Zleceniobiorca sam decyduje o miejscu i czasie wykonania zlecenia

Umowa zlecenie nadal stanowi jedną z najczęściej zawieranych umów. Do czasu wprowadzenia jednolitej umowy o pracę umowy cywilnoprawne będą stosowane przez pracodawców, ponieważ niosą im one korzyści. Należy do nich chociażby brak wielu uprawnień pracowniczych, które przyznają przepisy Kodeksu pracy zatrudnionym w oparciu o umowę o pracę. Co oznacza, że zleceniobiorca sam decyduje o miejscu i czasie wykonania zlecenia? Wyjaśniamy w tym artykule.

Umowa zlecenie a umowa o pracę – różnice

Umowa zlecenie z pracownikiem powinna zawierać następujące elementy:

oznaczenie stron umowy poprzez wskazanie danych zleceniodawcy i zleceniobiorcy;
szczegółowe określenie przedmiotu zlecenia;
należne wynagrodzenie, chyba że umowa zlecenie jest nieodpłatna;
datę rozpoczęcia wykonywania umowy i jej zakończenia;
inne postanowienia w zależności od woli stron;
podpisy obu stron umowy.

Umowa zlecenie to umowa starannego działania, na podstawie której przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej na rzecz dającego zlecenie.

Kodeks pracy stanowi natomiast, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Z powyższego wynika, że pracę świadczoną na podstawie umowy zlecenia od tej wykonywanej przez pracownika w ramach łączącego go z pracodawcą stosunku pracy odróżnia element podporządkowania pracownika pracodawcy w procesie pracy, co wynika z ustawowej definicji stosunku pracy.

Jak wskazano w wyroku Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń z 28 marca 2018 roku, sygn. VI P 78/17: „Stosunek prawny, którego podstawę stanowi umowa o pracę charakteryzuje się szczególnymi cechami, pozwalającymi na jego odróżnienie od innych stosunków prawnych do niego zbliżonych, a mianowicie umowy o świadczenie usług, umowy o dzieło, czy umowy zlecenia. Wyróżnia się on bowiem koniecznością osobistego świadczenia pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy i na jego ryzyko, ciągłym charakterem wzajemnych zobowiązań podmiotów, a ponadto odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia pracy oznacza, że pracownik winien wykonywać pracę na rzecz pracodawcy osobiście i nie może tego obowiązku spełniać za pośrednictwem innej osoby. Związane jest to z osobistymi przymiotami pracownika, jak np. kwalifikacjami, sumiennością, starannością, wiekiem, płcią itp. Można w związku z tym stwierdzić, że stosunek ten opiera się na zasadzie szczególnego zaufania między stronami, co z kolei prowadzi do wniosku, że do jego powstania konieczne jest osobiste zawarcie umowy. Zasada podporządkowania pracownika pracodawcy polega zwłaszcza na obowiązku stosowania się do poleceń przełożonego oraz postanowień regulaminu, które pozostają w związku z wykonywaną pracą, tj. jej organizacją i przebiegiem. Podporządkowanie pracownika może przykładowo polegać na określeniu przez pracodawcę czasu pracy lub wyznaczeniu zadań. Zasada ryzyka pracodawcy występuje w prawie pracy w kilku znaczeniach i wiąże się ze swoistym rozkładem odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań”.

Zatrudnienie wypełniające elementy definicji stosunku pracy jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.

W sytuacji zawarcia umowy zlecenia i występowania elementu podporządkowania zleceniobiorcy pracodawcy w istocie umowa ta będzie umową o pracę.

Przykład 1.

Maria Kowalska zawarła z Janem Nowakiem w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej umowę zlecenie. Zlecenie wykonywane jest codziennie przez 8 godzin, od poniedziałku do piątku, w godzinach od 7:00 do 15:00, stale w tym samym miejscu. Jan Nowak wyznacza Marii Kowalskiej zadania do wykonania. W sposobie wykonania zlecenia można dostrzec cechy właściwe stosunkowi pracy, dlatego w rzeczywistości wykonywane zlecenie jest świadczeniem pracy w ramach stosunku pracy pod pozorem zawarcia umowy zlecenia.

