Zwolnienia z VAT - Czy masz możliwość korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT?

W pewnym zakresie ustawodawca dał przedsiębiorcom wolną wolę: być vatowcem czy korzystać ze zwolnienia z VAT ze względu na limit obrotów? Przed takim wyborem stają zarówno nowe firmy, rozpoczynające działalność, jak i te już funkcjonujące, którym zależy na optymalizacji podatkowej. Istnieją przypadki, kiedy przedsiębiorcy bardziej opłaca się być czynnym podatnikiem, nawet jeżeli jego obroty nie przekraczają kwoty limitu zobowiązującego do rejestracji do VAT. Zdarzają się jednak i takie rodzaje działalności, dla których opłacalne podatkowo jest korzystanie ze zwolnienia z VAT.

Zwolnienie podmiotowe, czyli do wysokości limitu sprzedaży

Zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy o VAT przedsiębiorcy mogą korzystać m.in. ze zwolnienia podmiotowego, przysługującego ze względu na nieprzekroczenie limitu obrotów. Zwolnienie to ograniczone jest limitem sprzedaży, który wynosi 200 000 zł. Do ustalenia wartości sprzedaży przyjmuje się kwoty netto (czyli bez podatku VAT). W zależności od terminu rozpoczęcia prowadzenia działalności limit ten jest liczony inaczej:

• podatnik, który prowadził działalność w poprzednim roku podatkowym – obowiązuje go limit 200 000 zł – aby skorzystać ze zwolnienia w bieżącym roku, w roku wcześniejszym wartość sprzedaży nie mogła przekroczyć kwoty limitu;
• podatnik, który rozpoczął prowadzenie działalności w bieżącym roku podatkowym – obowiązuje go limit obliczony zgodnie z proporcją liczby dni prowadzonej sprzedaży w danym roku.

Przykład 1.

Pan Łukasz prowadzi firmę od 3 lat. Co roku wartość przychodów ze sprzedaży nie przekracza 130 000 zł, w związku z czym pan Łukasz korzysta ze zwolnienia z VAT. Czy w 2021 roku również jest do tego uprawniony?

Tak, jeżeli wartość przychodów ze sprzedaży nie przekroczyła w 2020 roku kwoty limitu 200 000 zł, pan Łukasz może korzystać ze zwolnienia z VAT również w 2021 roku.

Przykład 2.

Pan Aleksander założył działalność 1 stycznia 2021 roku, natomiast pierwszy przychód ze sprzedaży uzyskał dopiero 18 stycznia. Czy pan Aleksander może korzystać ze zwolnienia z VAT?

Tak, jeżeli przewidywana wartość przychodów ze sprzedaży w ciągu roku nie przekroczy kwoty limitu uprawniającego do zwolnienia z VAT, pan Aleksander nie ma obowiązku rejestracji do VAT. Natomiast z racji tego, że pierwsza sprzedaż miała miejsce 18 stycznia, kwota limitu nie będzie pełna – należy ustalić ją z wykorzystaniem proporcji:

• liczba dni prowadzenia sprzedaży w ciągu roku – 365 dni – 17 dni = 348 dni;
• współczynnik proporcji – 348/365 = 0,9534;
• kwota limitu w 2021 roku – 200 000 * 0,95 = 190 680 zł.

Czy limit 200 000 zł obejmuje cały przychód ze sprzedaży?

Jeżeli już wiadomo, ile wynosi limit, należałoby ustalić, co kształtuje jego wartość w firmie. Będzie to wartość sprzedanych towarów lub usług. Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 22 ustawy o VAT sprzedaż to:

• odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;
• eksport towarów;
• wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Do limitu wartości sprzedaży uprawniającego przedsiębiorców do zwolnienia z VAT nie wlicza się całej dokonywanej transakcji. Zgodnie z art. 113 ust. 2 ustawy o VAT do limitu zwolnienia z VAT nie wlicza się sprzedaży w ramach:

• wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów;
• sprzedaży wysyłkowej z terytorium kraju oraz sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju;
• odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, z wyjątkiem:

• transakcji związanych z nieruchomościami,

• usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38–41,

• usług ubezpieczeniowych
  – jeżeli czynności te nie mają charakteru transakcji pomocniczych;

• odpłatnej dostawy towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.

