Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 25 listopada 2010 roku (sygn. akt: I CSK 703/09) o charakterze umowy świadczy nie nazwa, a rzeczywista treść dokumentu. Aby określić, z jaką umową mamy do czynienia należy wziąć pod uwagę cel, w jakim została ona zawarta oraz zgodny zamiar stron. Jest to szczególnie ważne teraz, gdy umowy cywilnoprawne są coraz bardziej popularne. Jeżeli czynności wykonywane przez pracownika wybiegają poza zakres takiej umowy, może to przysporzyć pracodawcy wiele problemów. Sprawdź, kiedy nazwa umowy nie świadczy o jej rodzaju!
Zakres i cechy stosunku pracy
Kodeks pracy nie dopuszcza możliwości zastąpienia umowy o pracę umową cywilnoprawną, jeżeli wykonywanie obowiązków spełnia warunki do zawarcia stosunku pracy. Cechy i zakres stosunku pracy są określone w Kodeksie pracy, są to m.in.:
podporządkowanie się pracownika w procesie pracy,
dobrowolność zawarcia umowy,
określone miejsce i czas pracy,
osobiste i odpłatne świadczenie pracy,
przestrzeganie norm i regulaminu zakładu pracy,
prawo do urlopów,
obowiązek usprawiedliwiania nieobecności w pracy.
W przypadku, gdy pracownik wykonuje pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej ale kwalifikującą się do uzyskania umowy o pracę, w razie postępowania sądowego sąd uzna, że sprawę należy rozpatrywać jakby pracownik posiadał umowę o pracę, mimo, że nazwa umowy wskazuje na umowę cywilnoprawną. Ponieważ o umowie nie świadczy jej nazwa, a cel jej zawarcia. Jeśli pracodawca w takiej sytuacji nadużywa umowy cywilnoprawnej, może zostać ukarany grzywną wysokości od 1000 do 30 000 zł ( art. 281 Kodeksu pracy).
Cechy charakterystyczne umowy zlecenie
W porównaniu do umowy o pracę, umowa zlecenia oferuje pracownikowi mniej przywilejów i ochrony. Jest to umowa starannego działania, której zamierzony wynik jest tylko prawdopodobny, oznacza to, że zleceniobiorca w swojej pracy musi wykazać się sumiennością oraz dokładnością, tak by osiągnąć zamierzony cel. Zachowując odpowiednią staranność w wykonaniu zlecenia, ryzyko związane z jego niewykonaniem ponosi zleceniodawca.
Charakterystyczne cechy pracy wykonywanej w oparciu o umowę zlecenie to:
brak obowiązku wykonywania czynności w ściśle określonym miejscu i czasie,
zlecenie może być w niektórych przypadkach wykonywane przez osobę trzecią,
czasami może mieć charakter nieodpłatny (np. w działalności charytatywnej).
Podpisując taką umowę, zleceniobiorca nie podlega podporządkowaniu zleceniodawcy, z wyjątkiem konieczności przestrzegania zasad BHP podczas przebywania na terenie zakładu pracy (zgodnie z art. 304 § 1, w związku z art. 207 Kodeksu pracy).
Od umowy zlecenia pobierane są składki na ubezpieczenie społeczne i rentowe. Dodatkowo, pracownik może sam odprowadzać składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Pracodawca nie musi opłacać składek, jeśli zatrudniony na umowę zlecenie pracownik jest studentem, który nie ukończył 26. roku życia.
Cechy charakterystyczne umowy o dzieło
Umowa o dzieło jak sama nazwa umowy wskazuje zawierana jest w celu wykonania konkretnego zadania. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego ten rodzaj umowy dotyczy jednorazowego wykonania dzieła, będącego osiągnięciem określonego z góry rezultatu. Dlatego też często nazywana jest „umową rezultatu". Umowa o dzieło nie musi być wykonywana osobiście, jednak osoba wykonująca dzieło ponosi odpowiedzialność za możliwe wady w jego wykonaniu. Jest zawsze odpłatna.
Skutki udowodnienia istnienia stosunku pracy
W sytuacji, gdy pracownik udowodni w sądzie, że charakter wykonywanych przez niego obowiązków ma charakter stosunku pracy, pracodawca będzie musiał spełnić roszczenia pracownika. Pracownik będzie mieć prawo do wszelkich świadczeń, których był pozbawiony w czasie obowiązywania umowy cywilnoprawnej (np. prawo do minimalnego wynagrodzenia czy urlopu). Nieuczciwy pracodawca będzie musiał uregulować zobowiązania wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Będzie także zobligowany do uiszczenia zaległych podatków od wynagrodzenia pracownika.
