznania PIT-28).
Termin złożenia PIT-28
Roczne zeznanie PIT-28 podatnicy są obowiązani złożyć w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku, za który składane jest zeznanie roczne.
Należy również wskazać, iż termin złożenia pisma (np. zeznania rocznego PIT-28) uważa się, zgodnie z przepisami ordynacji podatkowej, za zachowany również wówczas, gdy przed jego upływem pismo zostało:
- wysłane w formie dokumentu elektronicznego do organu podatkowego, a nadawca otrzymał urzędowe potwierdzenie odbioru,
- nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego albo złożone w polskim urzędzie konsularnym,
- złożone przez żołnierza lub członka załogi statku morskiego w dowództwie jednostki wojskowej lub kapitanowi statku,
- złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego,
- złożone przez osobę aresztowaną w administracji aresztu śledczego.
W zeznaniu PIT-28 nie wykazuje się ewentualnego remanentu likwidacyjnego. Wartość remanentu likwidacyjnego nie powiększa bowiem wartości przychodu opodatkowanego ryczałtem, a więc nie ma obowiązku wykazywania tego przychodu w zeznaniu PIT-28.
Składanie zeznań PIT-28 przez Internet
Zeznania PIT-28 mogą być składane za pomocą środków komunikacji elektronicznej poprzez formularz znajdujący się na stronie http://www.e-deklaracje.gov.pl/. Zeznania PIT-28 składane w ten sposób powinny, zawierać dane w ustalonym formacie elektronicznym, a także powinny być opatrzone podpisem elektronicznym. Istnieje jednak także możliwość składania zeznań PIT-28 bez konieczności stosowania bezpiecznego podpisu elektronicznego. W takich przypadkach na podpis elektroniczny składają się następujące cechy informacyjne podatnika składającego zeznanie:
- numer NIP,
- imię (pierwsze),
- nazwisko,
- numer PESEL (jeśli podatnik posiada ten numer),
- data urodzenia,
- kwota przychodu wskazana w zeznaniu lub rocznym obliczeniu podatku za rok podatkowy o dwa lata wcześniejszy niż rok, w którym jest składane zeznanie PIT lub wartość „0" (zero), w przypadku gdy za rok o dwa lata wcześniejszy niż rok podatkowy, w którym jest składane zeznanie PIT nie zostało złożone żadne z zeznań lub rocznych obliczeń podatku wymienionych poniżej.
Spis z natury
Podatnicy zryczałtowanego podatku dochodowego nie mają obowiązku sporządzania spisu z natury:
- na dzień rozpoczęcia prowadzenia ewidencji,
- na koniec każdego roku podatkowego,
- w razie zmiany wspólnika lub zmiany umowy spółki,
- na dzień likwidacji działalności.
Jakie obowiązki mają ryczałtowcy na koniec roku?
Przedsiębiorcy rozliczający się w formie przychodów ewidencjonowanych na koniec roku powinni:
- sprawdzić zgodność wykazu środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych ze stanem firmy, ewentualnie wyjaśnić nieprawidłowości,
- ustalić czy ewidencja sprzedaży zawiera wszystkie dokumenty przychodowe oraz czy każdy zapis jest potwierdzony prawidłowym dowodem księgowym,
- dokonać odpowiednich wyliczeń umożliwiających złożenie zeznania za dany rok podatkowy PIT-28.
Skutki zawieszenia działalności opodatkowanej ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej daje osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą możliwość jej zawieszenia na okres od 30 dni. Jeżeli przedsiębiorca we wniosku o zawieszenie wskaże datę wznowienia działalności, pod ta datą zostanie ona wznowiona, bez konieczności składania dodatkowego wniosku. Brak wskazania daty wznowienia oznacza, że działalność będzie zawieszona bezterminowo, dopóki nie zostanie wznowiona albo wykreślona.
Przychody podatkowe
Przy zawieszeniu działalności gospodarczej nie jest dopuszczalne uzyskiwanie bieżących przychodów z tej działalności, jednak przedsiębiorca może uzyskać przychody wypracowane przed datą zawieszenia działalności lub związane z pewnymi czynnościami gospodarczymi dokonanymi przed datą zawieszenia działalności (np. odsetki od lokaty bankowej założonej przed zawieszeniem działalności bądź wpływ zapłaty od kontrahenta na podstawie umowy handlowej, której data obejmuje okres przed zawieszeniem). Podatnik, który zawiesił działalność ma również prawo aby sprzedać środki trwałe i wyposażenie związane z działalnością. Pojawienie się w tym momencie przychodu podatkowego zobowiązuje podatnika do odprowadzenia ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Moment rozliczenia przypadnie dopiero, gdy podatnik wznowi wykonywanie działalności.
Zasady i terminy rozliczenia przy zawieszeniu działalności
W okresie zawieszenia pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej ryczałtem podatnik jest zwolniony w zakresie tej działalności z obowiązku obliczania i płacenia zryczałtowanego podatku dochodowego za okres objęty zawieszeniem (art. 21 ust. 1d uzpd). Zasada ta dotyczy również podatników, którzy są osobami fizycznymi i występują jako wspólnicy spółki jawnej, jeżeli spółka ta zawiesiła wykonywanie działalności gospodarczej (art. 21 ust. 1e uzpd). W sytuacji spółki jawnej wymagane jest jednak zgłoszenie w formie pisemnej o okresie zawieszenia dostarczone naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż przed upływem 7 dni od dnia złożenia wniosku o wpis informacji o zawieszeniu wykonywania działalności.