Nie ma tu znaczenia, na czyją rzecz sprzedaż jest dokonywana – do limitu wlicza się zarówno wartość sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności, jak i tę wykonywaną na rzecz firm.

Przykład 3.

Pan Konrad od 2020 roku prowadzi działalność polegającą na sprzedaży wysyłkowej na rzecz osób prywatnych z Niemiec, Francji i Czech. Wartość sprzedaży to kwota 210 000 zł. Czy w 2021 roku może skorzystać ze zwolnienia z VAT?

Jeżeli pan Konrad nie prowadzi innej sprzedaży niż sprzedaż wysyłkowa z terytorium kraju, to bez względu na wysokość uzyskanego przychodu ze sprzedaży może w 2021 roku korzystać ze zwolnienia z VAT, ponieważ taki rodzaj sprzedaży nie wlicza się do kwoty limitu.

Kto nie może korzystać ze zwolnienia podmiotowego, nawet jeżeli nie przekroczy limitu?

W art. 113 ust. 13 ustawy o VAT został zawarty katalog sprzedaży, która bezwzględnie została wyłączona z możliwości zwolnienia z VAT, niezależnie od wysokości sprzedaży. Zgodnie z przepisami już od pierwszej sprzedaży czynnymi podatnikami powinni zostać:

• dokonujący dostaw:

• a) towarów wymienionych w załączniku nr 12 do ustawy;

• b) towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, z wyjątkiem:

• energii elektrycznej (CN 2716 00 00);

• wyrobów tytoniowych;

• samochodów osobowych, innych niż wymienione w lit. e, zaliczanych przez podatnika, na podstawie przepisów o podatku dochodowym, do środków trwałych podlegających amortyzacji;

• budynków, budowli lub ich części, w przypadkach, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 lit. a i b;

• terenów budowlanych;

• nowych środków transportu;

• następujących towarów, w związku z zawarciem umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie:

• preparatów kosmetycznych i toaletowych (PKWiU 20.42.1);

• komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKWiU 26);

• urządzeń elektrycznych (PKWiU 27);

• maszyn i urządzeń gdzie indziej niesklasyfikowanych (PKWiU 28);

• hurtowych i detalicznych części i akcesoriów do:

• pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli (PKWiU 45.3);

• motocykli (PKWiU ex 45.4);

• świadczący usługi:

• prawnicze;

• w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego;

• jubilerskie;

• nieposiadający siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.

Przykład 4.

Pani Emilia prowadzi hobbystycznie mały sklep jubilerski. Wartość przychodów ze sprzedaży w 2020 roku to zaledwie 30 000 zł. Czy w związku z tym pani Emilia może korzystać ze zwolnienia z VAT w 2021 roku?

Nie, w związku z tym, że prowadzona sprzedaż została bezwzględnie wykluczona z możliwości zwolnienia z VAT, pani Emilia od pierwszej sprzedaży ma obowiązek opodatkowania transakcji VAT i nie ma prawa do korzystania ze zwolnienia.

Konsekwencje korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT

W przypadku gdy przedsiębiorca dopiero rozpoczyna swoją działalność gospodarczą, może od razu skorzystać ze zwolnienia. Co to oznacza? Nie będzie musiał rozliczać się z tytułu podatku VAT, a więc będzie również zwolniony z obowiązku składania pliku JPK_V7. Swoje ceny ustali na podstawie wartości, jaką chce uzyskać od nabywcy. Nie będzie musiał wykazywać cen w kwotach netto i brutto na dokumentach sprzedaży – ani też nie poda stawki i wartości VAT. 

Co można stracić? Korzystając ze zwolnienia z VAT, nie można odliczać podatku VAT naliczonego, jeżeli zakupy będą dokonywane od podatników czynnych. Jeżeli natomiast zakupu dokonujemy od kontrahentów zwolnionych z VAT (np. od firm również korzystających ze zwolnienia czy też od osób prywatnych), wówczas korzystanie ze zwolnienia podmiotowego z VAT nie będzie minusem.

