Działalność nierejestrowana z uwagi na liczne uproszczenia jest bardzo atrakcyjną i chętnie wykorzystywaną formą prowadzenia aktywności gospodarczej. Jednakże z powodu istniejącego limitu przychodu dla działalności nierejestrowanej w pewnym momencie może pojawić się obowiązkowe przejście z działalności nierejestrowanej na typową pozarolniczą działalność gospodarczą. W poniższym artykule omówimy przejście z działalności nierejestrowanej na działalność gospodarczą oraz zastanowimy się nad skutkami takiego zdarzenia na gruncie podatków PIT oraz VAT, a także w ramach ZUS-u.
Działalność nierejestrowana – zasady działania
Omawiając zagadnienie działalności nierejestrowanej, w pierwszej kolejności należy sięgnąć do treści art. 5 ustawy – Prawo przedsiębiorców. W artykule tym czytamy, że nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.
Przez przychód należny rozumie się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.
Jak zatem widać z przedstawionego przepisu, możliwość prowadzenia działalności nierejestrowanej uwarunkowana została dwiema okolicznościami:
miesięczny limit przychodu należnego nie może w żadnym miesiącu przekroczyć kwoty połowy minimalnego wynagrodzenia
oraz osoba w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.
Jeżeli natomiast przejdziemy na grunt podatku dochodowego, to zgodnie z art. 20 ust. 1ba ustawy PIT przychody z działalności nierejestrowanej stanowią przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy PIT. To powoduje, że do uzyskanego z tego tytułu dochodu stosuje się skalę podatkową, a całość uzyskanego w roku dochodu (bez konieczności opłacania miesięcznych zaliczek na podatek) jest rozliczana w zeznaniu rocznym PIT-36.
Ze specyficzną sytuacją mamy natomiast do czynienia, omawiając zagadnienie działalności nierejestrowanej na gruncie podatku VAT. Tutaj bowiem nie ma wyszczególnionych żadnych odrębnych źródeł, a działalność nierejestrowana spełnia definicję działalności gospodarczej zawartą w art. 15 ust. 2 ustawy VAT
W myśl tego przepisu działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
W konsekwencji działalność nierejestrowana podlega pod podatek VAT na takich samych zasadach jak typowa działalność gospodarcza. Obowiązują w tym zakresie te same przepisy dotyczące opodatkowania oraz ewentualnych zwolnień od podatku.
Jeżeli natomiast chodzi o kwestię związaną z ZUS-em, to jednym z tytułów powodujących podleganie pod obowiązek składkowy jest wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej.
Jak wynika z definicji zawartej w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych.
Tymczasem ustawa – Prawo przedsiębiorców wprost wskazuje, że prowadzenie działalności nierejestrowanej nie jest działalnością gospodarczą. To zatem oznacza, że osoba taka nie podlega pod składki ZUS. Przejście z działalności nierejestrowanej na działalność gospodarczą spowoduje dopiero obowiązek składek ZUS.
Przejście z działalności nierejestrowanej na działalność gospodarczą - kiedy wystąpi?
Jak wskazaliśmy na wstępie, jednym z warunków wykonywania działalności nierejestrowanej jest nieprzekroczenie miesięcznego limitu obrotu.
Przywoływany już art. 5 ustawy – Prawo przedsiębiorców podaje, że jeżeli przychód należny z tej działalności przekroczył w danym miesiącu wysokość limitu, to działalność ta staje się działalnością gospodarczą, począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie limitu. Więc po przekroczeniu limitu występuje obowiązkowe przejście z działalności nierejestrowanej na działalność gospodarczą.
Osoba wykonująca działalność gospodarczą składa wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w terminie 7 dni od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie limitu.
Przykład 1.
Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną 10 lipca przekroczyła limit miesięcznego przychodu należnego. To oznacza, że prowadzi ona pozarolniczą działalność gospodarczą od 10 lipca, natomiast najpóźniej do 17 lipca musi zarejestrować ją w CEIDG.
Przejście z działalności nierejestrowanej na działalność gospodarczą w zakresie podatków i ZUS-u
W pierwszej kolejności zajmijmy się podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Jak podaje art. 20 ust. 1bb i 1bc ustawy PIT, w razie przekroczenia limitu przychodu należnego konieczne jest przejście z działalności nierejestrowanej na działalność gospodarczą. Poczynając od dnia złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, a jeżeli wniosek nie został złożony w terminie, poczynając od dnia następującego po dniu, w którym nastąpił bezskuteczny upływ tego terminu, uzyskuje przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Przychody osiągnięte w okresie od dnia, w którym przekroczono limit do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, a jeżeli wniosek nie został złożony w terminie, do dnia, w którym nastąpił bezskuteczny upływ tego terminu, zalicza się do przychodów z innych źródeł.
W konsekwencji mamy tutaj do czynienia z nieco odmienną sytuacją, ponieważ przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej powstają nie od dnia przekroczenia limitu, lecz dopiero od dnia zarejestrowania działalności w CEIDG (lub od dnia, kiedy upływa termin na podjęcie takiego działania). W rezultacie w owym okresie przejściowym przychody podatnika nadal są kwalifikowane jako przychody z innych źródeł.
Dużo prostsze rozwiązanie zostało natomiast przyjęte na gruncie podatku VAT. Jak już wskazaliśmy, zarówno działalność nierejestrowana, jak i pozarolnicza działalność gospodarcza rządzą się analogicznymi regułami, jeżeli chodzi o podatek VAT. W rezultacie przejście z działalności nierejestrowanej na działalność gospodarczą nie wpływa na status podatnika VAT.
Przykładowo, jeżeli podatnik prowadzący działalność nierejestrowaną korzysta ze zwolnienia podmiotowego od podatku VAT określonego w art. 113 ustawy VAT, to po przejściu na działalność gospodarczą nadal może korzystać z tej preferencji. Kluczowe jest tutaj, aby nie został przekroczony limit wynikający z art. 113 ustawy VAT. Natomiast samo przejście z działalności nierejestrowanej na działalność gospodarczą nie obliguje do rejestracji jako podatnik VAT czynny.
Wspominając natomiast o ZUS-ie, warto wskazać, że w momencie przekroczenia limitu miesięcznego wynikającego z art. 5 ustawy – Prawo przedsiębiorców osoba staje się podmiotem wykonującym działalność gospodarczą. Ta natomiast podlega pod system ubezpieczeń społecznych.
Jak zatem widać z przedstawionych regulacji, przejście z działalności nierejestrowanej na działalność gospodarczą wywołuje przede wszystkim skutki na gruncie podatku PIT (gdzie zmienia się źródło przychodu) oraz w ramach ZUS-u.
