Nowe przepisy dotyczące dobrowolnego gromadzenia oszczędności emerytalnych weszły w życie 1 stycznia 2019 r. Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz.U.2018 poz. 2215) określa zasady gromadzenia środków w Pracowniczych Planach Kapitałowych, zwanych dalej PPK, zawierania umów o zarządzanie PPK i umów o prowadzenie PPK, finansowania i dokonywania wpłat na Pracownicze Plany Kapitałowe oraz dokonywania wypłat transferowych, wypłat i zwrotu środków zgromadzonych w PPK (art. 1 ustawy o PPK).
Pracodawcy, którzy zatrudniają pracowników w oparciu o umowę o pracę, ale także dla świadczeniobiorców realizujących zlecenia w oparciu o umowy zlecenia będą tworzyć Pracownicze Plany Kapitałowe. Wprowadzanie powyższych planów będzie rozłożone w czasie, w zależności od liczby zatrudnionych osób w poszczególnych przedsiębiorstwach.
Etapy wprowadzania Pracowniczych Planów Kapitałowych
Zgodnie z powyższą ustawą obowiązek zawierania umów o zarządzanie i prowadzenie PPK dla zatrudniających będzie następował w różnych datach:
-
od 1 lipca 2019 r. zobowiązani będą pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 250 osób;
-
od 1 stycznia 2020 r. zobowiązani będą pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 50 osób;
-
od 1 lipca 2020 r. zobowiązani będą pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 20 osób;
-
od 1 stycznia 2021 r. zobowiązane będą pozostałe podmioty oraz osoby zatrudnione w jednostkach sektora finansów publicznych.
Zgodnie z art. 2 pkt 18 ustawy o PPK podmiot zatrudniający oznacza:
-
pracodawcę;
-
nakładcę;
-
rolnicze spółdzielnie produkcyjne lub spółdzielnie kółek rolniczych;
-
zleceniodawcę;
-
podmiot, w którym działa rada nadzorcza.
Natomiast za instytucję finansową uważa się:
-
fundusz inwestycyjny zarządzany przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych, które zostało umieszczone w ewidencji PPK;
-
fundusz emerytalny zarządzany przez PTE albo pracownicze towarzystwo emerytalne;
-
zakład ubezpieczeń, który został umieszczony w ewidencji PPK (art. 2 pkt 11 ustawy o PPK).
W jakim celu tworzone są Pracownicze Plany Kapitałowe?
Zgodnie z art. 3 ustawy o PPK, Pracownicze Plany Kapitałowe tworzone są w celu systematycznego gromadzenia oszczędności przez ich uczestnika, z przeznaczeniem na wypłatę po osiągnięciu przez niego 60. roku życia oraz na inne cele określone w ustawie. Środki gromadzone w PPK stanowią prywatną własność uczestnika PPK.
W sprawach dotyczących PPK pracownik składa oświadczenia woli w postaci elektronicznej pozwalającej na utrwalenie ich na trwałym nośniku wybranej instytucji finansowej lub w innej postaci, jeżeli w umowie o zarządzanie PPK tak określono (art. 4 ustawy o PPK).
Zatem pracodawcy będą zobowiązani zawrzeć z instytucją finansową umowy o zarządzanie i prowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych dla każdego zatrudnionego pracownika. W sytuacji, w której pracodawca zatrudnia tylko jednego pracownika, który nie złoży rezygnacji z uczestnictwa w PPK, będzie zobowiązany do zgłoszenia go do PPK.
Uczestnik PPK może zrezygnować z dokonywania wpłat do niego na podstawie deklaracji złożonej pracodawcy w formie pisemnej. Zawiera się w niej dane dotyczące podmiotu zatrudniającego i uczestnika PPK oraz oświadczenie uczestnika o posiadaniu przez niego wiedzy o konsekwencjach jej złożenia. Rezygnacja z dokonywania wpłat na Pracownicze Plany Kapitałowe nie wymaga zmiany umowy o prowadzenie PPK (art. 24 ustawy o PPK). Pracownik, który złożył powyższą deklarację, może w każdym czasie ponownie przekazać pracodawcy w formie pisemnej wniosek o dokonywanie wpłat na Pracownicze Plany Kapitałowe.
Kto zawiera umowę o zarządzanie i prowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych?
W ustawie dopuszczono stosowanie dwóch rodzajów umów, tj. umowę o zarządzanie PPK i umowę o prowadzenie PPK. Wobec tego pracodawca zawiera umowę o zarządzanie PPK, jeżeli zatrudnia co najmniej jedną osobę, w której imieniu jest obowiązany zawrzeć umowę o prowadzenie PPK (art. 7 ustawy o PPK). Natomiast umowa o prowadzenie PPK powinna być zawarta pomiędzy osobą zatrudnioną a instytucją finansową. Powyższe umowy powinny być zawarte elektronicznie na trwałym nośniku, w celu utrwalenia ich treści.