Okres zawieszenia może trwać od 30 dni bez określenia daty końca zawieszenia. Obowiązek obliczenia i zapłaty zryczałtowanego podatku dochodowego za cały okres zawieszenia działalności gospodarczej wystąpi u podatnika po jej wznowieniu.
Termin wpłaty na rachunek urzędu skarbowego zależny jest od momentu kiedy działalność zostaje wznowiona. Zryczałtowany podatek dochodowy za cały okres zawieszenia działalności opłaca się w terminie:
- do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wznowiono wykonywanie działalności gospodarczej – w przypadku podatników opłacających ryczałt miesięcznie,
- do 20 dnia miesiąca następującego po kwartale, w którym wznowiono wykonywanie działalności gospodarczej – w przypadku podatników opłacających ryczałt kwartalnie.
W przypadku gdy wznowienie działalności przypada na ostatni miesiąc zawieszenia lub ostatni kwartał roku podatkowego (gdy podatnik przed zawieszeniem rozliczał się kwartalnie) to obliczenia i wpłaty na rachunek urzędu skarbowego podatnik dokonuje do dnia 31 stycznia następnego roku.
Składanie deklaracji podatkowych w okresie zawieszenia
Podatnik opłacający ryczał od przychodów ewidencjonowanych, który zawiesił prowadzoną działalność gospodarczą nie płaci w okresie zawieszenia zryczałtowanego podatku dochodowego.
Natomiast może zaistnieć sytuacja, w której podatnik podczas zawieszenia będzie miał obowiązek zapłaty zryczałtowanego podatku dochodowego. Taki przypadek dotyczyć może przedsiębiorców, których okres zawieszenia obejmuje więcej niż jeden rok podatkowy. W takiej sytuacji podatnik powinien obliczyć i zapłacić podatek pomimo tego, że działalność jeszcze nie została wznowiona.
Zmiana opodatkowania z ryczałtu na zasady ogólne
Po wyborze opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, przejście na zasady ogólne może nastąpić zgodnie z jednym z trzech sposobów:
- po zakończeniu roku podatkowego - przez złożenie aktualizacji CEiDG-1 o wyborze formy opodatkowania według zasad ogólnych,
- zgłoszenie w trakcie roku likwidacji działalności gospodarczej i ponowne jej podjęcie bez wyboru opodatkowania w formie zasad ogólnych,
- uzyskanie w trakcie roku podatkowego przychodu z takiego rodzaju działalności, który wyklucza możliwość dalszego opodatkowania w formie ryczałtu.
Jedynie utrata prawa do opodatkowania w formie ryczałtu ze skutkiem natychmiastowym daje możliwość z dnia na dzień zmniejszenia swoich obciążeń podatkowych w związku z opodatkowaniem osiąganego dochodu, czyli przychodu pomniejszonego o koszty jego uzyskania, a nie samego przychodu, jak to wygląda w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Rozwiązanie 1.
Złożenie odpowiedniego zawiadomienia o wyborze opodatkowania (za pomocą aktualizacji CEiDG-1) na zasadach ogólnych, konieczne jest również założenie ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych. Ryczałtowiec dokonuje tego na podstawie posiadanego przez niego wykazu środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych. W nowo założonej ewidencji należy uwzględnić odpisy amortyzacyjne (jako wartość umorzenia na dzień 1 stycznia nowego roku podatkowego), przypadające za okres opodatkowania w formie zryczałtowanego podatku dochodowego.
Istotną wadę tego rozwiązania stanowi fakt, że wydatki poniesione w czasie od momentu podjęcia w trakcie roku decyzji o potrzebie zmiany formy opodatkowania, do końca roku, a także odpisy amortyzacyjne przypadające na ten okres, są bezpowrotnie pomijane, nie dając żadnych korzyści w zakresie zmniejszenia obciążeń podatkowych.
Rozwiązanie 2.
Likwidacja działalności i ponowne jej założenie jest rozwiązaniem dość kosztownym i czasochłonnym.
Poza skutkami na gruncie podatku dochodowego niesie ze sobą również obciążenia w zakresie VAT. W przypadku zaprzestania przez podatnika (osobę fizyczną) wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, opodatkowaniu podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, gdy w stosunku do nich przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Prowadzi to do tego, że likwidacja działalności spowoduje konieczność opodatkowania posiadanego np. samochodu. Podstawą opodatkowania w tym przypadku jest cena nabycia samochodu (bez podatku) określona na dzień zaprzestania działalności. Zapłacenia podatku nie dałoby się uniknąć nawet wycofując samochód z działalności gospodarczej (bowiem uznane to będzie za dostawę towarów). Przepisy podatkowe mówią ponadto, że w przypadku podjęcia działalności po przerwie trwającej nie dłużej niż 3 lata, wartość początkowa samochodu wprowadzonego do założonej ewidencji środków trwałych musi być taka sama jak w wykazie prowadzonym wcześniej (art. 22g ust. 13 pkt 1 updof) oraz że należy w niej uwzględnić odpisy amortyzacyjne za okres, w którym pojazd wpisany był do wykazu (art. 22n ust. 2 pkt 9 updof).
Rozwiązanie 3.
Zgodnie z ustawą o zryczałtowanym podatku dochodowym (art. 8 ust. 3) podatnik traci prawo do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych z dniem uzyskania przychodu z działalności, która wyklucza korzystanie z ryczałtu (wyłączenia ze względu na charakter prowadzonej działalności oraz działalność na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy). W takim przypadku podatnik również powinien założyć ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.