Zobacz też:

Zleceniobiorca sam decyduje o miejscu i czasie wykonania zlecenia?

Zleceniobiorca z reguły sam decyduje o czasie i sposobie wykonywania pracy w ramach umowy zlecenia. Jak wskazuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, wyznaczanie osobie zatrudnionej w sposób jednostronny miejsca, w którym ma ona wykonywać pracę, a także określanie godzin jej pracy, świadczy o istnieniu cechy charakterystycznej dla umowy o pracę. Dlatego też narzucenie zleceniobiorcy miejsca i czasu pracy może prowadzić do uznania, że w rzeczywistości zawarta została z nim umowa o pracę.

Zleceniobiorca powinien sam decydować, kiedy i w jakich godzinach będzie realizował zlecenie, zatem należy wystrzegać się określania w umowie, że ma je wykonywać od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 15:00, chyba że wynika to z charakteru zlecenia.

Przykład 2.

Maria Kowalska zawarła z Janem Nowakiem w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej umowę zlecenie. W ramach zlecenia ma ona dokonywać korekty wydawanych przez niego publikacji. Maria Kowalska wykonuje zlecenie wieczorami, zaś Jan Nowak nie ma prawa do narzucenia jej konkretnych godzin pracy.

Podobnie jest z określeniem w umowie miejsca wykonania zlecenia – zleceniobiorca co do zasady winien mieć swobodę w jego wyborze, chyba że nie jest to możliwe ze względu na rodzaj zlecenia.

Przykład 3.

Maria Kowalska zawarła z Janem Nowakiem w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej umowę zlecenie. W ramach zlecenia ma ona dokonywać tłumaczeń przesyłanych przez niego dokumentów. Maria Kowalska realizuje zlecenie w swoim domu, zaś Jan Nowak nie ma prawa do narzucenia jej, aby wykonywała tę pracę w siedzibie jego firmy.

Umowa zlecenie – uwagi ogólne

Umowa zlecenie w przeciwieństwie do umowy o pracę może może być umową nieodpłatną.

Przyjmujący zlecenie przy realizacji tej umowy może korzystać z pomocy innych osób, podczas gdy pracownik zatrudniony w oparciu o umowę o pracę musi wykonywać powierzoną mu pracę osobiście.

Przepisy Kodeksu cywilnego nie wymagają szczególnej formy dla ważności umowy zlecenia.

Umowa zlecenie jest zawarta z chwilą złożenia zgodnego oświadczenia woli przez dającego zlecenie i przyjmującego zlecenie, w którym strony ustaliły czynności objęte umową.

Umowa zlecenie może być zawarta zarówno z osobą fizyczną, jak i prawną.

Zlecenie może zostać wypowiedziane przez każdą ze stron w dowolnym czasie. W takiej sytuacji dający zlecenie powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia, a ponadto w razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę.

Minimalne wynagrodzenie w przypadku umowy zlecenia

Pracodawcy zatrudniający pracowników na podstawie umowy zlecenia powinni pamiętać, że mają obowiązek wypłaty wynagrodzenia zleceniobiorcy co najmniej według stawki minimalnej za godzinę obowiązującej w danym roku.

Aktualnie minimalna stawka godzinowa w przypadku umowy zlecenia od stycznia do czerwca 2024 roku wynoisła 27,70 zł, a od lipca do grudnia wynosi 28,10 zł brutto. Jeżeli kilka osób świadczy wspólnie zlecenie lub realizuje usługę, to każdej z tych osób przysługuje wynagrodzenie ustalone w minimalnej stawce godzinowej.

Stawka godzinowa podlega opodatkowaniu i oskładkowaniu według zasad ogólnych, a także ewentualnym potrąceniom.