Ponadto umowa o zarządzanie PPK powinna być zawarta nie później niż na 10 dni roboczych przed dniem, w którym w stosunku do pierwszej osoby zatrudnionej jest obowiązany zawrzeć umowę o prowadzenie PPK (art. 8 ustawy o PPK). Umowa o zarządzanie PPK podlega wpisowi do ewidencji PPK (art. 11 ustawy o PPK).
Pracodawca zawiera umowę o prowadzenie PPK w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej, która ukończyła 55. rok życia i nie ukończyła 70. roku życia, wyłącznie na jej wniosek, a ponadto jest zobowiązany do poinformowania tej osoby o możliwości złożenia wniosku (art. 15 ustawy o PPK).
Warto wspomnieć, że pracodawca zawiera umowę o prowadzenie PPK w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej po upływie trzeciego miesiąca zatrudnienia u pracodawcy, nie później niż do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin 3 miesięcy zatrudnienia, chyba że osoba zatrudniona zadeklaruje przed upływem tego terminu niedokonywanie wpłat na Pracownicze Plany Kapitałowe, na podstawie deklaracji złożonej w formie pisemnej pracodawcy, albo przestanie być w stosunku do tego podmiotu zatrudniającego osobą zatrudnioną (art. 16 ustawy o PPK). Pracownik może w tym samym czasie być stroną więcej niż jednej umowy o prowadzenie PPK (art. 18 ustawy o PPK).
Wysokość wpłaty podstawowej oraz wpłaty dodatkowej finansowanej przez uczestnika PPK
Zgodnie z art. 27 ustawy o PPK wpłata podstawowa finansowana przez uczestnika PPK wynosi 2% wynagrodzenia, z zastrzeżeniem że może wynosić mniej niż jego 2%, ale nie mniej niż 0,5%, jeżeli wynagrodzenie uczestnika PPK osiągane z różnych źródeł w danym miesiącu nie przekracza kwoty odpowiadającej 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia. Ponadto uczestnik PPK może zadeklarować wpłatę dodatkową w wysokości do 2% wynagrodzenia. Wysokość powyższych wpłat uczestnik PPK określa w deklaracji składanej pracodawcy. Pracodawca jest zobowiązany do poinformowania pracownika o możliwości zadeklarowania wpłaty dodatkowej oraz o możliwości obniżenia wysokości wpłaty podstawowej zgodnie z powyższymi zapisami.
Zatem wpłata podstawowa dokonywana przez pracownika na Pracownicze Plany Kapitałowe może wynieść od 2% do 4% wynagrodzenia. Natomiast pracodawca dopłaca składkę od 1,5% do 4% wynagrodzenia. Wobec tego maksymalna wpłata na Pracownicze Plany Kapitałowe dla 1 osoby może równać się 8%.
Należy wskazać, że pracownik może w formie zmiany deklaracji: zmienić wysokość wpłaty podstawowej i wpłaty dodatkowej lub zrezygnować z dokonywania wpłaty dodatkowej.
Warto wspomnieć, że w art. 31 ustawy o PPK określono wpłatę powitalną w kwocie równej 250 zł. Uprawnienie do wpłaty powitalnej przysługuje uczestnikowi PPK, w imieniu i na rzecz którego zawarto w tym kwartale lub w kwartale poprzednim umowę o prowadzenie PPK i który przez co najmniej 3 pełne miesiące jest ich uczestnikiem, jeżeli za miesiące te dokonano na ten rachunek wpłat podstawowych finansowanych przez uczestnika PPK. Z tytułu uczestnictwa w PPK w danym roku kalendarzowym uczestnik może otrzymać dopłatę roczną do planu w wysokości 240 zł (art. 32 ustawy o PPK). Ponadto wpłata powitalna i dodatkowa są finansowane z Funduszu Pracy.
Ewidencja wpłat i wypłat dokonywanych na rachunku PPK
Umowy o zarządzanie PPK będą wpisywane do ewidencji Pracowniczych Planów Kapitałowych, którą prowadzi Polski Fundusz Rozwoju (PFR).
Zgodnie z art. 36 ustawy o PPK fundusz inwestycyjny, fundusz emerytalny lub zakład ubezpieczeń będący wybraną instytucją finansową ewidencjonuje dokonane wpłaty, dopłaty roczne, przyjęte i dokonane wypłaty transferowe, wypłatę oraz inne operacje na rachunku PPK. Powyższe operacje powinny być prowadzone w taki sposób, aby możliwe było wyodrębnienie wpłat dokonanych przez pracodawcę, pracownika, wpłaty powitalnej i dopłat rocznych, a także przyjętych wypłat transferowych i wpłat dokonanych w ramach konwersji lub zamiany.