Przykład 5.

Pani Danuta prowadzi sklep spożywczy i korzysta ze zwolnienia z VAT. Dokonuje zakupów na fakturę VAT towarów opodatkowanych różnymi stawkami VAT – 8% lub 23%. Czy pani Danuta może odliczyć podatek VAT z faktur zakupu?

Nie, w związku z tym, że pani Danuta korzysta ze zwolnienia z VAT, nie ma prawa do odliczenia podatku VAT z faktur zakupu, a cała wartość brutto powinna zostać ujęta w kolumnie 10. KPiR – Zakup towarów i usług.

Przykład 6.

Pan Piotr prowadzi firmę ABC opodatkowaną podatkiem liniowym i zastanawia się nad korzystaniem ze zwolnienia z VAT. Planuje comiesięczne wydatki w wysokości 1230 zł brutto (w tym 230 zł VAT) przy miesięcznym przychodzie 6115 zł brutto, czyli 5000 zł netto. Co będzie korzystniejsze dla pana Piotra?

1. Obliczenia dla podatnika zwolnionego z VAT:

koszty – 1230 zł

przychód – 5000 zł

dochód – 5000 zł – 1230 zł = 3770 zł

podatek dochodowy – 3770 zł * 19% = 716 zł

2. Obliczenia dla czynnego podatnika VAT:

koszty – 1000 zł

VAT naliczony (od zakupu) – 230 zł

przychód – 5000 zł

VAT należny (od sprzedaży) – 1150 zł

dochód – 5000 zł – 1000 zł = 4000 zł

podatek dochodowy – 4000 zł * 0,19 = 760 zł

nadwyżka VAT należnego nad naliczonym – 1150 zł – 230 zł = 920 zł.

W przypadku gdyby pan Piotr korzystał ze zwolnienia z VAT, musiałby zapłacić tylko podatek dochodowy w wysokości 716 zł. Jeżeli zdecyduje się na rejestracje do VAT, łączna wartość podatków wyniesie 1680 zł (w tym 760 zł z tytułu PIT i 920 zł z tytułu VAT).

Konsekwencje przekroczenia limitu sprzedaży lub dobrowolnej rezygnacji ze zwolnienia

Ustawa o VAT określa moment utraty prawa do zwolnienia. Zgodnie z art. 113 ust. 5 zwolnienie traci swoją moc, począwszy od czynności, której wykonywanie spowodowało przekroczenie kwoty limitu. Nie ma więc potrzeby dzielenia czynności, aby dokładnie ustalić limit równy 200 000 zł – opodatkowuje się całą czynność, która spowodowała przekroczenie limitu sprzedaży określonego ustawą. To oznacza, że konieczne jest monitorowanie wartości sprzedaży zaliczanej do limitu na bieżąco, tak aby móc przewidzieć, od której transakcji należy przejść na czynny VAT.

Przykład 7.

Pani Natalia prowadzi sklep XYZ i od 5 lat korzysta ze zwolnienia z VAT. W lutym 2021 roku zdecydowała się zostać czynnym podatnikiem VAT ze względu na podpisanie kontraktu na wysoką wartość. Kiedy pani Natalia powinna złożyć formularz VAT-R w swoim urzędzie skarbowym?

Jeżeli pani Natalia chce dobrowolnie zostać czynnym podatnikiem VAT, powinna złożyć formularz VAT-R najpóźniej 31 stycznia 2021 roku.

Podatnicy czynni VAT, którzy wykonują lub będą wykonywać czynności na rzecz innych podatników czynnych VAT bądź przewidują osiąganie wysokich obrotów z działalności gospodarczej, mogą samodzielnie podjąć decyzję o rejestracji dla celów VAT. Korzyści z rejestracji to m.in. możliwość odliczenia podatku VAT od otrzymanych faktur zakupowych. W tej sytuacji status czynnego podatnika jest bardzo zyskowny dla przedsiębiorców, którzy mają szansę uzyskać nadwyżkę naliczonego VAT (od zakupów) nad należnym (od sprzedaży). Minusem są natomiast obowiązki formalne związane z koniecznością składania okresowych plików JPK_V7.