Wypłata zleceniobiorcy wynagrodzenia za każdą godzinę w wysokości niższej niż obowiązująca wysokość minimalnej stawki godzinowej może skutkować dla pracodawcy ukaraniem go karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Ewidencja dotycząca czasu wykonywania zlecenia

Od 2017 roku przepisy Ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę wprowadziły w przypadku umów cywilnoprawnych wymóg dotyczący tego, że strony określają w umowie sposób potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług. Jeśli strony nie określiły w umowie sposobu potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług, wówczas przyjmujący zlecenie lub świadczący usługi przedkłada w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej informację o liczbie godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług, w terminie poprzedzającym termin wypłaty wynagrodzenia.

Zdarzają się przypadki, kiedy umowa cywilnoprawna zostanie zawarta bez zachowania formy pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej. Wówczas pracodawca przed rozpoczęciem wykonania zlecenia lub świadczenia usług potwierdza przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej zapadłe ustalenia co do sposobu potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług, a w przypadku braku takiego potwierdzenia przyjmujący zlecenie lub świadczący usługi przedkłada w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej informację o liczbie godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług, w terminie poprzedzającym termin wypłaty wynagrodzenia.

Wskazane regulacje nie znajdą zastosowania do osób wykonujących zlecenie lub świadczących usługi w przypadku skierowania takich osób do wykonania zlecenia lub świadczenia usług na podstawie przepisów Ustawy z dnia 9 lipca 2003 roku o zatrudnianiu pracowników tymczasowych. W przypadku tych osób podmiot, na którego rzecz jest wykonywane zlecenie lub są świadczone usługi, prowadzi ewidencję liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług.

Wykonywanie zlecenia lub świadczenie usług przez kilka osób wspólnie wymaga potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług odrębnie dla każdej z nich.

Samodzielne decydowanie przez zleceniobiorcę lub świadczącego usługi o miejscu i czasie wykonania zlecenia nie zwalnia ich z obowiązku rejestrowania czasu pracy, chyba że przyjmujący zlecenie decyduje o miejscu i czasie wykonania zlecenia lub świadczenia usług i przysługuje mu wyłącznie wynagrodzenie prowizyjne, czyli wynagrodzenie uzależnione od osiągniętych wyników uzyskanych przez przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi bądź wyników uzyskanych w działalności przedsiębiorcy albo innej jednostki organizacyjnej, na rzecz których jest wykonywane zlecenie lub są świadczone usługi.

Przykład 4.

Pani Katarzyna Wiśniewska po pracy wykonuje umowę zlecenie polegającą na sprzedaży małych urządzeń gospodarstwa domowego. Zlecenie wykonuje, kiedy znajdzie na to czas, a jej wynagrodzenie ze zrealizowanego zlecenia stanowi wyłącznie prowizja od wartości sprzedanych produktów. W takim przypadku przepisy dotyczące minimalnej stawki godzinowej nie mają zastosowania.

Podsumowanie

To, że zleceniodawca samodzielnie decyduje o miejscu i czasie wykonania zlecenia, oznacza, że w przeważającej mierze przypadków pracodawca nie może narzucić pracownikowi czasu i miejsca wykonania zlecenia, chyba że wymaga tego charakter zlecenia.

Przy czym należy mieć na uwadze, że określanie czasu i miejsca wykonania zlecenia w przypadku stwierdzenia podległości zleceniobiorcy pracodawcy może skutkować ustaleniem istnienia stosunku pracy.

Samo określenie w umowie czynności z zastrzeżeniem ich osobistego wykonywania w określonych dniach i godzinach nie przesądza o nawiązaniu stosunku pracy, ponieważ takie elementy występują też w stosunkach cywilnoprawnych. Jednak wystąpienie innych cech charakterystycznych dla stosunku pracy będzie wiązało się z wszelkimi konsekwencjami, jakie łączą się ze stosunkiem pracy dla pracodawcy w przypadku wystąpienia przez pracownika z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy.

Polecamy:

Koszt całkowity zatrudnienia pracownika w 2025 roku - musisz to wiedzieć!