Warunki wypłaty środków zgromadzonych na rachunku PPK
Wypłata środków zgromadzonych na rachunku PPK pracownika następuje wyłącznie na złożony wybranej instytucji finansowej wniosek uczestnika PPK po osiągnięciu przez niego 60. roku życia. Jednak w przypadku rozpoczęcia wypłat środków zgromadzonych na rachunku PPK pracownika po osiągnięciu przez niego 60. roku życia wpłaty na Pracownicze Plany Kapitałowe nie są dokonywane ani nie są przekazywane dopłaty roczne (art. 97 ustawy o PPK).
Uczestnik PPK po osiągnięciu 60. roku życia może złożyć wniosek o wypłatę części środków w ratach, przy czym 25% środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika PPK wypłacanych jest jednorazowo, a pozostałe 75% zgromadzonych środków na rachunku wypłacanych jest w co najmniej 120 ratach miesięcznych. W powyższej sytuacji pracownik może też złożyć wniosek o wypłatę mniejszej liczby rat, jeśli powstanie u niego konieczność uiszczenia zryczałtowanego podatku dochodowego. Jeżeli na podstawie zadeklarowanej liczby rat wypłata środków ma trwać co najmniej 10 lat, uczestnik PPK nie może zmienić zadeklarowanej liczby rat w ten sposób, że po zmianie zadeklarowanej liczby rat wypłata ratalna środków będzie trwała krócej niż 10 lat (art. 99 ustawy o PPK). Ponadto pracownik, który zawarł z zakładem ubezpieczeń umowę, na której podstawie po osiągnięciu przez niego 60. roku życia nabędzie prawo do świadczenia okresowego lub dożywotniego, może dokonać wypłaty transferowej zgromadzonych w PPK środków do tego zakładu ubezpieczeń.
W przypadku rozwodu, środki zgromadzone na rachunku PPK pracownika, przypadające jego byłemu małżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków, są przekazywane w formie wypłaty transferowej na rachunek PPK byłego małżonka pracownika. Jednak gdy były małżonek pracownika nie jest stroną umowy o prowadzenie PPK, środki zgromadzone na rachunku PPK pracownika, przypadające mu w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków, podlegają zwrotowi w formie pieniężnej albo są przekazywane w formie wypłaty transferowej na wskazany przez byłego małżonka pracownika rachunek terminowej lokaty oszczędnościowej, pod warunkiem ich wypłaty po osiągnięciu przez byłego małżonka uczestnika PPK 60. roku życia (art. 80 ustawy o PPK).
W przypadku gdy uczestnik PPK zrezygnował z oszczędzania w PPK albo ustało zatrudnienie uczestnika PPK w podmiocie zatrudniającym, który w jego imieniu i na jego rzecz zawarł umowę o prowadzenie PPK, środki pozostają na rachunku PPK uczestnika PPK do czasu wypłaty, wypłaty transferowej lub zwrotu (art. 96 ustawy o PPK).
Warto dodać, że pracownik po osiągnięciu przez niego 60. roku życia, może wnioskować o wypłatę środków zgromadzonych na jego rachunku PPK w formie świadczenia małżeńskiego, zwanego dalej świadczeniem małżeńskim. Wówczas może on złożyć wybranej instytucji finansowej wniosek o wypłatę świadczenia małżeńskiego, jeżeli jego małżonek, na którego rzecz umowę o prowadzenie PPK zawarto z tą samą wybraną instytucją finansową, również osiągnął 60. rok życia i małżonkowie wspólnie oświadczą, że chcą skorzystać z wypłaty świadczenia małżeńskiego. Świadczenie małżeńskie jest wypłacane w co najmniej 120 ratach miesięcznych, do wyczerpania środków zgromadzonych na rachunku małżeńskim (art. 100 ustawy o PPK).
Ponadto pracownik może wnioskować o wypłatę do 25% środków zgromadzonych na jego rachunku PPK w przypadku poważnej choroby jego lub małżonka lub dziecka (art. 101 ustawy o PPK).
Podsumowując, Pracownicze Plany Kapitałowe pozwalają pracownikom regularnie gromadzić swoje oszczędności, w celu ich wypłaty po osiągnięciu przez nich odpowiedniego wieku i zakończeniu przez nich pracy zawodowej. Ustawa daje pracownikowi możliwość rezygnacji z udziału w programie w każdym momencie, jak i możliwość ponownego przystąpienia do niego. Regularne wpłaty do programu będą dokonywane zarówno przez pracownika, jak i pracodawcę w stosownej wysokości procentowej wynagrodzenia.
Warto dodać, że pracodawca, który nie wywiąże się z obowiązku dokonywania wpłat na Pracownicze Plany Kapitałowe, podlega grzywnie w kwocie od 1000 zł do 1 mln zł (art. 107 ustawy o PPK).
