Prowadzący firmę często słyszą o groźbie popełnienia przestępstwa skarbowego, opiewającego na ogromne sumy, nie odnosząc tego do siebie. Powinni oni jednak zdać sobie sprawę z faktu, iż także w małej, jednoosobowej działalności mogą zdarzyć się sytuacje, które z prawnego punktu widzenia zostaną uznane za karalne. Bardzo ważne jest, że nie zawsze takie zdarzenie musi być intencjonalne - może natomiast wynikać z niewiedzy, zaniedbania lub przegapienia terminu. Co w takiej sytuacji należy zrobić? Najlepszym rozwiązaniem będzie instytucja czynnego żalu! Sprawdź, w jakich przypadkach można ją złożyć!
Wykroczenie czy przestępstwo
Rzecz jasna, nie każde działanie niezgodne z przepisami zostanie uznane od razu za przestępstwo. Ustawodawca w Kodeksie karnym skarbowym wyróżnił dwa rodzaje wykroczeń, dokonując podziału według szkodliwości społecznej czynu. Zgodnie z tym, poprzez wykroczenie skarbowe rozumiany jest taki czyn zabroniony, dla którego grzywna w kodeksie została wyznaczona kwotowo. Jeśli jednak pięciokrotność niespłaconych zaległości przewyższyłaby wysokość minimalnego wynagrodzenia z okresu popełnienia wykroczenia, wówczas zostanie ono uznane za przestępstwo skarbowe. Dla tego czynu natomiast wysokość grzywny przewidziana jest w stawkach dziennych. Dodatkowo podatnik może zostać ukarany karą ograniczenia lub pozbawienia wolności.
Ponadto, znaczącą różnicą pomiędzy wspomnianymi czynami zabronionymi jest fakt, iż tylko w przypadku przestępstwa następuje wpisanie dłużnika do Krajowego Rejestru Sądowego. Takie postępowanie nie ma miejsca przy popełnieniu wykroczenia.
Art. 16 Kodeksu karnego skarbowego - instytucja czynnego żalu
Kodeks karny skarbowy przewiduje pewien ratunek dla osób, które popełniły czyn zabroniony. Zgodnie z jego art. 16, sprawca wykroczenia lub przestępstwa skarbowego nie będzie podlegał karze, gdy zawiadomi odpowiedni organ, powołany do ścigania, o popełnieniu takiego czynu. Kodeks podkreśla również, iż w sytuacji takiej muszą zostać ujawnione istotne okoliczności zdarzenia oraz osoby, które współdziałały w jego popełnieniu. Takie samooskarżenie w obliczu organów skarbowych jest określane mianem instytucji czynnego żalu.
Bardzo częstym i łatwym do popełnienia wykroczeniem jest niezłożenie deklaracji w terminie bądź nieuiszczenie lub zmniejszenie należności na podatek. Mało prawdopodobne jest, aby w przypadku jednorazowego opóźnienia lub pomyłki, która została niezwłocznie naprawiona, na podatnika urząd nałożył negatywne konsekwencje. Jednak gdy takie postępowanie stanie się częste, uporczywe, lub też jednorazowe, ale mocno przeciągające się w czasie, organy ścigania mogą zwrócić na nie uwagę.
W związku z tym, w sytuacji, gdy podatnik zorientuje się, że z jakichś powodów popełnił wykroczenie lub przestępstwo skarbowe, powinien jak najszybciej zacząć działać.
Instytucja czynnego żalu - sposób składania
Podatnik jest zobowiązany zgłosić czynny żal w odpowiednim urzędzie skarbowym. Może dokonać tego na piśmie, bądź też przedstawić ustnie do protokołu.
Podczas zgłoszenia sprawca jest zobowiązany do przedstawienia całego zdarzenia i opisania jego istotnych okoliczności. Konieczne jest wskazanie winy własnej, ale także wszystkich współwinnych, o ile tacy istnieją. Jeżeli będzie tego wymagała sytuacja, podatnik jest zobowiązany do współdziałania z odpowiednim organem ścigania w celu udaremnienia popełnienia czynu zabronionego przez współuczestników.
Uznanie czynnego żalu
Jednak nie w każdym przypadku samooskarżenie może okazać się skuteczne. Oprócz zgłoszenia czynnego żalu konieczne jest spełnienie dodatkowych warunków - dopiero wówczas organy skarbowe mogą zapewnić sprawcy bezkarność. Ponadto występuje także szereg przesłanek, przy których złożenie czynnego żalu nie zostanie uwzględnione podczas działań organów ścigania.
Podstawowym warunkiem uznania ważności zgłoszonego czynnego żalu jest uregulowanie przez podatnika zaniedbanych obowiązków. Oznacza to, że musi on złożyć zapomniane deklaracje i opłacić uszczuplone należności publicznoprawne. Organ ścigania powinien wskazać w tym celu płatnikowi nowe, nieprzekraczalne terminy. Jeżeli natomiast zdarzy się, że postępowanie podatnika zagraża obligatoryjnym przepadkiem rzeczy, wówczas sprawca będzie zobowiązany do przedłożenia tych przedmiotów lub - w sytuacji, gdy jest np. zagrożenie ich zepsucia się lub zniszczenia - uiszczenia ich równowartości.
Zgodnie z art. 16 par. 5 kodeksu karno-skarbowego zgłoszenie samooskarżenia nie przyniesie korzyści sprawcy, jeśli w tym czasie organ ścigania posiada już wyraźnie udokumentowaną wiadomość, że doszło do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia. Podobnie jest w sytuacji, gdy organ ścigania podjął już jakieś czynności służbowe - np. przeszukania lub kontrole, które mają na celu ujawnienie czynu zabronionego. W przypadku takich czynności czynny żal może pomóc tylko wówczas, gdy podjęte przez organ ścigania działania nie dostarczyły podstaw do wszczęcia postępowania o konkretny czyn zabroniony.
Poza wyłączeniem czasowym, kodeks przewiduje także sytuacje, które obligatoryjnie uniemożliwiają skorzystanie z instytucji czynnego żalu. Zgodnie z art. 16 par. 6 samooskarżenie nie gwarantuje bezkarności osobie, która kierowała wykonaniem czynu zabronionego lub też zorganizowała i stanęła na czele grupy, która właśnie w takim celu została zebrana. Wyjątkiem jest tu sytuacja, gdy zawiadomienia i złożenia czynnego żalu dokonała cała grupa. Samooskarżenie nie pomoże również sprawcy, który zmuszał lub nakłaniał do popełnienia czynu zabronionego osobę zależną od siebie lub inną, ale w celu skierowania postępowania o ten czyn przeciwko niej.
Instytucja czynnego żalu w praktyce
Omawiany czynny żal pomaga w sytuacjach spowodowanych zaniedbaniem, zapomnieniem czy - po prostu - bałaganem. Dlatego też w momencie, gdy podatnik natrafi na dokumenty z poprzednich lat podatkowych, które zgodnie z przepisami powinny zostać wcześniej rozliczone, powinien wraz z uregulowaniem nierozliczonych należności przedłożyć także akt samooskarżenia. Podobnie należy postąpić w sytuacji niezłożenia w terminie deklaracji.
Ważne jest również odpowiednie postępowanie w przypadku podmiotu o bardziej rozbudowanej strukturze - np. organizacji. W momencie, gdy więcej niż jedna osoba jest (lub może być) odpowiedzialna za popełnione wykroczenie, samooskarżenie powinno zostać podpisane przez wszystkich, którzy w jakiś sposób mogli przyczynić się do czynu zabronionego.
Czynnego żalu nie składa się w sytuacji złożenia korekty. Oznacza to, że jeżeli podatnik składa do urzędu korektę deklaracji rocznej, gdy z powodu pomyłki zaniżył należny podatek, automatycznie nie podlega ewentualnemu ukaraniu.
Istotne jest jednak to, iż należy oddzielić czynny żal od ewentualnych kar, które naliczane są w związku z powstałą zaległością podatkową. Dlatego w sytuacji, gdy podatnik nie uregulował podatku, możliwe jest samooskarżenie wraz z uregulowaniem należności. Nie zwalnia to jednak przedsiębiorcy z opłacenia ustawowych odsetek, które zostały naliczone od terminu płatności. Czynny żal chroni bowiem wyłącznie przed konsekwencjami karnymi skarbowymi.
Problemowy może okazać się zapis, iż czynny żal nie gwarantuje niekaralności w momencie, gdy organ ścigania posiadał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu czynu zabronionego. Może się bowiem zdarzyć, że w sytuacji np. niezłożenia deklaracji w terminie urząd powoła się na fakt, że posiadał dowody - brak deklaracji świadczy bowiem o popełnieniu wykroczenia. W przypadku, gdy zdarzenie takie jest incydentalne, urzędnicy najczęściej przychylają się do wniosku o czynny żal. Jednak w sytuacji uporczywego składania deklaracji po terminie, mogą jednak powołać się na wyraźnie udokumentowany fakt wykroczenia.
Czynny żal jest instytucją, która może okazać się bardzo pomocna i uchronić przedsiębiorcę od konsekwencji spowodowanych popełnieniem wykroczenia lub przestępstwa skarbowego. Mimo, iż jego nazwa może kojarzyć się negatywnie - raczej nikt nie lubi przyznawać się do winy - to jednak warto zabezpieczyć się w ten, tak naprawdę bardzo prosty sposób, przed ewentualnymi konsekwencjami karnymi skarbowymi.
Polecamy:
